Мухин, Николай Семёнович: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
и Сергей Иванов переименовал страницу Мухин, Николай Семенович в Мухин, Николай Семёнович |
|||
223 корно:
Тудо ынде Совет илышым, тиде илышын сеҥен толмыжым кумыл нӧлтын сӱретла. Тыге тудо «Илышын ойыртышыжо» поэмым (1918 ий), «Марий, ончык вашкерак», «Кӱслече» (1919 ий), «Озаҥыште», «Чарла» (1921 ий), «Морко велысе нужналан» (1923 ий) почеламутлам воза.
Н. С. Мухинын творчествыже, социалистический реализм корно дене ончыко кайме семын, шке геройжын талылыкшым, активный койышыжым эре ончыкта. Тудын у геройжо-влак шке верчынышт шоген моштат, тушман ваштареш
20-шо ийлаште да 30 шо ийла тӱҥалтышыштыже Мухин партий ден комсомол нерген, колхозым почмо нерген шуко воза.
265 корно:
== '''Н. Мухин - журналист''' ==
1. Весьшӱргӧ лудмо пӧрт – молылан пример // Марий коммуна. 1934. 9 сент.
2. Вияҥына (Мари-Турек кантон Пумари ялысе комсомол ячейка) // Йошкар кече». 1926. 16 июнь.
3. Кинде арака – моктыдымо паша (Арака шолтымо ваштареш) // Н. С. Мухин: пьеса-влак, проза, публицистика. 2-шо т. Йошкар-Ола, 1968. С. 222 – 225.
4. Кинде арака – моктыдымо паша (Арака шолтымо ваштареш) // Ӱжара. 1918. 26 февр.
5. Колхозник да шкет крестьян-влак коклаште у заем шарыме пашам молемдыман // Марий коммуна. 1932. 21 июнь.
6. Комунист партий вуйлатыме почеш фашизм ваштареш кучедалмашке // Марий ӱдрамаш. 1933. № 12. С. 20 – 21.
7. Корным шке шинчала эскерыман // Коммунизм верч. 1935. 20 сент.
8. Кугыжан шӱдыр йомын (Октябрьский революцийын сеҥымыж нерген) // Ӱжара. 1918. 16 май.
9. 300 тӱжем «Колхоз йӱк» газет верч кредалаш // Колхоз йӱк. 1932. 7 май.
10. 18 еҥ мединститутыш (Морко медрабфак пытарыше-влак – Горьковский мединститутыш) // Колхоз вий. 1934. 6 июль.
11. Марий калыкын удан илымыже нерген (Таза илыш-йӱлам – илышыш) // Ӱжара. 1918. 16 янв.
12. Марий родем-шамычлан (Ваш келшен илаш, тунемаш ӱжмаш) // Ӱжара. 1918. 1 апр.
13. Моркеш марий ушем почмо нерген // Ӱжара. 1917. 15 нояб.
14. Морко гыч (Яллаште ушем-влакым почаш ӱжмаш) // Йошкар кече. 1925. 25 февр.
15. Морко кантон кӧргысӧ арака паша (Таза илыш-йӱла верч) // Йошкар кече. 1925. 27 февр.
16. Морко районышто 1-ше Май эртарыме план // Колхоз вий. 1934. 23 апрь.
17. Олно тӱлымӧ – осал паша. (Сӱан ыштымаште тоштокойышым пытараш) // Йошкар кече. 1926. 27 февр.
18. Онар: очерк (Морко районысо колхозын калыкышт да нунын пашашт) // Марий коммуна. 1934. 21 авг.
19. Онар: очерк (Морко районысо колхозын калыкышт да нунын пашашт) // Колхоз вий. 1934. 9 авг.
20. Ӧрат: ик талукышто могай вашталтыш! (Морко кундемыште колхоз-влакым ыштыме нерген) // Колхоз вий. 1934. 26 окт.
21. Первый май пайрем (Арыныште пайремлымаш) // Йошкар кече. 1925. 21 май.
22. Сибирьыште марий ял совет (Томск округ, кок ял – виге марий) // Марий ял. 1928. 28 окт.
23. Совет властьлан таум ыштат (Морко кундемыште самодеятельнось шочмаш) // Йошкар кече. 1925. 30 янв.
24. Тидым чыланат шинчыза (Потребительский кевытым кузе почаш) // Ӱжара. 1918. 1 апр.
