Алексеев, Геннадий Валерианович: версий-влак коклаште ойыртем

Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Kudsebs (каҥашымаш | надыр)
Kudsebs (каҥашымаш | надыр)
194 корно:
Кажне айдемын шке шочмо кундемже уло, тудо нимо деч шерге, эн чевер да сылне. “Мыланем гын тудо – Морко велысе Эҥерсола ялем. Йöратем мый тудын кум уремжым. Кÿшычын ончалаш гын, лопка шулдыржым шаралтен, ала-кушко мÿндыркö-мÿндыркö чоҥештыше кайык гай коеш. Йöратем мый ужар посто гай нöргö озым дене леведалтше Сукырэҥер пасужым, мÿй таман да пеледышан сывын гай кумда Каролыкшым, ший гай вÿдан Лапшэҥержым, саскалан поян Шыраган чодыражым… Йöратем мый ача гай поро, ава гай шыма, пашалан тале пошкудем-влакым” (“Шочмо вер – чевер”, 7 с.), – воза прозаик шке шочмо кундемже нерген. Тиде книгашке пурышо произведений-влак нерген автор шкеже пешак чын аклен палемда. “Нине кÿчык ойлымаш-влак иканаште возалтын огытыл – иктаж коло ий наре тÿрлалтыныт: тудын дене вашлиймеке, чон-кумылем куанен-юарлен ма, öрдыжтö улмем годым сагынен-йокрокланен колтен ма – йöн лийме семын чыла шижмаш-шонкалымашем кагазышке кусараш тöченам” (7 с.), лудына ме ончылмутышто. Автор кажне ойсавыртышыжым, шомакшым шонкален-вискален сылнештара. Кушно палемдышым: формо шотышто тиде книгаш пурышо произведений-влак шкешотан улыт, йылме ойыртемат лач Геннадий Алексеевлан гына келшыше: раш, чатка. Нине кучык лирический этюдышто тÿҥ герой – автор – повествователь шкеже да тудын шочмо кундемже, мемнан сылне марий пÿртÿсна, ужар сывынан Марий Элна. Сандене автор шкежак тиде книгам кÿрылтде иканаште лудаш огеш темле: “Тиде возымемат тугак иканаште, ик шичмаште лудын лекташ ок лий, товро. Чон йодмо, кумыл лекме семын гына тудым кидышкыда налаш шотлан толеш, шонем” (8 с.). Книгам лудын, ме шкенан кундемна нерген ятыр уым, палыдымым рашемден кертына. Писатель шке йырже мом ужеш, колеш, тÿткын шымла. Мутлан, книга туҥалтышысе “Шошо пайрем” лÿман изи да сылне пÿртÿссÿретыштак прозаик оҥай таҥастарымашым ышта. Ойлымаш шошо пÿтрÿссÿрет гыч тÿҥалеш, вара эркын-эркын корак ешын пыжаш оптымо сомылым эскерымашке, ончыктымашке кусна. Пытартышлан писатель чылажымат айдемын илыш радамже дене таҥастарен сÿретла: “Шошым калыкат чона. Теве ял мучаште тора гычак у пöрт пура волгалт шинча. Шышталге тугай, чевер – той тÿсан. Микывыр Раман Санюк эргыжым посна луктеш. Тудат у ешлан у сурт-оралтым, у пиалым чöҥа” (12 с.). Писатель айдемым пÿртÿсын шочшыжлан шотлен акла. Тиде кызытсе илыш умылымашлан, пагытлан моткочак келшыше иктешлымаш. Финалыште автор адакат кайык еш декак пöртылеш, ындыжым тудо шырчык-шамычын пайрем куаныштым, шошо азапыштым, тургымыштым ончыкта.
Геннадий Алексеевын произведенийлаштыже чылажымат шоналтен, вискален чоҥымо. Прозаикын шочмо йылмын сылнештарыме йöҥжо денат моштен пайдаланыме, кÿлеш шомакым лач шке верыштыже кучылтмо шижалтеш. Мутлан, сурт-оралте дене кылдалтше термин-влак кызытсе марий йылмыште эркын –эркын йомын толыт. Мо тугай “леведыш кумык”? Прозаикын возымыжым лудын, контекст гыч умылена, тудым рушлаже “конек” маныт. Шке творчествыже сылнымут мастар ятыр диалог шомак-влакым келшышын пуртен колта: прамай, шаяраш, йоштырнаш да тулеч молат. “Пашаштыжат пешыжак йоштырнылмеш ок толаше”, – лудына, мутлан, ме “Ӱшаным ÿжара конда” книгаш пурышо “Ошкылза мöнгышкыда” ойлымаште (83 с.). Тудо шкен произведнийлаштыже сюжет йогын-влакымат нигунам утыжым огеш шуйдаркале, шомакым аклен кучылтеш, шочмо йылмын тамжым, ямжым лудшо еҥлан тÿрлын почаш тырша. “Шке жапыштыже, шуен вашлиялтше шомак – влакым посна чумырен, изирак мутерым ыштенам ыле, вара тиде сомыл мондалте”, – мутланыме годым шарналтыш прозаике.<br />
Йылме шижмаш – писательлан Юмын пурымо эн кугу пöлекше. Кызытсе марий сылнымут мастар – влак кокла гыч тидын шотышто поснак Анатолий Мокеев ойыртемалтеш. Тидын нерген шке жапыштыже эше В. Колумбак палемден ыле. Тудо чынжымак шомакым шке жапыште да келшышын кучылштмо шотышто ялт пашаче мÿкшла тырша. Тыгак Геннадий Алексееват шочмо марий йылмынан, шке манмыжла, чевержым, вержым, эржым сайын шижын мошта да творчествыштыже тÿрыс кучылтеш, землякшын, Валентин Колумбын пайдале традицийжым кÿлынак пеҥгыдемда.<br />
Ончыко. 2002. № 8. С. 181–191.
 
== '''Негыз''' ==