Майоров-Шкетан, Яков Павлович: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
и Санюн Вадик переименовал страницу Майоров-Шкетан в Майоров-Шкетан, Яков Павлович: Лӱм унификаций |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
1 корно:
{{stub}}
{{Палыме еҥ
[[1991]] иыйште Старое Крещено ялыште Шкетан лӱмеш тоштер-пӧртым почыныт.▼
|лӱм = Яков Павлович Майоров-Шкетан*
|оригинал лӱм = Логин Пагул Япык
|сӱрет = Shketan.jpg
|сӱретын лопкытшо = 250px
|возымаш =
|шочмаш дене лӱм = Майоров Яков Павлович
|тыршымаш алан = журналист, драматург, серызе
|шочын =
|шочмо вер =
|гражданство = Россий Империй, Совет Ушем
|подданство =
|колен =
|колымо вер =
|ача = Логин Пагул, кем ургызо
|ава =
|пелаш = Татьяна
|йоча-влак =
|чап пӧлек да премий =
|сайт =
|тӱрлӧ =
|Commons = Category:Mari people
}}
'''Майоров-Шкетан''' (чӱчкыдын '''Шкетан''', '''М.Шкетан''', лӱм-влакым возымашыште кучылтыт), тичмаш лӱм '''Яков Павлович Майоров-Шкетан''' ([[17 Шыжа]] [[1898]], [[Ӧрша кундем]] [[Тошто Крешын]] ял — [[16 Ага]] [[1937]]) — [[марий]] [[сылнымутчо]] да [[почеламутчо]], драматург, журналист да мер пашаеҥ. [[Ӧрша кундем]]ыште, [[Тошто Крешын]] [[ял]]ыште кресаньык ешыште шочын. «Шкетан» [[алмашлӱм]] «шкет» але «шкетын» мут деч шочын.
==Ӱмыргорно==
===Йоча пагыт===
Литератур пашам тӱҥалмыж нерген Шкетан тыге ойлен:▼
Майоров-Шкетан Оршанка кундем Тошто Крешын ялеш 1898 ий 17 [[Шыжа]]ште шочын. Кем ургызо, йорло Логин Пагулын ешыште Яков Шкетан кумышо йоча. Еш нужна гыч мучыштен огыл гынат рвезе тунемашак шонен, [[1912]] ий [[8 Сӱрем]]ыште Ирмучаш черке-приходской кок классан училищым пытарымеке, туныктышо-влакым ямдылыше [[Кукарка]] оласе семинарийыш каяш шона. Кок гана пураш точыш, но семинарист радамыш ыш логал.
===Армий жапыште===
Марий сылнымут нерген мый 1919 ийыште шонаш тӱҥалынам, тунамак пьесым возаш тӧчышым. Возымемым иктыланат ончыктен омыл. 1921 ийыште гына Яранысе марий туныктышо-влаклан лудын пуышым… Нуно мыланем ончыктат возен шогаш каҥашым пуышт…▼
[[1917]] ийын Пургыж тылзыштыже Япыкым кугыжан армийыш нангайышт. Тыге кугу Октябрь революцийым тудо позицийыште вашлие. Кужу жап ночко окопышто лиймыжлан кора чотак явыга да черлана. Ий гыч тудым мӧҥго эмлалташ колтат. Толмекыже Ернур (Ирмучаш) войисполком шийвундо пӧлкашке секретарьлан налыт.
===Паша===
Вес ийын мланде пӧлкам вуйлаташ пуат. 1920 ийыште Яков Майоровым Яраҥ уотнацыште ондакшым секретарь пашам вуда, варажым – уотнац вуйлатышылан пенгыдемдат. Тыште тудлан шуко нелылыкым чыташ логалын, туге гынат, ончыко каен.