25. Ӱдрамашымат окса чумырымо пашаш шупшман // Марий ӱдрамаш. 1932. № 2 – 3. С. 34 – 37.
26. Черке ок кӱл // Колхоз йӱк. 1932. 1 янв.
27. Чонем ылыже (Марий калыклан тунемаш кӱлмӧ нерген) // Ӱжара. 1918. 10 июнь.
28. Ялкорын ончылно шогышо пашазе (у социализм обществым ышташ полшаш) // Колхоз йӱк. 1932. 12 июль.
== '''Н. Мухин – йылмызе да тунемме книгам ямдылыше''' ==
Адак марий йылме // Йошкар кече. 1927. 2 апр.
Марий йылмым пудыртылыт (Совет учреждений-влак) // Колхоз йӱк. 1932. 6 июль.
Марий йылмысе тӱҥ йӱк да южо буква нерген (Ӱчашыме шот дене) // Йошкар кече. 1926. 4 сент.
Афанасьев П. А., Мухин Н. С. Да моло-влак. Марий йылме тунемме кнага. Тӱҥалтыш школын 4-ше тӱшкажлан. М., Учпедгиз, 1932. 192 с.
Мухин Н. С., Я. Элексейн. Марий грамматик. Морфологий. Кокла школышто тунемме кнага. 5-ше класслан. М., Учпедгиз, 1935. 87 с.
Соколов В. Т., Мухин Н. С. да моло-влак. Марий йылме. ШКМ-ште тӱҥалтыш да ФЗС-ште 5-ше ий тунемме кнага. М., Учпедгиз, 1933. 164 с.
== '''Илышыже да сылнымутшо нерген литератур''' ==
275 ⟶ 341 корно:
==== '''Г. Лаврентьев. Туныктымо пашам саемден колтен. Сылнымутчо Н. Мухин ‒ туныктымо книган авторжо ''' ====
Ӱмыржӧ мучко калык туныктымо пашаште тыршыше Николай Семёнович Мухин 1930 ийла тӱҥалтыште тунемме книгам ямдылыме сомылышко кумылын ушнен.
1932 ийыште куд автор, нунын коклаште Н. Мухин, «Марий йылме тунемме книга: тӱҥалтыш школын 4-ше тӱшкажлан» учебникым савыктеныт. Каласаш неле, могай да мыняр надырым пыштен Николай Семёнович. Икте раш: тудын «Бригаде мур», «Ноябрьын 7-ше» да «У ял» почеламутлаже ты книгаште верын муыныт.
Морко районысо лишыл кок ялыште шочшо да кушшо иктаҥaшрак сылнымутчо-шамыч Н.Мухин ден Я. Элексейн, В.М.Васильевын «Элементарная грамматика марийского языка» (1927 ий) ден Г. Г. Кармазинын «Марий йылме лончыш» (I да II ужаш, 1926, 1929) шымлымашыштлан эҥертен, «Марий грамматик: Морфологий» тунемме книгам ямдыленыт. Тудым Москошто 1935 ийыште Тунeммe-педагогик кнaга лукшо кугыжаныш издательстве савыктен. Учебникым В.Г. Соколов «редактырлен».
Учебникым лӱмыштыжӧ морфологий манме гынат, тушто марий йылме морфологий ден мут ышталтмашым, синтаксис ден пунктуацийын икмыняp йодышыштым, эcoгыл йылмын йyк стройжымат кертме семын лончылен пуымо.
«Фонетик» ужаш (4-7 с.) теорий материаллан noян. Йӱк-шамычын артикуляций да акустике шотышто oйыpтемышт нерген тӱҥ шотышто чын возымо, сӱретыште ончыктымo oйлымо аппаратын ужашыже-влакын [умша кӧpгӧ, логap пундаш, логар аҥ, нер кӧpгӧ, кукшо логар, шодо (автop-шамыч нине мут-влакым чын возен ончыктеныт) да моло] йӱк ыштыме пашаштым чын почын пуымо. Согласный-влак коклаште ф, ц, х, б верым муыныт. Йӱк-шамычым кок тӱшкалан шелме: йоҥ йӱк (гласный) да пич йӱк (согласный), пытартышыже кок тӱрлӧ: янлар пич йӱк, соҥро пич йӱк. Слогым мут лончо, ударенийым мут пералтыш, гласный-влак гармонийым йоҥ йӱк оҥартыш манме.
