Олимпий модмаш: версий-влак коклаште ойыртем

Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Addbot (каҥашымаш | надыр)
и Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q5389 (translate me)
Yufereff (каҥашымаш | надыр)
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
1 корно:
[[Файл:Olympic flag.svg|300px|thumb|Олимпий оҥго-влак — Олимпий Йогынын [[Тисте|тистыже]]]]
'''Олимпий модмаш-влак''' (южгунам '''Олимпий модыш-влак''') - [[калык]]-влак кокласе эн кугу комплексный [[спорт]] таҥасымаш. Тудо кажне ныл ийлан ик гана эртаралтеш. Ондакше Акрет Олимпий модмаш [[Греций]]ыште [[Олимпий Ола]]ште м.к.д.о. VIII гыч, [[V курым]] марте эртаралтын. [[XIX курым]] мучаште барон Пьер де Кубертен Олимпий модмашым угыч тӱҥалаш тыршен. Садлан [[1894]] ийыште Интеркалык(ын) Олимпий Комитетым(ИОК) почын. Кок ий эртен, да Тыгодсо Олимпий модмаш-влак [[АфинАфине|Афиныште]]ыште эртаралтыныт. Вара Олимпий Модмаш-влак да {{comment|Олимпий Толкын|Олимпийское Движение}} шотышто {{comment|ИОК|Интеркалыкын Олимпий Комитет}} тӱҥ вуйлатыше улеш. Тыгак эше [[Олимпий Хартий]] уло, кушто радам-влак да кӱштымаш-влак сереныт, кузе тыгай таҥасымашым эртараш.
 
[[XX курым]] годсек Олимпий Толкын пеш шуко вашталтын. Тидлан кӧра ИОК модмашым вашталтен, саманым шотыш налын. Кудо-икте саемдымаш-влак: Теле Олимпий модмаш-влак лум да ий спорт тӱрлыклан, Паралимпий модмаш-влак кап-кыл шотышто ситыдымаш дене еҥлан да Самырыктукым Олимпий модмаш-влак самырык спортъеҥлан. Тӱрлӧ политике, экономике, [[технологий]] шот дене ИОК Олимпий Модмашым эше уэмден. Таче Олимпий Модмаш-влак кымылзо-влак да йӧратыше-влак кокла (кузе Кубертен ондакше шонен) гыч лектын да кызыт профессионал спортъеҥлак пайдаланат тудым. [[Тӱшкаувер йӧнык-влак]] кӱлешлык корпоратив спонсорлык да коммерциализаций шотышто йодышым шынден.
21 корно:
Кубертенын шонымыж почеш, француз салтак-влак [[1870]]-[[1871]] ийласе Франко-прусский сарыште начар тазалыкыштлан кӧра сеҥалтыныт. Тыгай сӱретым тудо француз-влакын кап-кыл тазалыкыштым шуарыме дене вашталташ тӧчен. Тидын годым калык эгоизмым кораҥдаш тыршен да тыныслык ден калык кокласе келшымаш верч шоген. Тӱнямбалсе самырыктукым шке вийжым кредалмаш пасушто огыл, а спорт таҥасымашлаште тергышаш. Олимпий модмашым угыч нӧлталмаш тудын шонымыж почеш ты экшык-влакым тӧрлашлан эн сай йӧн лийын.
 
[[1894]] ий [[Пеледыш]] тылзын 16-23 кечылаштыже [[СорбоннСорбонно]] олаште ([[Париж]] университет) эртаралтше конгрессыште Кубертен шке шонымашым да {{comment|ыҥым|идейым}} тӱрлӧ калык ончыко луктын. Конгрессын пытартыш кечынже тыгай ойыш шуыныт: кызытсе пагытын икымше Олимпий модмаш [[1896]] ийыште ты модмашым шочыктышо элыште – [[Греций]]ыште, [[АфинАфине|Афиныште]]ыште эртышаш. Тунам Интеркалыкын Олимпийский Комитетлан (ИОК) негызым пыштыме да модмаш-влакым вӱдымылан нуно вуйын шогеныт. Комитетын I-ше президентше [[грек]] [[Деметриус Викелас]] лийын. Ты пашам тудо 1-ше Олимпий модмаш чарнымеш, [[1896]] марте, вӱден. Барон Пьер де Кубертен генеральный секретарь сомылым шуктен.
[[Файл:Athens 1896 report cover.jpg|thumb|left|200px|Икымше Олимпий модмаш-влакын плакатше]]
Икымше Олимпий модмаш-влак кугу сеҥымаш дене эртеныт. Тушто 241 атлет (41 эл) гына лийыныт гынат, модмаш-влак акрет Греций пагыт годсек эн кугу спорт сомылкаш савырненыт. Грецийысе официал еҥ-влаклан да калыклан тиде моткоч келшен, садлан нуно модмаш-влакым Грецийыште ончыкыжат эре эртараш кӱлмӧ нерген темлымашым пуэныт. Но ИОК модмаш-влакым эртарыме верым кажне ныл ий вашталтыме нерген тӱрлӧ эл коклаште пунчалым луктын.
 
