Абукаев-Эмгак, Вячеслав Александрович: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
{{Палыме еҥ}} |
иТӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
1 корно:
{{Палыме еҥ
|лӱм = Валерий Александрович Абукаев
|оригинал лӱм = Вячеслав Абукаев-Эмгак
|сӱрет =
|сӱретын лопкытшо =
|возымаш =
|шочмаш дене лӱм = Вячеслав Александрович Янетов
|тыршымаш алан = [[серызе]], [[почеламутчо]], [[прозаик]], [[драматург]], [[кусарыше]], [[журналист]]
|шочын = 5.01.1959
|шочмо вер = [[Башкир АССР]], [[Мишкан кундем]], [[Токтар (Мишкан кундем)|Токтар]] ял
|гражданство = {{Флагификаций|Совет Ушем}}<br /> {{Флагификаций|Россий}}
|подданство =
|колен = 25.05.2008
|колымо вер = [[Марий Эл]], [[Йошкар-Ола]] ола
|ача =
|ава =
|пелаш =
|йоча-влак =
|чап пӧлек да премий = [[Марий Эл Республикысе Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш самырыктукым премий|Марий АССР-ысе Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш самырыктукым премий]](1990), [[Яныш Ялкайн лӱмеш премий]]ын лауреатше (1998), [[Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже]] (1999), [[Марий Эл Республикысе М. Шкетан лӱмеш Кугыжаныш премий]] (2007), [[Марий Эл Республикын Калык серызыже]] (2006)
|сайт =
|Commons =
}}
'''Вячеслав Абукаев-Эмгак''' (Вячеслав Александрович Абукаев) ({{Шочын|1959|1|5}}, [[Пошкырт Эл]], [[Мишкан кундем]], [[Токтар (Мишкан кундем)|Токтар]] ял — {{Колен|29|5|2008}}, [[Марий Эл]], [[Йошкар-Ола]] ола) — [[марий]] [[серызе]], [[почеламутчо]], [[прозаик]], [[драматург]], [[кусарыше]], [[журналист]], театр пашаеҥ, [[Совет Ушем Серызе-влак ушем]]ын йыжъеҥже (1991), [[Марий Эл Республикысе Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш самырыктукым премий|Марий АССР-ысе Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш самырыктукым премий]]ын лауреатше (1990), [[Яныш Ялкайн лӱмеш премий]]ын лауреатше (1998), [[Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже]] (1999), [[Марий Эл Республикысе М. Шкетан лӱмеш Кугыжаныш премий]]ын лауреатше (2007), [[Марий Эл Республикын Калык серызыже]] (2006).
== Илыш корныжо ==
Вячеслав Абукаев-Эмгак Пошкырт кундемысе Мишкан район Токтар ялеш 1958 ийыште 5 шорыкйолышто шочын. Шкеж нерген тудо тыге ойлен:
{{Cquote|
Шочынам мый Куткан курык пареҥге подвал Максым коремысе кÿр чыкыме изи пÿя пеленсе Манюк Любан пошкудо пöртеш. Мый шкемым Изуремыште шарнаш тÿҥалынам. Мый 1958 ий 26 декабрьыште тул гай йÿштö кастене шочын возынам. Тÿня У ийым вашлияш ямдылалтын, садлан икшывым серыкташ вашкен огытыл. 1959 ий 5 январьыште шочшо семын варарак сереныт. Тыге мый 5 январьыште шочшо семын илаш тÿҥалынам Школыш мый 1965 ийыште куд ияш каенам. Тунемме ийын икымше кечыштак туныктышо Анисия Апаевна мыйым да эше икмыняр йочам урок деч вара коден каласыш: " Те але ийготда дене изи улыда, ик ий гыч тунемаш пуреда, садлан эрла школыш ида тол". Но эрлашыжым ме адак тунемаш мийышна. Вес кечын мемнан дене школ директор вашлийын кутырыш. Ме "келшена" манын, кумыл волышо мӧҥгӧ ошкылна, но эрлашыжым адак школыш мийышна. Пеш шуко ий эртымек, шочмо Токтар школыш мийымем годым, кидышкем мыйын тунемме икымше классын журналже логалын. Шкемын тунемме отметкем ончалаш шонен, журналым почымат, чылт ӧрым. Журналыште мыйын да эше кум рвезын фамилийышт возалтынат огыл. Шым ийыш шÿдымо йоча-влакым журналыш пуртен огытыл. Тугеже, мый икымше классыште тунемынат омыл. Лудаш мый ондак тунемынам. Икымше лудмо А. Гороховын книгаже "Оҥай книга" ыле, мый тудым школ библиотекыште лудым. Поэтын кÿчык почеламутшо-влак мылам пеш келшышт, южыжым наизусть тунемым.}}
Рвезе школышто тунеммыж годымак «Ямде лий!» йоча газет дене кылым кучен, йöратен лудын. Газет дене икымше вашлиймашыж нерген тыге возен: «Авай мемнан Пÿнчер ялын лийын. Тушко унала кошташ пеш йöратенна. Ты ялыштак первый гана «Ямде лий!» газетым ужынам, окенам, шолыштынам, Токтарыш конденам». 5 класс гыч юнкор семын возаш тӱҥалын.