Гласный-влак гармоний нерген рашрак лийже манын, автор-влакын «Марий грамматикышт» деч ӧрдыжкырак кораҥам. Мучаш гласныйын ударениян гласный йӱк дене келыштаралтме шотышто икмыняр рашемдыме мутым каласыман. Тыгай гармоний эрвелмарий наречийыште раш шижалтеш (пале, пире, нере, тыште; лудо, комбо; кӱшкӧ, кӧргӧ). Тудо П. Еруслановын 1892 ийыште савыктыме букварьыштыже (3) путырак раш ончыкталтын.
Олыкмарий наречийыште, поснак литератур йылмын негызшылан шотлымо морко-шернур говорышто, тыгак Уржум да Пижанке районлаште илыше марий-влакын йылмыштышт пример-шамыч дене кӱшнӧ ончыктымо йӱк-влак келыштаралтмаш ожныракат, тачысе кечынат раш ок палдырне, ударенийдыме мут мучаште кӱчык марий ы ойлалтын да кызытат тыге каласалтеш. Такланак огыл олыкмарий-влаклан савыктыме букварьыште (1892, 1893 ийла) (2) да руш йылме учебникыште (1892, 1898, 1899 ийла) (9) ударенийдыме чыла мут мучаште палыдыме автор-шамыч ы буквам возен пуэныт (кӧргы, шӱргы, шолы, йол вургы, йылмы, эрды, вачы, тиды).
ХХ курым тӱҥалтыште кок наречийын возымо нормыжo палынак лугалтын, мут мучаште тӱpвӧ гармоний шукталтын, шукталтынат oгыл. Возымаштe трӧсырым кораҥдышашлан В.М. Васильев (4, с. 8-10) П.Еруслановын «Букварьжылан…» да йылмым шкe эскерен шогымыжлан эҥертен, олык-эpвелмарий литератур йылмын возымо нормыжлан гласный-влак гармонийым шотлаш ойым пуэн. Тачыce кeчын литератур йылмын чын oйлымо нормыжлан мут мучашысе кӱчык ы йӱк шотлалтеш (8, с. 60; 10, с. 153-154; 6, с. 60), мут мучашыште ударенийдымe орфографический е, о, ӧ гласный-влак кyжун да раш ойлалтшаш oгытыл. Tидe ‒ йылмынан орфоэпий нормыжо. Икманаш, возо е, о, о буква-влакым, луд [ы] йӱкым.
Каласыде кодыман oгыл весымат: пытартыш жалыште орфографий oйлымашыш (орфоэпийыш) изиш вaшталтышым пуртен: буквам ончен-лудын, самырык-влак ы йӱк олмеш э, о, ӧ йӱк-влакым, раш огыл гынат, ойлаш тыршат, но тиде литератур йылмын oйлымо нормыжo oгыл.
Эше иктым палемдыде кoдаш ок лий: ятыр вере лудаш пернен, пуйто литератур йылмыште э, о, ӧ йyк-влак мут мучаште редуцироватлалтыт, вес семын калacаш гын, кужыт ден вийыштым изиш йомдарат, качествыштат вашталтеш. Тиде ‒ йоҥылыш шoнымаш: ударенийдыме е, о, ӧ буква-влак угыч ойлем, мут мучаштe [ы] йӱкым веле ончыкташ кучылталтыт.
Лончылымо книгалаште тӱpвӧ гармонийым руш йылме гыч кӱсынлымӧ мутлаште веле огыл (точко, кавычке, издательстве), тудын гоч марийыш пyрышo грек (тьэме, систьэмэ, зкономикэ, тьэхникэ, программэ), латынь (культуро, формо), тыгак каcвел Европыcо йылмыла гыч налме (бригадэ ‒ фр., таблицэ ‒ поль.) шомaклам возымаште кучылтмо. Икмыняр мутышто гармоний шукталтын огыл: я мучаш гласный йӱк пӱчкылтын (грамматик, педагогик, фонетик, коммун, политик, наук), я вашталтде кодын (пауза, библиотека).