[[1924]] ий Ӱярня арняш пурымо деч икмыняр кече ончыч Япык кугу сӱаным ышта. Тачана лӱман ӱдырым марлан налеш. Ты жапыштак Майоров [[Чарла]]ште «Йошкар кече» газет редакийыште тырша. Таче-эрла [[Моско]]што ойлымаш книгаже лекшаш. Театрыште тудын возымо пьесыже почеш [[спектакль]]ым шындат.
[[1929]] ий гыч Япык Тошто Крешыныште «Ошла» луман колхозышто пелашыж ден тӱшка озанлыкыш ушнат. Пашам ыштыме кокла гыч сылнымутан произведениым эреак возен шоген.
==Сылнымут паша==
{| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:28em; max-width: 40%;" cellspacing="5"
▲| style="text-align: left;" | «Марий сылнымут нерген мый 1919 ийыште шонаш тӱҥалынам, тунамак пьесым возаш тӧчышым. Возымемым иктыланат ончыктен омыл. 1921 ийыште гына
|-
|}
Шкетанын писатель лӱмжо колымшо ийлаштак калыкыш шарлен. Журналист пашаштат чот шуаралтын, моткоч тале мыскараче да сатире мастар семын шкенжым ончыктен. 1920-шо ийлаште 300 утла статьяже лектын, 80 утла фельетон. 1919 ий гыч илымыж годым 7 ойлымаш книга да 5 пьесыже савыкталтыныт. Эн сайын палыме романже - Эреҥер, марий йылме дене 1933 ийыште, руш йылме дене 1936 ийыште савыкталтын.
«Важык вуян йыдал», «Ормыж мыскараже», «Ачийжат авийжат», «Сардай» драма-влак ондак нигушан савыкталтын огытыл, но кид дене возымо рукопись почеш марий театр спектакльым шынден, ялла воктен гастрольыш лектын. Нуным 1928 ийыште Моско Рудо издательство савыктен лукто. Тиде ийынак «Яку» ден «Мичун уке ачажат» йоча ойлымаш, вара ойлымаш-влак книга ош туням ужыч.
Жап эртыме семын писатель кугу эпический [[Эреҥер (роман)|«Эреҥер» романым]] воза, тунамак «Ме тоштым сеҥена!» очеркым сера. 1934 ийыште «Юмын языкше» ойлымашым савыктен лукто. Лудшо ен икымше гана книга комеш «М.Шкетан» возымым ужо, Япыкын псевдонимже калык коклаш кумдан шарлыш. Тиде ийштак «Илыш ужеш» вуймутан ойлымаш книга савыкталтеш. Сборникыш пуртымо «Илыш ужеш» произведенийже писатель Ернур селаште лийше кресаньык пудыранчык нерген возен. Автор шкежат тушан чот кыралтын. Туддеч вара чучкыдын черланен, тазалыкше начарештын. Тидыжат, очыни, илышаш кечыжым кучыкемдаш полшен.
[[1937]] ий [[18 Ага]]ште кечын М.Шкетаным пытартыш корнышко ужатат.
==Шарнымаш==
Марий [[серызе]]-классикым калык тачат ик эн сайын пала да пагала. Тудын лӱмжым [[Марий Эл]]ыште икмыняр объект нумалеш:
* [[М. Шкетан лӱмеш Марий калыкле драме театр]] (1948);
* [[Йошкар-Ола]]ште урем
* [[Юлсер ола]]ште урем
* Оршанкыште урем
* [[Морко|Моркышто]] урем
* Оршанке кундемысе рӱдӧ книгагудо (2002);
* Театр сымыктыш аланыште пуымо Марий Эл Республикын Кугыжаныш премийже (1999 ий гыч);
* Йошкар-Олаште бюстым шогалтыме;
* Тошто Крешын ялыште бюстым шогалтыме (1967)
▲[[1991]] иыйште Старое Крещено ялыште Шкетан лӱмеш тоштер-пӧртым почыныт.
==Негыз==
* {{Руш важ}} [http://www.shketan.ru/shketan.php Майоров-Шкетан нерген М. Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театр официал сайтыште]
| |||