{{Cquote|
Кандаш классым Токтар школышто пытаренам, тичмаш образованийым Чорай школышто налынам. Тушко мый Янетов Вячеслав Александрович семын пуренам. Моланжым манаш гын, шочмем годым авам ден ачам регистрироватлалтын огытыл улмаш, садлан мыйым шочмо кагазыш авамын фамилийже дене возеныт. Но "Ямде лий" газетыште мый эре Абукаев семын печатлалтынам. Аттестат налме деч ончыч ачам дене фамилий вашталташ шонымем дене палдарышым. Тыге мый Абукаев лийым.}}
{{Cquote|
Университетыш документ пуаш каена.}}
<gallery>
Файл:Ему 16.png|мини|248x248пкс|Вячеслав Абукаевлан 16 ий.
Файл:Вячеслав.png|мини|Студент - тӱшкагудысо пӧлемыштыже.
Файл:Братья.png|мини|271x271px|Валерий шольыж дене. Анапа. 1981.
Файл:Студент жап.png|мини|286x286пкс|Марий кугыжаныш университет. Студент ешыште.
Файл:15диплом.png|мини|295x295px|Проректор Г. Н. Айплатов В. Абукаевлан кÿшыл образований нерген дипломым кучыкта.
Файл:18писатели.png|мини|280x280пкс|Шола гыч пурлышке: писатель-влак В. Микишкин, Ю. Артамонов да тудын пелашыже Л. Артамонова, В. Абукаев-Эмгак.
</gallery>
[[Файл:Полан.png|thumb|250px|Йошкар-Ола-Солнечный корнымбалне верланыше "Пиштер" садысе участкыштыже.]]
1970-ше ийлажын кокымшо пелештыже марий сылнымутыш пеҥгыдын тошкалын.<br />
1978 ийыште «Ончыко» журналыште «Нигунам от пӧртылтӧ» лÿман икымше кугу ойлымашыже савыкталтеш.<br />
1980 ийыште, университетым пытарымеке, Абукаев "Ямде лий", "Ончыко", "Пионер йÿк" редакцийлаште пашам ыштен.<br />
Университетым тунем лекмекыже, Вячеслав Абукаев «Ямде лий» газет, «Ончыко» да «Пионер йӱк журнал редакцийлаште тырша. <br />
1990-1992 ийлаште Всероссийский культура фондын марий пӧлкажым вуйлатышыжын алмаштышыжлан. Марий Эл Писатель ушемын аппаратыштыже пашам ыштен. Тыгак республикысе усталык рӱдер пелен тÿҥалше автор-влакын лабораторийыштым вуйлатен.<br />
1992 ий гыч М. Шкетан лÿмеш Марий кугыжаныш драме театрын сылнымут пӧлкам вуйлатен.<br />
2007 ийыште С. Г. Чавайн лӱмеш кугыжаныш премийын лауреатше лийын.<br />
Вячеслав Абукаевын воктенже эре Люба пелашыже лийын. 18 ий нуно ваш умылен, полшен иленыт. Нуно коктынат Пошкырт кундемысе Мишкан район гыч улыт. Но пӱрымаш нуным Йошкар-Олаште ваш ыштен. <br />
Ӱмыржӧ вучыдымын 2008 ий 29 агаште кÿрылтын.
33 ⟶ 57 корно:
Марий литературышто Вяч. Абукаев-Эмгакын творчествыже тÿрлын почылтеш. Тудо шуко жанрыште пашам ыштен: прозышто, поэзийыште, драматургийыште. Тудлан чыла жанржат ик семын лишыл да шерге лийын. Тудо марий композитор-влакын мемышт почеш кок шӱдӧ утла мурылан мутым возен.
Вяч. Абукаев-Эмгаклан поэзий тÿняшке икымше ошкылым туныктышыжо, йылмызе С. С. Сайфулин ышташ полшен.