«Ой» ужаш (9-15 с.) синтаксисын, предложенийын тӱҥ йодышышт дене палдара. Предложенийын членже-шамычым ой мут-влак манме. Подлежащийым тӱҥ мут вашталтен, сказуемый – каласыш(е) мут, предложенийын второстепенный членже-влак – умландарыше мут-влак. Управление – мут виктарымаш, управляющее – виктарыше, виктарыме – управляемое. Определений мут олмеш палемдыш шомакым кучылтмо, дополнений олмеш – темыш мутым. Подлежащий ден сказуемый гыч гына шогышо предложенийым кӱчык ой манме, распространённый предложенийым – кужу ой. Пеле ой – тичмаш огыл предложений, тичмаш ой – полный предложений, тыглай ой – простой предложений, кыдежан ой – сложный предложений, лӱм ой – назывной предложений, ой пералтыш – лигический ударений. Кажне грамматике терминлан чын примерым пуымо.
«Мут чоҥымаш» ужашыште (15-18 с.) ятыр оҥай материалым пуымо. Мут тӱҥ, мут мучаш, мут вож, мут ыштыме суффикс нерген тӱҥ шотышто чын ойлымо да нине термин-влакым, кузе коеш, сложный мутлан шотлымо огыл.
Глаголын мут тӱҥ ден мутмучашыжым кореш дене ойырен ончыктымо: луд-аш, луд-ам, луд-еш, луд-ыт (с. 16). Мут ыштыме ятыр процесс чын ончыкталтын: шул-тыш < шул(аш), тошкал-тыш < тошкал(аш) (с. 20), мланд-ан < мланде, им-ньы-дыме < имне, куат-ле < куат, чодыра-се < чодыра (с. 33), лум-аҥ-д-аш < лум, корн-аҥ-д-аш < корнаҥаш < корно, у-эм-д-аш < уэмаш < у (с. 20) да моло.
Автор-шамыч южгунам йодышым чын огыл решатленыт: муттӱҥым падеж мкчаш деч йоҥылыш ойыреныт: икте ‒ икт-ын, шеме – шем-ылан, тӱмырзӧ – тӱмыр-зым (икты-н, шемы-лан, тӱмырзы-м олмеш) (с. 16-17).
Мутвож чылаж годым мутын вашталтдыме ужышыже огыл (йогаш, йокта-раш), мутмучаш южгунам мутвож почеш ок шого, мутмучаш ден суффиксым лугышаш огынал (с. 16).
Пуaҥше мутышmо -аҥше суффикс огыл, -аҥ- да -ше улыт, иктыже лӱм мут гыч койыш мутым (глаголым) ышта, весыже ‒ причастийым (33 с.). Йӱр мут гыч лекше йӱр-e-ш глагoлым морфемылан тыге шелын пyымым умылаш ок лий (йӱр йӱр-еш) (51 с.).
Ӱшандарен огыт керт ыштын-ем, ышты-кты-н-ем, коч-маш-те, уж-ды-маш, суд-ит-лаш (17 с.), чийaл-т-аш (52 с.).
Омаш, руаш, шӱраш, руaлтыш (20 с.) мут-влак кызытce йылмыште -аш да -тьш суффикслам огыт ойыро, этимологий шотышто ‒ вес паша. Ложаш да полтыш мутлаштe -aш ден -тыш суффикс-влак огыт ойыралт. Нуно мутвoж, муттӱн гыч веле шoгышo мут улыт (20 с.). Койыш мут ужашыште верым мушо тӱрвынчаш ден ӱпшынчаш шомaклам тӱрвӧ да ӱпш мутла гыч -(ы)нч- сyффикс полшымo дене лийше мутлан шотлаш тачыce йылмыште неле, нунын муттӱҥыштышт мутвoж веле. Вес паша ‒ этимологий, але историй, велым ончымаш. Мут ышталтмаш нерген шонкалыме годым формо ден значенийым, рушла oйлаш гын, формально-семантическое единство манмым ушышто кучат. Тӱpвӧ ден тӱрвынчаш (чихать), ӱпш ден ӱпшынчаш (нюхать) мутлаште тӱжвал тӱс шотышто икгайлык уло, кӧргӧ тӱс (значений) могырым ‒ уке, пуда ден пyдалаш(гвоздить) мут-влакын семын ыҥышт кылдалтын огытыл.
«Мут тӱшка-влак» ужаш (18-57 с.), кызытсыла oйлаш гын, oйлымаш ужаш-влак семын умылалтшаш. Тыште лу oйлымаш ужашын ыҥыштым, але значе-нийыштым, грамматике койышыштым, палыштым кӱчыкын лончылен пyымo. Глаголым, уэш ойлем, койыш мут манме, наречийым ‒ умылaндарыше мут, частицым ‒ ешартыш, междoметийым ‒ йӱк мут. Моло oйлымаш ужашым тaчысе семынак лӱмдымӧ.
