Феллини, Федерико: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
|||
1 корно:
'''Федери́ко Фелли́ни''' (итал. Federico Fellini; 20 январь [[1920]], Римини — 31 октябрь [[1993]], Рим) — итальян кинорежиссёр. Каннский фестивальысе «Шӧртньӧ пальме укш» («Золотая пальмовая ветвь») да вич «Оскар» премийже.
== Илышгорно ==
=== Самырык пагыт ===
Федерико Феллини 1920 ийыште 20 январьыште Риминиште шочын. Тудын Урбано Феллини ачаже (1894—1956) да Ида Барбиани аваже (1896—1984) 1918 ийыште в Римыште ушненыт. Тиддеч вара Риминишке илаш кусненыт, тушто ачаже коммивояжерлан пашам ышташ тӱҥалын. Федерикон ешыште эше кок йоча лийын: Рикардо (1921—1991) ден Мария Маддалена (1929—2002).
Федерико черле икшыве кушкын. Йочаж годым Феллини сценке-влакым шындаш йӧратен: маскым ыштылын, курчакым сӱретлен, костюмым урген. Гастроль дене толшо цирк тудын чонланже еш келшен.
Федерико классический шинчымашым налын – Фаошто монастырь школым тунем пытарен. 1937 ийыште Флоренцийыш куснен, куштыжо репортёрлан тунемын, Демоса Боннини йолташыжын «Фебо» фирмыштыже карикатуристлан пашам ыштен. 1938 ийыште Феллини Римышке пӧртылын. Вокзал деч умбалне огыл илен, пошкудыжо китай сатузо, шолыштшо да проститутко лийиныт. Каҥга улмыжлан кӧра Федериком «Ганди» манын лӱмденыт. Тиде пагытыште, газет ден журналлашке сӱрет-влакым колтен, илаш оксам ыштен, варьете, рекламе да изи радиопостановкылан текстым возен.
1938 ий гыч 1942 ий марте антифашизм дене.палыме юмористический «Марк Аврелий» журналыште савыкталтеш. Сценарий-влакым возаш темлымаш деч ончыч шымшӱдӧ наре произведенийже тӱняшке ужын.
=== Сар жап ===
Армий деч утлаш манын, Федерико тӱрлӧ чер-влакым симулироватлен.
1943 ийыште ик римский радио дене Феллинин йӧратыше-влак – Чико ден Полина – нерген оҥай передаче каен. Вашке тудлан нине историй-влакым экранышке лукташ темленыт, тыге, Феллини постановко дене пашам ышташ тӱҥалын. Ик мурышыжо мотор Джульетта Мазина лийын. Тудак Федерико Феллинин пелашыже лияш кӧнен. Феллини тудым ик эн тӱҥ вдохновенийлан шотлен.
Сӱан деч вара икмыняр арня эртымек, Джульетта мӱшкыраҥын, но йоҥылыш камвочмылан кӧра, йочаже лектын возын. 1945 ийыште март тылзыште Феллинин эрге шочын, тудым ачажын лӱм дене лӱмденыт. Но изи Федерико лушкыдо тазалыкан лийын, садлан шочмыж деч вара кок арня гыч колен. Тылеч вара Феллини ешын йоча лийын огыл.
== Творчество ==
Кунам Римышке союзный войска пурен, Феллини йолташыже дене изи лавкыште сеҥыше-влаклан шарж дене ужаленыт. Икана нуно дек Роберто Росселлини пурен. Тудо немыч салтак-влак деч колышо рим священник дон Морозини нерген кӱчык кином сниматлынеже улмаш. Феллини темым ккумдаҥден, Серджо Амидеи да Роберто Росселлини дене пырля «Рим, открытый город» фильмлан сценарийым возен. Пиал нунылан шыргыжалын. Фильм неореализмлан тӱҥалтышым пыштен. Федерико кумдан палыме сценарист лийын. Феллини эше икмыняр сценарийым возен, мутлан, Роберто Росселлинин «Пайза» фильмжылан. Тыгак 1948 ийыште Феллини Росселлинин «Любовь» лентыштыже сниматлалтеш.
1950 ийыште Федерико Альберто Латтуада дене пырля шке икымше «Огни варьете» фильмжым шында. Феллини «Белый шейх» (1952) у фильмлан сценарийым возен, режиссёржо Антониони лийшаш улмаш, но пуымо сценарий почеш сниматлаш келшен огыл. Садлан Феллини фильмым шке войзен. Сеҥымашым тиде фильм конден огыл, но моло кокытшо – «Маменькины сынки» ден «Любовь в городе» (коктынат — 1953 ийыште) калык да критика порын вашлийыныт. «Маменькины сынки» 1953
=== Дорога ===
Эше 1949 ийыште Федерико Феллини «Дорога» фильм деке сценарийым возен, но сниматлаш нигузе йӧным муын кертын огыл. Продюссерым мумеке, Феллини 1953 ий шошо 1954 ий марте пашам ышташ тӱҥалеш, шукыжым пӱртӱсыштӧ сниматлен. Тӱҥ геройлан Федерико Джульетта Мазинам, шке пелашыжым, да Энтони Куиннаим ойырен.
