Алматы
Алматы (казахла Алматы, рушла Алма-Ата) — ола, Казахстаныште эн кугу ола. кугу ола да ял шотан илем-влакын Казахстаныште, казахстанын рӱдолаже пырля (1997 ий марте), казах сср-ын (совет ушемын составышкыже; 1991 ий марте), - ата (рсфср-ын составше; 1936 ий марте), ончычсо надыр административ рӱдӧ веллаште (2001 ий марте).
| Ола | |||||
| Алматы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Алма-Ата | |||||
.jpg) | |||||
|
|||||
| 43°15′ с. ш. 76°54′ в. д.HGЯO | |||||
| Эл |
 Казахстан |
||||
| Аким | Ахметжан Есимов | ||||
| Эртыш да географий | |||||
| Негызлыме | 1854 | ||||
| Тошто лӱм-влак | Алматы, Заилийский, Верный | ||||
| Ола | 1878 | ||||
| Кумдык | 339,36 км² | ||||
| Рӱдын кӱкшытшӧ | 785 м | ||||
| Шагат ӱштӧ | UTC+6:00[d] да Азия/Алма-Ата[d][1] | ||||
| Калыкчот | |||||
| Калыкчот | ▲ 1 434 755 еҥ (2011) | ||||
| Чаклык | 4 139 еҥ/км² | ||||
| Официал йылме | казах йылме, руш йылме | ||||
| Цифрр идентификатор-влак | |||||
| Телефон код | =+7 727 | ||||
| Почто индекс-влак | 050000—050063 | ||||
| Автомобиль код | А | ||||
|
almaty.kz Кышкар:Ref-kz(руш)(англ.) |
|||||
|
Мланден позиционный карте алят уке. |
|||||
 Медиафайлы на Викискладе | |||||
![Ойып[d]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_arms_of_Almaty.svg)
1867 ий гыч Верысе ола — рӱдын кӱкшытшӧ Туркестанысе генерал-губернаторство Россий империй. Октябрь революций деч вара, с. р. 1922 ий — джетысуйский административ рӱдӧ веллаште, РСФСР составыш пура асср 1924 ий марте туркестанысе (1921 ийыште олашке парк лиеш алматы). 1924 ий гыч — джетысуйский ассрын рӱдолаже тиште губерний (1925 ий гыч — ата), рсфср-ын составыштыже.
1929 ий гыч 1936 дене алматы-ата рсфср-ын составыштыже лийын; 1936 гыч 1991 ий гыч — рӱдӧ казах сср-ын; 1991 гыч 1997 ий — икымше, казахстанын рӱдолаже. Рӱдӧ кусарен акмола 1997 ийлаште (1998 ий гыч — Астана, 2019 ий гыч — Нур-Султан), а Алматы-Ата у статус пеҥгыде — «Кечывалвел казахстанын рӱдолаже».
Йомдарыме гынат политико-руш функций алматы кодымо шуеш тӱвыра да финанс-экономике элын рӱдолаже. Тидын деч моло, 2017 ий марте Алматы-казахстан лийше ик Ата ола-миллионерла; кокымшо ола Астана тыгай лийын.
Алматы-аташте, тӱрын верланымыжым, кечывалвел-эрвелне-Казахстан, шкешотан улмыжым да курык Алатаушто Заилийский, экологический ситуаций режимым дене пеш пушкыдо климат куштылго огыл.
Вариант-влак ВРП 2017 ийыште-калык чонышто аташте 7 % кӱшкырак олашке уло.
Кугу транспорт: кӱртньӧ корно да шоссе, аэропорт. Увер Агентстве дене ВВП-Н статистике почеш 2008 ийыште Казахстан Алматы-Ата шу триллион тенге 2,9 (19,9 млрд доллар), калык чонышто пытарышым — 2,2 тенге млн (14,8 тӱжем доллар). 1990 тӱҥалтыш марте-олан экономикыже кочкыш ийыште негызлалтын, куштылго да неле промышленность. Эн тӱҥ продукцийым олаште шукталтеш масса (1981 ийыште тудо калыкын илен эртыме миллион), пазарыште казах сср-ын, тыгак республикын моло СССР.
СССР шаланыме деч вара, йӧнозанлык да экономике кылым межреспубликанский пудештме мӧҥгештме, кумдан шарлен олаште (поснак 1991-1996 ийлаште лийыныт) китай гыч барахолка ширпотреб нал манын, пазар, сатулымо челночный тыге вияҥыт манын. Тиде жапыште экономикыште китай гыч шулдакан пурташ прекрасно ориентируется ола кучылташ тӱҥалыныт. Калык тӱшка илышын кӱкшыт тӱҥ кенета волен кая. 1997 ийыште гына деч вара алматы жапыштак кынелаш тӱҥалыда экономике, тиде инвестиций буш ола авалтен, писе чоҥаш ипотечный пагыт тӱҥалын. Алматы верланыме штаб-пачерыштыже Калык банк, Казкоммерцбанк, казахстан вапка kaspi кугу банк да молат. Кондитер фабрике уло «Рахат», коньякым арака завод «Бахус», форелевый озанлык, ферма страусым. Алматы верланыме штаб-пачерыштыже банк вияҥдыме Евразийысе[2]