Бетховен, Людвиг ван: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Snejana ya (каҥашымаш | надыр) У лаштык 'Людвиг ван Бетховен–немыч композитор да пианист. Тудо 1770 ийыште Боннышто 16 декабрь…' дене тӱҥалеш |
Snejana ya (каҥашымаш | надыр) Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
6 корно:
Тышке толнын тудо вигак Гайдн ден тунемаш тӱҥҥалын, но умбакыжым Гайдн тудым нимолан тунактен огыл манын ойлен. Вашке Гайдн Индийыш каен. Шке ученикшым, Людвигым, Альбрехтсберглан коден. Но Бетховен шке шкланже туныктышым ойырен налын – Антонио Сальери. Рвезе вигак пианист-виртуоз семын чапым налын. Калык тудым йӧратен колыштын. Бетховен тыгакак моло деч тӱжвал тӱсше дене ойыртемалтын. Тудо эре айда-лийже чиен коштын, ӱпшымат шукыж годым шерын огыл. Людвиг пеш писе, чожга айдеме лийын. Икана, концертыште модмо годым, ала-кӧ
кутыраш тӱҥалын, Бетховен тунамак модмыжым чарнен да ойлен: «Тыгай сӧсна шамычлан мый модаш ом тӱҥал!» Вес гана тудо Лихновский кугыжа деке унала миен. Лихновский Бетховеным пагален, кугу поклонникше лийын. Кугыжа тудым погынышо шамычлан модаш йодын, но Людвиг отказатлен. Йолташ шамычыже тудым сай, поро айдемылан шотленыт. Тудо лишыл йолташ шамычшылан эре полшен шоген, нигунамат отказатлен огыл. Бетховенын сочиненийже-влак кугу сеҥымаш дене пайдаланеныт. Веныште, первый лу ийыште, композитор 12 сонатым фортепианолан возен, 8 сонатым скрипкалан да молымат. 1796 ийыште Бетховен слухым йомдараш тӱҥалеш. Изи Хайлигенштадт олаш кая, шкет лияш манын. Тудо умыла – соҥгыралыкым эмылаш огеш лий. Вара серышым воза, кудыжо «халигенштадский завещаний» лӱмым налеш. Письмаште композитор шке ойгыжо нерген воза. Хойлигенштадтыште Кумшо симфонийжым возаш пижеш, тудын лӱмжӧ- Героический.
'''Варасе ийлаже (1815-1827)'''
Кунам Бетховен 34 ияш лийын, Наполеон шкенжым император манын увертарен. Тидлан кӧра, Бетховен Кумшо симфонийжым тудлан пӧлеклаш отказатлалтын. Тудо возен:»Тиде Наполеон тыглай айдеме. Ынде тудо йол дене айдемын праважым тошкаш тӱҥалеш да тиран лиеш. » Чайковскийын мутшо почеш, кумшо симфонийыштыже гына шке чын мастарлыкшым, творческий ӱнаржым почын пуэн. Соҥгыралыкше верчын Людвиг шуэн уремыш лектеш. Тудо шыпчык лиеш. Лач тиде жапыште композитор эн палыме произведенийлажым воза. Тиде жапыштак единственный опера «Фиделио» денже пашам ышта. Опера дек сеҥымаш 1814 ийыште веле толын, кунам тудым Веныште, вара Прагыште, Берлиныште шындалтын. Колмыж деч ончыч Людвиг «Фиделио» рукописьшым йолташыжлан да секретать Шидлерлан пуэн.
'''Пытартыш ийла (1815-1827)'''
1812 ий деч вара Бетховенын композитор илышыже ала-мыняр жаплан лыплана. Туге гынат, кум ий гыч тудо угыч ончычсо гаяк пашам ышташ тӱҥалеш. Тиде жапыште фортепианный сонатше-влак чоҥалтыныт: 28-ше деч пытартыш марте. Шуко жапым калык мурылан ойырен. Шотланд, ирланд, уэль муро коклаште руш калык мырат уло. Пытартыш ийлаште Людвигын возымыж гыч эн тӱҥланже кок пашаже шотлалтыт – «Торжественная месса» да Индешымше номеран Симфоний сочиненийже-влак. Индешымше симфонийже 1824 ийыште шындалтын. Калык композиторлан овацийым ыштен. Исполньятлымыж годым Бетховен калык деке туп дене шоген да нимом колын огыл. Вара, мурышо-влак кокла гыч ик ӱдыр тудым кидше гыч кучен, шӱргыж дене колыштшо-влак деке савытрен. Калык шовыч дене, кид дене, упш дене лупшеныт, композиторым саламлен. Оваций шуко жап шуйнен. Бетховенын популярностьшо тыгай кугу лийын, что даже правительство тудым тӱкаш тоштын огыл.
