Википедий

Дудина, Зоя Михайловна: версий-влак коклаште ойыртем

Интерактивная навигация по истории
← Ончычсо тӧрлатымаш-влакВес тӧрлатымаш →
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
ВизуальныйВики-текст
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
1 корно:
'''Зоя Дудина''' (Зоя Михайловна Дудина) ({{Шочын|1962|11|3}}, [[Шернур кундем]], [[Купсола (Шернур кундем, Марийсола ял шотан илем)|Купсола]]) — [[марий]] [[серызе]], Марий Эл культурын сулло пашаеҥже, Кастрен лӱмеш ушемын (2000), С.Чавайн лӱмеш кугыжаныш (2013) премий-влакын лауреатше, [[Россий серызеписатель да журналист ушем-влакын еҥже.
 
[[Файл:Дудина.jpg|мини|thumb|right|Зоя Михайловна Дудина]]
== Илыш да сылнымут корныжо ==
Зоя Михайловна Дудина (Глушкова) [[1962]]-шо ийыште [[43 ноябрь]]ыште [[Шернур район]] Марисола - Купсола ялеш шочын. Поэт да киноактер [[Йыван Кырля|Йыван Кырлян]] шочмо мландыштыже кушкын шуаралтын. <br />
Ачаж ден аваже «Марисолинский» совхозышто пашам ыштеныт, куд икшымым ончен куштеныт йол ӱмбак шогалтеныт.
[[1970]]-ше ийыште Марисола школышко тунемаш каен. Икымше почеламутшым лу ияш «Ший оҥгыр» кружокыш коштмыж годым возен. Тиде кружокшым З. В. Ермакова , Марий Эл Республикын сулло туныктышыжо, вӱден. [[19761978]]-шоше ийыште Зоя Дудина икымше гана «Сылнымут шыже» поэт да писатель-влакын семинарыштышт участвоватлен. Тиде ийлаште почеламут-влакшынвлакшо-влак изи огыл подборкаподборко дене "Ямде лий" газетыште лектын. <br />
[[1980]]-шешо ийыште З. М. Дудина Марий кугыжаныш университетын руш да марий отделенийышкыжепӧлкашкыже тунемаш пурен. Тыштат тудо литературныйсылнымутым кружокыш коштынсерен, «Рия-Рия» фольклорныйфольклор ансамбльыштеансамбльыш участвоватленкоштын. <br />
[[1985]]-ше ийыште Марий книга издательствыште пашам ышташ тӱҥалын. 2005-20122014 ийлаште "Марий Эл" газет редакцийыште сылнымут йодышым вӱден. Кызыт Я.Эшпай лӱмеш Марий кугыжаныш филармонийыште сылнымут да драматургий йодышым вӱдавиктара.
[[1995]]-ше ийыште лекше «Марисолан мут сылныже» сборникшесборникыште икымше гана школ да студент жапыште возымо почеламутшо-влакым савыктен. <br />
[[1998]]-ше ийыште декабрь тылзыште «Мый шкежат суксо омыл…» икымше книгаже савыкталтын. А [[2000]]-ше ийыште тиде книгалан [[Финн кундемысе Кастрен лӱмеш ушем]] Зоя Дудиналан сылнымут премийым кучыктымо. В. Абукаев-Эмгак тиде книга нерген тыгерак каласен: «Шӱлыкан, эсогыл ойган лирика, чон коржман, аван икшывым йӧратыме азап, тыгодым нимучашдымын илышым йӧратымаш – теве мо кышкарен калыплалтеш Зоян поэзийыштыже … Келгытым, образым, философийым Зоя Дудина книгаштыже ятыр муаш лиеш. Да тудын ик почеламутшо весыжым ешара, шуя, эше келгемда. Чумыр ончымаште пӱтынь сборник ик шӱлышан поэмыла лудалтеш, йоҥгалтеш…»<br />
[[2000]]-ше ийыште спонсор-влакын полшымышт дене Зоя Дудинан кокымшо книгаже «Колыштса шӱшпык чон шортмым» лектын. Тиде почеламут аршаш кок ужаш гыч шога. Икымше ужашыже шочмо калыклан, яллан, вер-шӧрлан полеклатын. А кокымшо ужаш йӧратымаш лирика семын лектын. Тиде муро аршашыштыже Зоя Дудина курымашлык темым таравата – илыш да колымаш, йӧратымаш да ужмышудымаш, айдеме кокласе тыглай огыл кыл нерген каласкала. Пӱсӧ шижмаш, велыжан-велыжан ойсавыртыш-влак лудшын чоным сымыстарат. <br />
Зоя Дудина кумшо книгаже [[2004]]-ше ийыште лектын. Тиде почеламут аршаш марла да рушла вариант дене савыкталтын. Поэтессан книгаже руш да моло родо-тукым йолташыже-влаклан пӧлек семын лийын. Почеламутым рушлаш Анатолий Спиридонов кусарен. <br />
Тыгак поэтын творчествыштыже кумда верым кусарыме дене кылдалтше паша налын шога. Тудо «История марийского народа», «Этнография марийского народа» книгам кусарен. [[Пушкин, Александр Сергеевич|А. С. Пушкинлан]] 200 ий темме лӱмеш «Сказка о рыбаке и рыбке» йомакшым марлаҥден. Тидланат Кастрен лӱмеш ушем премий дене палемден. [[2003]]-шо ийыште руш поэт Н. Заболотскийын шочмыжлан 100 ий темме лӱмеш витле наре почеламутшым кусарен.<br />
Зоя Дудина уым кычалмыжат поэзийыштыже шижалтешраш коеш. «Саликалан малтыме муро» книгаже тидым раш ончыкта. Ончалаш гын, марий малтыме муро пеш шагал. А. Китиков латкум муро нерген гына ойла. Садлан тиде жанрым ятыр вияҥдыман. Ош Кугу Юмылан пӧлеклыме циклым шерын лекташ гын , тыштат уым кычалме шижалтеш. Ты марте тидым ниго шерын огыл. Н. С. Попов кумалтыш мутлан эҥертен кажне Юмылан почеламут-влакым возен. Нуно тыгак идалык мучко толын шогышо пайрем негызеш возалтыныт. <br />
Зоя Дудина поэзийыштыже содержаний да сылнылык шотышто моткоч кумда мастарлыкым ужына. Тидын поэзийже вияҥ – палдыме каваште кӱдырчым кӱдыртыкта, ложгышо йӱран игечыште чевер кечым ужыкта, кулеш гын, илышым тоен пышта, а колышым шӱгар гыч кынелта. А чыла тидым шке шӱм-чон вошт колтыде сераш огеш ок лий. Чын, курымашлык тема: илыш – колымаш, йӧратымаш – ужмошудымаш, поро – осал, ошо – шеме – эрелан айдемым терген-терга да тергаш туҥалеш. Тидым кажне айдеме чон вошт колта, но чыла поэзийым тыге ыштен моштышо поэтшат шагал. <br />
Зоя Дудина поэзийыштыже Аван, Ӱдырамашын яндар, но вургыжшо, тыматле, но коржшо, кугешныше, но вийдыме, виян, но поръеҥпӧръеҥ огыл шӱм-чонжо, мутат уке, ик тӱҥ верым налеш. Тидын деч посна вес темымат кумдан почеш. Ик тыгай шерге теме – шочмо кундем, ял, ача-аван суртшо. Йӧратымаш лирикат изи огыл верым налеш. Поэтесса пӱртусым ямжымат ужын мошта, тудым сӱретлаш сылне чиям муэш. <br />
Зоя Дудина почеламут корнылажым сылнештараш шуко турлотӱрлӧ танастарымашымтаҥастарымашым, метафорым, метонимийым, эпитетым, да тулеч молымат кучылтеш. Тышеч тудын лывырге йылмыже, сынже шижалтеш. Поэтесса муро олыкыштыжо кандывуй ден висвисым, мӱйшудо ден мамымшудым ойырен мошта.
 
