Рафаэль Санти: версий-влак коклаште ойыртем

1508 кокымшо половиныштыже Рафаэль илаш кая Римышке (тушто тудо уло кодшо илышыжым ила) и лиеш Браманте полшомо дене тӱҥ сӱретче ача кудвечыште. Тудлан пуэныт возаш фресками Станцу делла Сеньятура.тиде станицыште Рафаэль воза фрески ончыктышо ныл айдемын пашажым: богословие, юриспруденцию, поэзию и философию — «Диспута» (1508—1509), «Правосудие» (1511), и пеш палме «Парнас» (1509—1510) и «Афинскую школу» (1510—1511). Парнасыште ончыктымо Аполлон индеш музо ден йырже лат кандаш палыме древнегрек, древнерим и итальян поэт-влак. "Тыге стенаште, Бельведер деч йодмаште, тушто кушто Парнас и памаш Геликона,,тудо возен кӱшнӧ и курык волмаште тенистый рощым лавровый пушеҥгым, кушто ужаргыштекузе шижат лышташын тарванылмыжым, кошмыштмыж пушкыдо пуал колтымо мардеж, а южыштыжо -мучаштдыме шуко ончыктымо амур ден, мотор чури вылыш ден, тодылыт лавровый укшым, и поген нунытым венокыш, кушкедылме тудо дене курык мучко, кушто чыла петырме чылт юмо дыханий гай - и мотор фигуро,и сайын тудым ончымыжым, пуалтеш див, кузе кертешайдемын гениийже, чыла несовершенствыште простой краске ден, шуаш тудым,тидлан верчын сӱрет коеш илышырак. "Афинский школ"- — йылгыжше ыштыме шуко фигуран (иктаж 50 еҥ-влак) тудо композиций кушто ончыктымо тошто философ- шамыч, шукыж кужечын Рафаэль пуэн шке современник — шамычыштын черташтым, ,мутлан , Платоным возен Леонардо да Винчин образыште, Гераклит Микеланджелын образыштыже, а шогышо пурла тӱрыштӧ Птолемей тудын гай чот коеш фрескин авторжылан. Тушто ончыктымо чыла палыше еҥ — шамыч чыла тӱняште, ваш ваш ӱчашыче чыла верчын. Нуныт коклаште уло Диоген шке мискыж ден,кӱзышӧ тошкалтыште, фигуро — пеш шонымо шке отрешенностьышто и шке моторлыкшылан лиеш мокташ и пеш йӧрыше тудлан вургемже. Моторлыкше ончыктымо астрологи геометров деч кӱшнӧ,циркуль день удралме таблицыште тӱрлӧ фигурым и знакым.

1513-1516ийыште1513—1516 ийыште Рафаэль ача заказ почешь ыштен картоным библий сюжет почешь лу гобеленлан, кудо ямдылалтын Сикстинский капеллалан. Чотырак мотор картон «чудесный улов» (мемнан жап марте 7 картон веле толын шуын).

Ончыде кугу ватиканыште пашам,Рафаэль ышта черкылан алтарный образ –шамычым: Святая Цецилия» (1514—1515), «Несение креста» (1516—1517), «Видение Иезекииля( (иктаж 1518). Мучаш шедевырже мастарын улеш кугу» Преображение»(1518-1520) сӱрет кушто ончыкталтеш бароккон чертаже. ӱлыл сӱретше апостол ден пытарыме Джулио Романо ден Рафаэльын эскиж почеше.

Шуко сӱрет-шамыч религий темылан Рафаэль ыштен портретым. 1512 ийыште Рафаэль воза «портрет папы Юлия 2». Тиде жапыштак тудо пеш палме лиеш, тудо возен ӱй дене Юлий ачан портретшым тыгай илшым и тудлан койышо, кунам калык ончен ӧрыныт, кузе ача ончылно. Ача йыр возымо лийын: «Портрет кардинала Алессандро Фарнезе» (около 1512), «Портрет Льва X с кардиналами Джулио Медичи и Луиджи Росси» (иктаж 1517—1518).

1511ийыште лектеш фреске «Триумф Галатеи». Рафаэль ончыктен тиде фрескыште пророк –шамычым– шамычым и сивиллым. Тиде чын денак шотлалтеш эн сай сӱрет чыла мотор коклаштею чын денак ӱдрамаш ден йоча тушто ончыктымо, ойыртемалтеш шке илышыж ден. Тиде сӱрет конден тудлан кугу признанийым илмыж годым и колмыж деч вара. Кодшо фрезкам Рафаэль эскиз почешь возеныт ученик – шамычше.

Рафаэльын исскуствыжо пижын тӱрлӧ традиций дене и итальянский сӱретче – шамыч деке отношенийже. Шочмыжо античный культуро деке и искыствыш. Именно античныстьым, тудын архитектурышто, Рафаэль культурым черпатля шке искуствыжлан свойствен мерын чувствыже, кудо ончыкталтеш шуко религиозный сӱретыште, и тудын мадоннаже лийеш пленительный и налдыме образше тыгай жипописьын родшым. Рафаэль ыштен монументально – декоративный композицийым, лекше подражаний предмет лани шуко сӱретчылан и туня рархитектор –шамычлан. Произведений- — шамычше, рафаэльын ыштымыже лийыныт классический эн чын значений тиде мутын, то есть налме чыла признанийым. Рафаэль лийын непревзойденный мастар гына лийын огыл идеально уравновешанный композиций : тудым колорит, волгыдо и йылгыжше и ик жапысе прозрачный и лушкыдо, сайын сочетатля тудын сӱрет –шамыч дене.рафаэллан кулеш лийын огыл чужды зодчествои ваяний. Колмыж деч вара Браманте вуйлатен рим соборын строительствыжым святой Петрын: тудын планже ододрен лийын, но тудо шуктен пыштен фундаментым гына.