Шольыжын колымыж деч вара, Людвиг племянникшым ончаш налеш. Тудым эн сай пансионатыш кусара да шке ученикшылан, Карл Чернилан, тудын ден музыкым тунемаш шӱда. Композитор племянникшы деч ученыйым але артистым ыштынеже ыле, но тудыжын ушыштыжо карт ден бильярд веле ыле. Шуко долгаже улмыжлан кӧра, племянникше шкенжым пуштнеже ыле, но кертын огыл. Бетховен тдын верч шуко ойгырен. Тудын тазалыкше вигак шӱкшемын. 26 мартыште 1827 ийыште Бетховен колен. Коло тӱжем наре айдеме тудым ужаташ миен.
'''Туныктышо.'''
Дорофея Эртман Бетховенын ученицыже лийын. Германийиын эн сай пианисткыже. Тудлан Бетхофен 28-ше номеран Сонатыжым пӧлеклен. Доротеян йӧчаже колымо нерген пален налын, Людвиг шуко жап тудлан модын. 1801 ийын пытартышыштыже Веныш Фердинанд Рис толын. Фердинанд – Бетховен ешын йолташыжын эргыже. Бетховен тудым приниматлен. Кузе и моло Бетховенын ученикше-влак, Рис инструмент дене модын моштен. Икана Бетховен Рислан шукерте огыл пытарыме адажиожым модын ончыктен, кудыжо рвезылан моткоч чот келшен. Рис тудым наизусть шарнен кодын. Князь Лихновский деке пурымо годым, Рис модын пуэн тиде пьесым. Бетховен Рисын модмыж нерген пален налын да чот сырен. Тидын деч вара Людвиг Рислан нимомат больше модын, колыштыктен огыл. Икана Рис шке маршыжым модын, чылылан Бетховенын маршыже манын ойлен. Вара Рис Бетховенын у сочиненийжым колын. Нуно прогулкыш каеныт да йомыныт ыле, каслан веле пӧртылыныт. Ошкылмо годым Людвиг ала-могай мелодийым мурен каен. Мӧҥгӧ пӧртылмеке, Бетховен ушыш толшо мелодийжым инструмен коклаште модын. Тыге «Аппассионатын» мучашыже шочын. Рис дене Карл Черни пашам ышташ тӱҥалын. Бетховенын тунемшыже-влак коклаште Карл шкет кына йӧча лийын. Тудлан индеш ий веле темын, но тудо концерт дене уже выступатлен. Карлын икымше туныктышыжо ачаже лийын, лӱмлӧ чех педагок Винцель Черни. Кунам Карл икымше гана Бетховеным квартирыштыже ужын, тудо композиторым Робинзон Крузолан шотлен, молан манаш гын Людвигын квартирыштыже пуламыр лийиын, шкежат шӱкшӱн койын. Черни композитор дене вич ий тунемын, вара Бетховен тудлан документым пуэн, куштыжо тунемшыжын сеҥымашыж нерген, сай шарнымашыж нерген возен. Чынжымак Черлин пеш сай шарнымашыже лийин, тудо туныктышыжын чыла сочиненийжым наизусть пален. Умбакыжым Карл Венын эн сай туныктышыжо лийиын. Тудын ученикше-влак коклаште Теодор Лешетицкий лийын. Теодор – руш фортепиан школын основательже. 1858 ий гыч Лешетицкий Петербургышто илен, а 1862 гыч 1878 ий марте кызыт веле почмо консерваторийыште пашам ыштен. Тыште дудын дене А. Н. Есипова тунемын, умбакыжым тиде консерваторийынак профессоржо. В. И. Софронов – Моско консерваторийын вуйлатышыже.
'''Прозведенийже-влак''': 9 симфоний: № 1 (1799—1800) № 2 (1803), № 3 «Героическая» (1803—1804), № 4, №5 (1804—1808), № 6 «Пасторальная» (1808), № 7 (1812), № 8 (1812), № 9(1824).
• 8 симфонический увертюр, нунын коклаште «Леонора» № 3.
• 5 концерт фортепианолан оркестр ден.
|