Икымше сеҥымаш деч вара Олимпий модмаш икымше нелылыкымат чытен. [[1900]] ийысе Парижысе (Франций) II Олимпий модмаш да [[1904]] ийысе Сент-Луисысе (Миссури, СШААУШ) III Олимпий модмаш [[тӱнямбал ончер]] дене ушнен шоген. Спорт таҥасымаш-влак тылзе дене шуйненыт да ончышо калыклан оҥай лийын огытыл. Сент-Луисысе модмаште утларакше американ спортъеҥ-влак лийыныт, молан манаш гын Европысо калыклан теҥыз гоч вончаш технический амаллан кӧра моткоч неле улмаш.
 
[[1906]] ийын Афиныште (Греций) эртыше Олимпий модмаште спорт таҥасымаш да лектыш тӱҥ верым айленыт. Ончыч ИОК ты модмаш-влакым Олимпийысылан шотлен гын (кеч нуно кажне кок ий гыч эртаралтыныт, а ныл ий гыч огыл), кызыт нуно Олимпий модмашлан огыт шотлалт. [[1906]] ийысе модмашым южо [[спорт]] [[эртымгорно]] [[шанчезе|шанчызе-влак]] олимпий шонымашын утаралтмаш семын ончат, молан манаш гын нуно модмаш-влаклан яра да кӱлдымыш савырнаш пуэн огытыл.
33 корно:
!Модмаш||Ий||Ола||Эл
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - АфиныАфине 1896|I]]||[[1896]]||[[АфиныАфине]]||[[Греций]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Париж 1900|II]]||[[1900]]||[[Париж]]||[[Франций]]
41 корно:
| —||[[1906]]|| [[Афины]]||[[Греций]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Лондон 1908|IV]]||[[1908]]||[[Лондон]]||[[КугуУшымо БританийКоролевстве]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Стокгольм 1912|V]]||[[1912]]||[[Стокгольм]]||[[Швеций]]
59 корно:
| XII||[[1940]]||[[Токио]]||Японий
|-bgcolor="#ffcccc"
| XIII||[[1944]]|| [[Лондон]]||[[КугуУшымо БританийКоролевстве]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Лондон 1948|XIV]]||[[1948]]||[[Лондон]]||[[КугуУшымо БританийКоролевстве]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Хельсинки 1952|XV]]||[[1952]]||[[Хельсинки]]||[[Суоми ЭлФинляндий]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Мельбурн 1956|XVI]]||[[1956]]||[[Мельбурн]]||[[Австралий]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Рим 1960|XVII]]||[[1960]]||[[Рим]]||[[Италий]]
73 корно:
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Мехико 1968|XIX]]||[[1968]]||[[Мехико]]||Мексика
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - МӱнхенМюнхен 1972|XX]]||[[1972]]||[[МӱнхенМюнхен]]||ФРГ
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Монреаль 1976|XXI]]||[[1976]]||[[Монреаль]]||Канада
83 корно:
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Сеул 1988|XXIV]]||[[1988]]||[[Сеул]]||Корей Республик
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - БарселонаБарселоно 1992|XXV]]||[[1992]]||[[БарселонаБарселоно]]||[[Испаний]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Атланта 1996|XXVI]]||[[1996]]||[[Атланта]]||[[АУШ]]
89 корно:
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Сидней 2000|XXVII]]||[[2000]]||[[Сидней]]||Австралий
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - АфиныАфине 2004|XXVIII]]||[[2004]]||[[АфиныАфине]]||[[Греций]]
|-
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Пекин 2008|XXIX]]||[[2008]]||[[Пекин]]||Китай
|-bgcolor="#ffee99"
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Лондон 2012|XXX]]||[[2012]]||[[Лондон]]||[[КугуУшымо БританийКоролевстве]]
|-bgcolor="#ffee99"
| [[Кеҥеж Олимпий модмаш - Рио-де-Жанейро 2016|XXXI]]||[[2016]]||[[Рио-де-Жанейро]]||Бразилий