Мӱзикыл
Мӱзикыл (англичанла musical) (южгунам музык комедий лӱмдат) – сценыште шындыме музык произведений. Тыште герой-влакын кутырымашышт, муро, сем, куштымаш-влак ик произведенийыш кылдалтыт. Сюжет-влакым чӱчкыдын кумдан палыме произведений-влак гыч налалтыт: Бернард Шоу, Шекспир, Сервантес, Чарльз Диккенсын драме-влакыштым кучылтыт. Мьюзикл театр сымыктыш радамышке кызыт пура, а вет шуко жам тудым театрал-влак шотышко налын огытыл. Мюзикылым шындаш – шуко оксаш шуеш. Америкыште спектакль-влак кажне кечын икмыняр ий жапыште эртат, оксам шуко погат, сандене тӱрлӧ спецэффект-влакым тыгай мӱзикыллаште кучылтыт. Театр жанр-влак коклаште мӱзикыл ик эн шуко оксам конда. Уло мом калыклан ончаш, теме-влак улыт, актер ойыртемлан йӧн шуко. Формо дене мӱзикыл эн чӱчкыдын кок акт гыч шогышо спектакль семын лиеш.
Эртымгорно тӧрлаташ
Кузе шочын тӧрлаташ
Мӱзыкыл шочмо деч ончыч сценын ятыр "куштылго" жанр-влакше пырля варалтыныт: варьете, француз балет, драме интерлюдий. 1866 ийыште Идым тылзын «Black Crook» постановко эртен - романтик балет, мелодраме, моло жанр-влак тыште варалтыныт. Тудымак у мӱзикыл жанрын тӱҥалтышыжлан шотлалтеш. Англичан продюсер Джордж Эдвардс "Хористка" хитшым музык комедий семын лӱмден. Музык комедийыште тӱҥ - сюжет огыл. Тӱн - йӧратыме мурымаш номер-влак. Эн йӧратыме мурызо-влак йоҥгалтареныт. Эдвардсын постановкыжо-влак Нью-Йоркышто моткоч чот келшеныт, сандене XX-шо курым тӱҥалтыш марте мӱзикыл жанрыште чылан англичан-влак почеш ошкылыныт.
Америкыште шыҥдаралтмаш тӧрлаташ
Икымше тӱнямбал сар деч ончыч талантан эмигрант-влак (Херберт, Фримель, Ромберг) Америкыш илаш кусненыт да тушто мӱзикыл жанрым шыҥдараш пижыныт. 20-шо, 30-шо ийлаште тиде пашашке у американ семлызе-влакын (Джером Керн, Джордж Гершвин, Кол Портер) пашашке ушнымышт дене мӱзикыл «американ тӱсым» налеш. Семыште джаз, рэгги стиль-влакым кучылташ тӱҥалыныт. Мӱзикыл гыч южо сем-влак классик сем-влак радамыш пуреныт. Кокымшо тӱнямбал сар деч вара мӱзикыл-влакын сюжетышт шотанрак лиеш. Куштымаш-влакат виян да талырак лийыт.
XX-шо курымын 60-шо ийлаштыже мӱзикылым жанр семын аклаш тӱҥалыт. "Ӱп" («Hair», 1967) спектакль тудо пагытысе хиппи-влак нерген темым авалта. 70-ше ийлаште спектакль-влак чот иземеш, но декораций да костюм-влак шергырак лийыт. Эндрью Ллойд Уэббер семлызын «Иисус Христос суперзвезда» («Jesus Christ Superstar» 1971) мӱзикылже тиде жанр шыҥдарымашыште моткоч кугу надырым пыштен. А эн шуко оксам погышо мӱзикыллан тиде семлызенак "Призрак Оперы" («The Phantom of the Opera») произведенийже шотлалтеш. Тудо триллер ден детектив жанр-влак деч шуко налын.