Еремеев, Никандр Сергеевич: версий-влак коклаште ойыртем

|гражданство = {{флагификаций|Россий}}

|йоча-влак =

|сайт =

|Commons =

'''Никандр Лекайн''' (Никандр Сергеевич Еремеев) ([[1 Пеледыш]] [[1907]], [[Кораксола (Морко кундем)|Кораксола]] ял [[Морко кундем]] — [[15 Пургыж]] [[1960]], [[Йошкар-Ола]]) — [[марий]] [[серызе]], [[прозаик]], [[Марий АССР-ын Калык серызыже]] (1957). Марий  АССР Верховный Совет Президиумын Чап грамотыжо дене палемдалтын.

 

Никандр Сергеевич Еремеев 1907 ийыште 1 июньышто Озаҥ губерний, Чарла уезд, Морко волостьысо Кораксола ялеш икмарда кресаньык ешеш шочын.

 

Лекайным Калинин лӱмеш колхоз нерген очеркыштыже «кулак агент, подкулачник-влакым» моктен возымылан титакленыт. Книгаште йылморгаж-влак колхозым почшо Пашкановым амал деч посна кулак агентыш, подкулачникыш луктыныт.<ref>Васин, Ким 1989: ХХ Курымын трагедийже. Саман № 2: 57</ref>

 

1927-1931 ийлаште Морко, Йоплан школлаште грамотылан еҥ-влакым туныктен.

 

[[Файл:Земля предков Лекайн.jpg|thumb|right|«Земля предков» книган комжо]]

 

Писательын сылнымут корныжо «Насти» ойлымаш гыч тӱҥалеш. Тудо 1929 ийыште «У вий» журналеш савыкатлтын. Тиде жаплан Еремеев изи огыл опытым поген шуктышо ялкор лийын.

 

– Молодец! Ойлымашет уда огыл, печатлена. Ончыкыжымат возен шого.

 

Очеркым Марий книга савыктыш 1931 ий мучаште савыктен. Тудым  документ негызеш серыме. Рвезе писатель книгаштыже шочмо ялешыже  колхоз почмым, тиде колхозын тӱҥалтыш ошкылжым сӱретлен ончыктен. Очеркын геройжо-влак коклаште Содорон Епремым, Элнет Сергейым вашлийына. Писатель шкенжымат очеркыште Лекай лӱм дене ончыктен.

 

1936 ийыште Н. Лекайнын «Кандаш вате» лӱман повестьше савыкталтын. Автор йӧратымаш темым, ешым чоҥымо йодышым тарватен, но келгын ончыктен сеҥен огыл. Повестьыште тӱҥ герой семын Никитин Йогор, тудын йӧрдымӧ койышыжо ончыкталтыт. Ялыште у, волгыдо койышын вияҥын толмыжым пеш талякан сӱретлыме.

 

«Шӧртньӧ падыраш»повесть деч вара Н. Лекайн икшыве-влаклан кум книгам пӧлекла: «Ӧрыктарыше лыве» (1958), «Эҥыжвондо коклаште», (1964) да «Вараксим-влак» (1966). «Ӧрыктарыше лыве» ойлымашын геройжо Витя але школыш веле кайышаш, но чулым рвезе эре уым пален налаш тырша.

 

[[Файл:Куртно_вий.jpg|мини|Н. Лекайн "Кӱртьӧ вий" книган комжо.]]Лекайнын икымше романже – «Кӱртньӧ вий». Тудым 1937 ийыште возен пытарыме. 1939–1941 ийлаште «Пиалан илыш» альманахын кум номерешыже савыкталтын.

 

1954 ийыште «Ончыко» журналеш «Кугезе мланде» лӱман кумшо романжын икымше книгаже савыкталтеш. Тыге трилогий шочеш: «Кугезе мланде» -империалист сар нерген, «Куртньӧ вий» - 1920-шо ийласе ял илыш нерген,  «Кугу сарын тулыштыжо» - Кугу Отечественный Сар нерген.

 

 

* Калинин колхоз:  очерк. Йошкар-Ола, 1931. 72 с.

* Кугу сарын тулыштыжо: роман. 1– 2 ужаш. Йошкар- Ола, 1948. 192 с.; 3 ужаш. Йошкар-Ола, 1948. 254 с.

* Возымыжо кум том дене лукталтеш.  Т. 1:  Проза. Йошкар-Ола, 1987. 592 с. Т. 2: Проза. Йошкар-Ола, 1987. 592 с. Т. 3: Проза. Йошкар-Ола, 1988. 528 с.

 

* Маяк: ойлымаш // Ямде лий. 1941. № 10. С. ?

* Кӱртньӧ вий: роман гыч 11-ше глава //  Асылбаев  А.А., Николаев С.Н. Литературный хрестоматий: ср. школын 8–10 классше-шамычлан. Йошкар-Ола: Маргосиздат, 1943. С. 416– 530.

* Кандаш вате: повесть // Ончыко. 1996. № 1. С. 71–113.

 

* Пакет; Свадьба в «Дружбе» / пер. на рус. // Родник. М., 1961. С. 89-115.

* Смелая песня: повесть / пер.на рус. П. Забора. Йошкар-Ола, 1961. 72 с.

* Кого вырсын тылыштыжы: роман / пер. на горномар. Р. Аракаевой. 2007.380 с.

 

 

* Асылбаев А. Сеҥымаш корнышто // Марий литература нерген. Йошкар-Ола, 1957. С. 149-167.

* Васин К. Калык писатель Н. Лекайн  // Ончыко. 1967. № 3. С. 110-112.

* Юксерн В. Никандр Лекайн  //  Нигӧ ок мондалт, нимо ок мондалт. Йошкар-Ола, 1994. С. 38-77.

 

 

«Лекайн шке илышыж гыч тӱрлӧ койдарчыкым каласкалыш. А йомаклаш мастар. Юзо кугыза гай. Йытыра, кудыр ойжым южгунам туге савырал колта, чонышкет пуйто мамык возеш».

 

''(Нигӧ ок мондалт, нимо ок мондалт. Йошкар-Ола, 1994. С. ?, ???)''

 

«Н. Лекайнын первый очерк книгаже 1931 ийыште савыкталтын. Лудшо-влак тудым кумылын вашлийыныт. Но самырык автор ӱмбак лавырам кышкыше-влакат лектыныт, сандене тудлан республик деч ӧрдыжкӧ каяш логалын. Кум ий наре Беломорканалым ыштымаште тыршен, тушто культработник лийын. 1935 ийыште веле шочмо кундемышкыже пӧртылын».

 

''(Ончыко. 1987. 3 №. С. ?)''

 

 

Шочмо калык верчын,

Танк ӱмбак лӱя.

 

 

[[Файл:Кугезе_мланде.jpg|мини|Н. Лекайн "Кугезе мланде" книган комжо.]]Кушко ит ончал - тушто чодра, мланде, олык, ер. Йырым-йыр могай кугу поянлык! Но йорло кресаньык адак орлана: ӱдаш мландыже ок сите, южыштын имньыштат уке. Молан? Тудын пиалже поян кидыште. Мланде уло гынат, тудо – поянын. Теве тидым «Кугезе мланде» романын сюжетшын неҥызшылан налме.

 

(''Марий литература нерген. Йошкар-Ола, 1957. С. 149-167).'' 

 

«Ончымет да куштыметлан