{{Cquote|
Мый 1968 ийыште ялышке пашаш тольым. Тунам Вячеслав нылымше классыш коштын, моло-влак дечын нимо денат ойыртемалтын огыл, модаш йöратен, ик семын тунемын. Мый тудым пешыжак паленат омыл. Ик кече урок деч вара ончем, Славик мыйым вучен шога. Вожылалын гына мылам «Изишак почеламутым возенам, ончалыда ала?» манеш. Мый тетрадьшым нальым, пел тетрадь утла возымым лудын лектым. Тудлан почеламут кузе чоҥалтме шотышто изирак урокым пуаш логале. Варажым литературный кружок вуйлатыше поэзий деке чылт кумылаҥден шуктыш. «Ямде лий!» газетыш возаш тÿҥале. Валентин Исенеков дене коктын письмам вашла возгалышт. Тудо рвезылан кузежым-можым умылтарен шоген.
Выпускной экзамен пытыш. Школым тунем лекме нерген свидетельствым налаш пагыт шуын. Журналым ончаш тÿҥална, журналыште Абукаев фамилий уло, а документыште аважын фамилийже дене Янетов Вячеслав манын возымо. Кандаш классым тунем пытарыме нерген свидетельствым Янетов фамилий дене пуаш логале. Варажым Вячеслав, шкеак Мишканыш коштын, Абукаев фамилийым нале. Умбакыже Чорай школышто тунеме. Тушечын Йошкар-Олашке кудале. Очыни, Марий Эл чонжым шупшын, тушко кайымыж дене тудлан творческий пашажым вияҥдаш йöн лекте. Илен-толын, чапланыше марий поэт, писатель лие}} (''С.С. Сайфуллин'')
1970-ше ийлажын кокымшо пелештыже марий сылнымутыш пеҥгыдын тошкалын.1978 ийыште «Ончыко» журналыште «Нигунам от пӧртылтӧ» лÿман икымше кугу ойлымашыже савыкталтеш.
1982 ийыште Марий книга савыктыш «Кинде-шинчал» почеламут сборникшым луктеш.
73 ⟶ 101 корно:
== Вяч. Абукаев-Эмгак кусарыше семын ==
* Исангулов Ф. Монча: ойлымаш // Ончыко. 1984. № 6. С. 82–89.
* Шесталов Ю. Кавагыч волышо муро: «
* Панов В. Юзо Элнет: марий калык йомак негызеш возымо кок ужашан, прологан пьеса // Ончыко. 1990. № 6. С. 92—104.
* Асылгазин М. Шошо кумыл: ойлымаш // Келшымаш муро. Йошкар-Ола, 1990. С. 195-205.
183 ⟶ 211 корно:
В. Абукаев - келгын шонкалыше писатель. Эше тÿҥалтыш пагытысе возымаштыжак поэтын строкаже-влак шинчамлан пернышт да ушешем лакемалтыч. «Кавашке кÿзаш шочыт мландыште…» Чынжымак, Мланде – айдеме пÿрымаш шепкаже. Ме ятырынже пасулаште, фермылаште, завод цехлаште да тыглай паша кабинетлаште веле улына, пӧрдалына да Кавашке, Сандалыкыш нигунамат огына нӧлталт гынат, кумылна, чоншижмашна ала куштат чоҥештылеш. Лач тыгаяк улыт В. Абукаев-Эмгакын геройжо-влак. Нуно моло дечын шулдыраҥше кумылышт, секскемалтше шинчаончалтышыт дене лйыртемалтыт. Вес могырым, поэт манмыла, «шинчат гын тыят самолетыш, ончен мошто кÿшыч тÿням!» Тыглай йылме дене каласаш гын – илыш тошкалтыш тыйым кÿшкӧ нӧлталеш гынат, ит кугешныл, шочмо пыжашетым нигунам ит мондо. Варажым тиде ойыш тудо утларак чаплын да чын ешара:
<blockquote>
«Ончен мошто кÿшыч тÿням…» -<br />Сай мутым туддеч колынам.,<br />Но кÿшкӧ кÿзат мландÿмбачын,<br />Кавашке кÿзаш шочыт мландыште.</blockquote>
Поэтын лирический персонажше чыла ужаш, шымлен аклаш тӧчышӧ:
<blockquote>
Йырым-йыр чыла ужын, акленак коштам,<br />Чылажат тыште уло: пеледыш, саска.<br />Уло мланде, кава, кайыккомбо кашта…<br />Ала-куш теве тудо торашке вашка.</blockquote>
Поэзийже ойыртемалтше йÿан лийже манын, автор лым лийде тырша.
<blockquote>
Вием шутымыла шÿм гыч<br />Мый мурем куан мурем.<br />Йоҥныжо поэзий лук гыч,<br />Тек олян… но шке йÿкем»,</blockquote>
- ойлен поэт тÿҥалтыш произведенийлаштыжак.
300 ⟶ 307 корно:
== Негыз ==
[[Категорий:Марий серызе-влак]]
| |||