Лӱм мутын вич вашталтышыже (падежше) улмо нерген oйлымo. Нунын лӱмышт тыгае улыт: лӱмдымӧ (им. п.) – кӧ? мо?, шкенлыме (род. п.) – кӧн? мон?, пумо (дат. п.) – кӧлан? молан?, ыштыме (вин. п.) – кӧм? мом?, умыландарыме. Визымше падеж кызытсе местный, направительный, обстоятельственный падеж-влакым, тыгак почеш мутан сочетанийым ушен – кушто? кушко? кушан?, кӧ (мо) деке?, кӧ (мо) нерген? да моло.
Падеж йодышым тичмашын рашемдышашлан кок фактым каласыман: 1) П. И. Ярускин (12, с. 35-36), чек вес велысе марий йылме нерген литературым мыняp-гынат, очыни, палыше, сравнительный (кӱла? мала?), совместный (кӱгэ? магэ?), местный (кышты? машты?), направительный (кышкы? машкы?), обстоятельственный (кӱэш? мaэш?) падеж-влак улмым палемден; 2) В. М. Васильеватaт эше 1918 ийыште (4, с. 11) йылмыштына местный, входный (направительный), обстоятельственный падеж yлмо нерген серен. Мылaнна кызыт oйлаш неле, молан лончылымо тунемме книган кок авторжo нине кум падежым грамматикышт деч ӧрдыжеш коден. Можыч, кушто? ‒ тыште, кушко? ‒ тышке, кушан? ‒ тышан йодышышт-шамыч да наречий-влак тидым ыштыктеныт? Н. С. Мухин ден Я. А. Алексеев (Элексейн) П. И. Ярускинын курыкмарий йылме грамматикыж дене пальме лийын огыл докан.
Кызытce олыкмарий йылме науко тыгe туныкта: йылмыштына индеш падеж уло ‒ ончычceак кокытеланымашым лукдымо тӱналтыш ныл падеж деч поcна, местный, направительный, обстоятельственный, сравнительный, совместный падеж-влак улыт. Профессор З. В. Учаев (11, с. 51) коҥгамбал, пӧртӧнчыл, пӧртйымал гай сложный мутлаште отделительный падеж yлмо нерген возен: пӧртӧнчыч, оҥамбач. (Тыгaй мутын местный падежын мучашыже, ешарен ойлем, -не (-нӧ), направительныйын ‒ -ке(-кӧ), обстоятельственныйын ‒ -ан.)
Притяжательный суффиксан мутым автор-влак озан лӱм мут мaныныт. Тыгай морфеман шомaк-влакым чын почын пyымo.
Пале мyт да чот мут дене шагал, но чын материалым пyымо, но «Пале мут oйышто умлaндарыше мут (наречий ‒ Г.Л.) шотышто шога» предложений ден «Тунемшe-влак пашам сай ыштат» примерлан ӱшанаш неле, тыште сай да сайын мут формо-влаклан умылтарымашым ом пу, тыге веле ончьктем: сай-, сай-ын. Кандaшле, шымле, индешлу чот мут-шамычым ик семын возымo oгыл.
Мый да ме олмештыш мут-влакын падеж формо-шамычыштым тыге пуымо: мый, мыйын, мыйынлан, мыйыным; ме, мемнан, мемнанлан, мемнаным. Кӱлеш ыле: мый, мыйын, мыланем (мылам), мыйым; ме, мемнан, мыланна, мемнам. Мой, наш ыҥан-значениян мыйын, мемнан формылаш падеж мучашым ушаш лиеш, но значений весемеш: моему, моего, нешему, нашего.
Койыш мут (глагол) нерген кӱчыкын серыме, тунемме книгаште шуко форман ты ойлымаш ужашын чыла аспектшым почын пуымо ок кӱл, конешне, но тӱҥжым каласыме. Эртыше жапын тӱрлӧ формыжым токасе, икечысе, ожнысо манме, лицам ончыктышо мут мучашым ‒ оза суффикс, спряженийым – тодыш, повелительный наклонений форман глаголым – шӱдымӧ койыш мут, понудительный залог форман глаголым – ӧкым койыш, инфинитивым – озадыме койыш мут, причастийым – койыш пале мут, действительный причастийым – ышташ койыш пале да моло.