== Произведенийже-влак ==
95 корно:
Марий ватын вургемже гыч налме деталь-влак полшымо дене идалык пагытын ойыртемже почылтеш, сылне метафор-влак почеламутлан ойыртемалтше сыным пуат, «илыше» тӱсаным ыштат.
Зоя Дудина, тале марий патыр-влакын образыштлан эҥертен («О, Чумбылат…», «Акпатыр»), тукымнам чолгарак, виянрак лияш ӱжеш: «йӱла кӱшта чӱчкен йӱлаш»; «тура улат, виян улат, о Чумбылат!». Лач тыштак поэт илыш негызым ужеш: «Кугезынан таза уш-акыл тек сотемда ару шӱмнам…»
Тачысе марий илышын ончыл радамыште шогышо-влакын образыш-тымат поэт сӱретла. Тыге, А. Абдуловлан, Л. Купсольцевалан, Г. Шкалина-ланШкалиналан, А.М. Юзыкайнлан, М.
Айдеме илышыш тудым сӧрастарен илаш толеш. Илышым Ава пӧлекла. Тудын образше – волгыдо. Лирический геройлан ава дене пырля кайме го-дым «пылан кечыжат» волгалтеш, чонжат «кӱш кӱза турийла». Ава дене ул-мо годым йӧраташ лиеш «пыл-чомам», тӧняжат «муро гай», «аважын мутшо – тудын семже». Икманаш, чонжо – чон пелен. Тыгодымак З. Дудинан лири-ческий геройжо тӱрлӧ шӱлышан, шукыж годым – шӱлыкан. Тидыжым авто-рын ача-авам эр йомдарыме денат умылтараш лиеш. Адакшым тудын илы-шыштыже эше ик кугу ойго лийын – ава шке икшывыжым йомдарен, тудым пеш эр вес тӱняш ужаташ логалын. Тиде чон сусырым паремдаш неле. Сан-денак возымаштыже тудо келге вожым «колтен», шӱлыкан лирикым шочык-тен.
Автор кугече пайрем сӱретым мут шер дене тӱрла («Кугече – ош Юмо!», «Кугече сортам чӱктымӧ годым»), шорыкйол пайрем нерген мутым луктеш («Шорыкйол сортам чӱктем…»), тоштыеҥ уштымо йӱла дене кылдалтше сӱретым моштен келыштара, агавайрем кумалтышлан энерта («Агавайрем годым»). Тыге, шуко почеламутышто сортан волгыдо символ сынан образше палемдалтеш.
"https://mhr.wikipedia.org/wiki/Дудина,_Зоя_Михайловна" гыч налме