=== Ночи Кабирии ===
Шагал палыме «Мошенники» (1955) фильм деч вара Феллини адакат ик шедеврым сниматла — «Ночи Кабирии» (1957).
Героинян (тудым Джульетта Мазина модын) порылыкыштыжо да трагический ӱшанымаштыже Феллини Поро ден Осалын кучедалмаште ала-могай нимучашдыме мистический ыҥым кычалын.
=== Сладкая жизнь ===
Федерико Феллинин кӱкшӧ точкылан 1960 ийысе «Сладкая жизнь» фильм лийын. Тудым «экономический ӧрмаш» шужен ийым итальян калыкын философский притче семын ончыман. Шонат, Феллини эн ончыч илыш могай кӱлдымӧ, пуста, шкет илымаш да шкет кодмаш калыкын торлен илыме нерген ончыктынеже улмаш. Шке Феллини тидден ок келше. Режиссёр илыш мондалтыме тат гыч шога, кудыжым шере вино семын йӱмӧ шуэш. Но шукыжым обществылан вызов манын шотленыт. Йырваш тынар шуко.нужнан илыше улмеке, уто-ситыш нерген кузе шонаш лиеш? Но Феллини умылтарынеже улмаш, илышын шерыжым кажне еҥ тамлен кертеш, тудым пален налаш гына кӱлеш.
Ватикане картине нерген шӱкшын ойленыт, поснак стриптиз сцене келшыдымашым луктын. Газета «Оссерваторе романо» фильмлан «Омерзительная жизнь» лӱмым пуэн, кугу статьялам возен, тудым чараш йодын, да кажныжым, кӧ тудым ончен, черке еч кораҥдаш манын.
5 февраля 1960 ийыште Капитоль де Миланыште премьера годым ик ончен шиныше авторын чурийышкыже шӱвалын. Марчелло геройым йӱшӧ, развратник, тунеядец маныныт… Ала-кӧжӧ фильмым йӱлалташ темлен, а Феллини деч итальян гражданствым шупшын налаш. «Сладкая жизнь» йот элыште да Италийын демократический ужашшылан келшымылан кӧра оппенент-влак чарналтыныт. Варажым «Сладкую жизнь» фильмым итальян кинон кугу эпохын символ манын лӱмденыт.
Картине «Шӧртньӧ пальме укш» («Золотая пальмовая ветвь») премийым Каннысе фестивальыште сеҥе налын, уло тӱнясе кинематографист-влаклан моткоч кӱлешан лийын.Тиде киношто Марчелло Мастроянни пеш сайын модын. Тиддеч вара Федерико дене пеҥгыде келшымаш да сотрудничество кушкеш. «Марчелло да мый — иктын ужашыже улына», — манын Феллини.
=== Боккаччо-70 ===
1962 ийыште иканаште ныл режиссёрын фильм лектын — «Боккаччо-70». «Декамерон» саманым нӧлташ тыршен, кажне автор новеллым войзен, кудыжо фильмыште иктешлыше фильм улыт.
=== Восемь с половиной ===
Весе, шукыжым автобиографичная сынан«Восемь с половиной» (1963) картине пеш шуко премийым, нунын коклаште эн сай йот фильмлан «Оскар» премийым да Москваште тӱнямбал кинофестивальысе Тӱҥ пӧлекым налын, кудыжлан кӧра Феллини еш икымше гана Совет Ушемыш толын.
== Варасе ийла ==
1980 ийыште Феллини чылажге ныл кином шынден. 1980 ийыште «Город женщин» драма лектын. Тÿҥ рольышто - Мастроянни.
«Джинджер и Фред» (1986): Фреде(Мастроянни) и Джинджер (Мазина) итальян куштызо-влак американ Астер да Роджерс мужырым копироватлен ончыктеныт. Тыгакак «Интервью» (1987), куштыжо Мастроянни Анита Экбер дене «Сладкая жизньыш» пöртылеш
Шкенжын пытартыш «Голоса луны» (1990) сÿретыште режиссер тÿням психбольница гыч шылше еҥын шинчаончалтыш гычын почылтеш.
[[Категорий:Итальян|Феллини]]
| |||