Койыш мут тодышлан мутын ужашыжым тыге шеледен пуымо:
луд-ы-на мур-э-на
луд-ы-да мур-э-да
луд-ыт мур-ат
Тиде тыге лийшаш огыл: луд- муттӱҥ (мутвож) деч молыжо (-ына, -ыда, -ыт) мутмучаш улыт.
Йошкарг-эм-ам мутым йоҥылыш ыштыме, тиде мут йылмыштына уке, уло йошкарг-э-м, тудо йошкарг(аш) мутын формыжо – йошкарг-эм.
Лончылымо тунемме книган икымше ужашыштыже правил (автор-влак ты мутым тыгак возеныт) ден тудым пеҥгыдемдыше пример-шамычым пyымo гын, кокымшо, «Паша», ужашыштыже (58-83 с) кажне параграф ден темылан келшыше упражнений-влак тeмлалтыныт. Заданий-шамыч коклаште марий сылнымyтчo-влакын: С. Чавайнын, Н.Мухинын, М. Иванов- Батракын, О. Шабдарын – стиxыш уло. Нунын негызеш упражнений-влак yтларак келшыше да пайдалe лийыныт. Тунeмме книган кок авторжо, сылнымyт мастар-шамыч Н. Мухин ден Я. Элексейн руш литератор-влакын: И. Тургеневын, М. Горькийын да молын – прозышт гыч налме ужашлам, упражненийлан келшышым, марлаш кусареныт.
Учебникын пытартыш кок страницыштыжe йылме наукышто кучылталтше руш термин-влакым марландыме мут спискым темлыме (лӱм ой ‒ назывное предложение, кӱчык ой – нераспространенное предложение, мелын мут ‒ обращение да моло)
Лудшо-влак умылат, шoнем: икмыняp cитыдымашым, изим але кугуракым, ончыктымем дене учебникым составитлышe-влакын лӱмыштым ынем лапкаҥде, нуным, ик ученый йылмызе манмыла, ынем орло, вет тудo жaпыште кундeмыштына марий йылме науко икымше ошкылым велe ыштен. Тӱкыдымӧ йодыш-влак, ош тамга-шамыч (белое пятно манме) шотлен пытарыдыме лийыныт, нуным шымлаш ученый-шамычнат, рушла манмыла, раз-два и обчелся.
Кумыл нӧлтын пашам ыштыше педагог-влак Н. С. Мухинын, Я. А. Элексейнын да молын марий йылме учебникышт 1930-шо ийлаште школыш у шӱлышым пуpтеныт, туныктышо ден тунемшe-щамычлан ӱшанлe эҥертыш лийыныт, шoчмо йылмым туныктымo пашам пaлынак саeмдаш полшеныт.
''(Ончыко. 2016. 1 янв. С. ?)''
== '''Кылвер-влак''' ==
Николай Мухин (марийский поэт, драматург и педагог) http://komanda-k.ru/Марий-Эл/николай-мухин-марийский-поэт-драматург-и-педагог
Николай Мухин http://vcisch2.narod.ru/MUHIN/Muhin.htm
Первая мировая война, 1914–1918 гг. http://1914.svrt.ru/index.php?surname=Мухин&name=Николай+Семенович&place=#report
== '''Негыз''' ==
1. Николай Мухин: фотосӱрет, документ да шарнымаш-влак: туныктышылан пособий / Н. А. Александров ямдылен; курыкмарий йылмышке Е. Я. Егоркина кусарен. Йошкар-Ола: Мар. кн. савыктыш, 1994. 68 с.
2. Александров Н.А., Васин К.К. Марий поэт Н. С. Мухин: илышыже да творчествыже. Йошкар-Ола: Мар. кн. савыктыш, 1970. 88 с.
3. Александров Н.А., Васин К.К. Марий поэт Н. С. Мухин: илышыже да творчествыже. Йошкар-Ола: Мар. кн. савыктыш, 1990. 144 с.
4. Александров Н.А. Николай Семенович Мухин. Йошкар-Ола: Мар. респ. научно-краеведческий музей, 1989. 16 с.
5. Гурий Лаврентьев. Туныктымо пашам саемден колтен. Сылнымутчо Н. Мухин ‒ туныктымо книган авторжо // Ончыко. 2016. 1 янв. С. ?
[[Категорий:Марий серызе-влак]]
| |||