Бетховен, Людвиг ван: версий-влак коклаште ойыртем

Людвиг ван Бетховен–немыч композитор да пианист. Тудо 1770 ийыште Боннышто 16 декабрьыште шочын.Тудын ачаже, Иоганн Бетховен (1740-1792), мурызо лийын. Аваже-Мария-Магдалина.

Бетховен – романтизм да классицизм период кокласе кап-кыл, тудо ик эн пагалыме да лӱмлӧ композитор уло тӱняште. Людвиг улшо чыла тӱрлӧ жанрыште возен. Бетховенын творчествыже кугу надырым 19 – 20-шо ийласе симвонизмлан пыштен.

'''Йоча пагыт'''Ачаже композитор деч кокымшо Моцартым ыштынеже ыле, тидлан кӧра скрипка ден модаш туныктен.1778 ийыште рвезын икымше выступленийже лийын.1780 ийыште Бонныш композитор Кристиан Готлоб Нефе толын. Тудо Бетховенын туныктышыжо лийын.Рвезын талантше уло манын Нефе вигак умылен. Кочажын колмыжлан кӱҥра, Людвиг эр кудалтен школым, но латин йылмым тунемын.Тыгак тудо итальян да француз йылмым тунемын, шуко лудын. Рвезын йӧратыме писательже-влак-Гомер, Плутарх, англичан драматург Шекспир, немыч поэт Гёте да Шиллер. Тиде жапыште Бетховен мурым возаш тӱҥалын, но шке произведенийжым возаш вашкен огыл. 1787 ийыште Бетховен Веныш миен коштын.

Аважын черланымыж нерген пален налын, Бетховен угыч Бонныш пӧртылын. 17 июльышто 1787 ийыште аваже колен. Латшым ияш рвезе варажым ешыште главный лийын да шольыжо-влыкым ончен. 1789 ийыште Бетховен, туннемыжым шуяш манын, университетыш лекцийыш кошташ тӱҥалеш. Лач тиде жапышкак Бонныш Францийысе революций нерген увер толеш. Университетысе ик профессор революций нерген почуламут сборникым луктеш. Бетховен тудлан подпискым ышта. Англий гыч кайыме гдым, Боннышто Гайдн шогалын. Тудо сайым веле ойлен Бетховенын копмозиторский талантше нерген. Бетховен Веныш каяш шонен пышта, молан манаш гын рвезе Гайдн ден тунемнеже. 1792 ийыште Бонным кода.

'''Варасе ийлаже (1815-1827)'''

Кунам Бетховен 34 ияш лийын, Наполеон шкенжым император манын увертарен. Тидлан кӧра, Бетховен Кумшо симфонийжым тудлан пӧлеклаш отказатлалтын. Тудо возен:»Тиде Наполеон тыглай айдеме. Ынде тудо йол дене айдемын праважым тошкаш тӱҥалеш да тиран лиеш. » Чайковскийын мутшо почеш, кумшо симфонийыштыже гына шке чын мастарлыкшым, творческий ӱнаржым почын пуэн. Соҥгыралыкше верчын Людвиг шуэн уремыш лектеш. Тудо шыпчык лиеш. Лач тиде жапыште композитор эн палыме произведенийлажым воза. Тиде жапыштак единственный опера «Фиделио» денже пашам ышта. Опера дек сеҥымаш 1814 ийыште веле толын, кунам тудым Веныште, вара Прагыште, Берлиныште шындалтын. Колмыж деч ончыч Людвиг «Фиделио» рукописьшым йолташыжлан да секретать Шидлерлан пуэн.

'''Пытартыш ийла (1815-1827)'''

1812 ий деч вара Бетховенын композитор илышыже ала-мыняр жаплан лыплана. Туге гынат, кум ий гыч тудо угыч ончычсо гаяк пашам ышташ тӱҥалеш. Тиде жапыште фортепианный сонатше-влак чоҥалтыныт: 28-ше деч пытартыш марте. Шуко жапым калык мурылан ойырен. Шотланд, ирланд, уэль муро коклаште руш калык мырат уло. Пытартыш ийлаште Людвигын возымыж гыч эн тӱҥланже кок пашаже шотлалтыт – «Торжественная месса» да Индешымше номеран Симфоний сочиненийже-влак. Индешымше симфонийже 1824 ийыште шындалтын. Калык композиторлан овацийым ыштен. Исполньятлымыж годым Бетховен калык деке туп дене шоген да нимом колын огыл. Вара, мурышо-влак кокла гыч ик ӱдыр тудым кидше гыч кучен, шӱргыж дене колыштшо-влак деке савытрен. Калык шовыч дене, кид дене, упш дене лупшеныт, композиторым саламлен. Оваций шуко жап шуйнен. Бетховенын популярностьшо тыгай кугу лийын, что даже правительство тудым тӱкаш тоштын огыл.