Ефремов, Георгий Захарович: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
иТӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
1 корно:
{{Палыме еҥ
|лӱм = Георгий Захарович Ефремов
|оригинал лӱм = Георгий Ефруш, Ефруш
|сӱрет = Георгий Захарович Ефремов.png
|сӱретын лопкытшо =
|возымаш =
|шочмаш дене лӱм = Георгий Захарович Ефремов
|тыршымаш алан = [[серызе]], [[почеламутчо]], [[кусарыше]], [[литературовед]], [[драматург]]
|шочын = 10.04.1916
|шочмо вер = [[Россий империй]], [[Озаҥ губерний]], [[Чарла уезд]], [[Изи Кушна]] ял
|гражданство = {{флагификаций|Россий империй}}<br /> {{Флагификаций|Совет Ушем}}
|подданство =
|колен = 1941
|колымо вер =
|ача =
|ава =
|пелаш =
|йоча-влак =
|чап пӧлек да премий =
|сайт =
|Commons =
}}
'''Георгий Ефруш''' '''(Ефруш)''' (Георгий Захарович Ефремов) ({{Шочын|1916|
== Илыш да творческий корныжо ==
[[Файл:Дом, в котором родился марийский писатель Г. Ефруш.jpg|слева|мини|Георгий Ефрушын шочмо-кушмо пӧртшӧ.]]
Георгий Ефруш [[1916]] ий [[вӱдшор]] тылзын 10-шо кечынже [[Морко]] районысо [[Макарсола]] ялыште кресаньык ешеш шочын. Ачаже ялысе туныктышо, аваже тыглай кресаньык пашам ыштыше ÿдырамаш лийын. Кок шольыжо лийын: Зоил ден Веней. Георгийын изиж годсекак тÿҥ шонымашыже тунемме нерген лийын. 1931 ийыште Шиньшинский шымияш школым тунем пытарен. Шкевуя чот тунемаш тыршен. Школышто тунеммыж годымак литературым йöратен лудын, калыкыште колмо сылне [[йомак]]ым, [[Муро|мурым]], шулдыран шомакым, легендым чон кöргышкыжö пыштен. Геогргий Ефрушын эн йöратыме сомылжо [[сылнымут]]ан творчестве лийын. Тиде пашаш чонжо тудым изинек шупшын. Латвич-латкуд ияшыж годым газет дене кылым кучаш тÿҥалын, тÿрлö корреспонденцийым чулымын серен. А вара, возен кертмыжым ужын, вийжым сылнымутыштат тергаш пижын — газет редакцийлашке изирак очерк, зарисовко, почеламут-влакым колтылын. Кожмак рвезын илышыштыже мер пашат изи огыл верым айлен: комсомол вуйлатыше лийын, концерт, спектакль-влакым шынден. Тунам Ефремовмытын пöртышт клубыш савырнен. Тушто репетиций-влакым эртареныт, пырдыжгазетым луктеденыт, погынымашымат эртареныт.1930 ийыште, кум тылзан педагогический курсым тунем пытарымеке, Георгий Ефруш Горельский школышто туныктышылан пашам ышташ тÿҥалеш. 1933 ийыште Моркышто улшо медрабфакын 4 курсышкыжо тунемаш пурен. Тушто уста марий писатель [[Н.С. Мухин]] дене палыме лийын. Мухин дене вашлиймыже Г.Ефрушын сылнымут корныжым пеҥгыдемден. 1934 ийыште Георгий Захарович [[Марий педагогический институт]]ын студентше лиеш. Тыге 1933-1934 ийлаште Г.Ефрушын икымше произведенийже-влак шочыт. Агитаций кумыл дене возымо почеламут ден очерклаште Георгий Ефруш шкенжын чон шижмыжым, у илышлан йывыртымыжым почын пуаш тырша, лудшо-влакымат у илыш дек мелын савырнаш, пагытын шÿлышыж дене шÿлаш ÿжеш. Институтышто тунеммыж годым Ефруш колхоз темылан «Ешем» да «Тайра» пьесе-влакым возен пытара, газетлаште шагал огыл почеламутым, ойлымашым, очеркым печатла, шке вийжым критика жанрыштат терген онча. Г.Ефруш писатель семын койын кушкын. [[Марий кундем]], Совет эл илышым ужын сÿретлаш тыршен, Кугу Октябрьым, партий ден комсомолым, революций тулеш шуаралтше тале еҥ-влакым, «кÿртньö кидан тÿня пролетарым» патриот семын чапландарен. 1936 ий гыч Ефруш утларакшым прозаик да драматург семын тыршен. 1936 ийыште ВЛКСМ Марий обком тудым [[«Ямде лий»]] пионер газет редакцийыш пашам ышташ колта. Тудо тунам школыш, йочапöртлашке чÿчкыдын коштын. 1937 ийыште Георгий Захарович Медведево районысо Цибикнур кыдалаш школышто марий йылме ден литературым туныкташ тÿҥалеш. Нине ныл-вич ий Г. Ефрушын илышыштыжат, пашаштыжат эн лектышан лийыныт. Тунам тудын писатель лÿмжö йыр шарла, произведенийже-влак посна книгала дене лектыт, марий театр тудын пьесыже-влакым калыклан ончыкта. Тудо шочмо йылмыш [[А.С.Пушкинын]] почеламутлажым, [[М.Горький]]ын «Мещане» драмыжым, Д.Дефон «Робинзон Крузо» книгажым кусара, статья ден рецензийлам воза. 1939 ийыште тудым СССР писатель ушемышпуртат. 1936 ий гыч Г.Ефруш Москвасе историй, <br />
философий да литератур институтышто заочно тунемеш, 1938 ийыште тунем пытара. 30-шо ийлаште серызе утларак ойлымаш почеш ойлымашым луктын, тушто кресаньык илышым сÿретлен, мыскара да лирик кумылжо вигак шинчалан пернен. Писательын геройжо-влак реализм келгытышт дене ойыртемалтыт, лудшо еҥ ушеш кужу жаплан шарнаш кодыт («Шелше вол», «Кукшо-ночко-влак», «Шовашыж ден комдыжо»). Мыскара интонаций писательын ятыр возымыжым сöрастара. Тудын положительный геройыштат шукыж годым весела, мыскараче кумылан еҥ улыт, ош тÿнялан шыргыж илат, вуйым сакен огыт кошт. Тыгак Г.Ефрушын лÿмжö 30-шо ийласе марий драматургийын кушмо корныж денат кылдалтын. Тиде жанр дек писательын рвезыж годсек спектакльлаште йöратен модмыжат лишемден. «Ешем», «Тайра» пьесе-влакым, «Тушманын кышаже», «Эҥыремышвот» драме-влакым возен. 1939-1940 ийлаште Георгий [[МарНИИ]]-н сотрудникше лиеш. Тушто тудо литератур да сымыктыш темылан статья-влакым воза. 1940 ийыште Г. Ефруш [[Йошкар Армий]]ыш лектын кая. [[Карелий]]ыште, йÿдвел межа воктен, служитлаш тÿҥалеш. Тудлан чылт у сомыл логалын гынат, жапше пеш шыгыр лийын гынат, ушыж дене сынымут нергенак шонен. Возашат жапым муаш тыршен. Мöҥгышкыжö эре серышым возен шоген. Сарын икымше кечылаштыжак неле, вÿр йоктарымашан вашпижмаште писательын ÿмыржö кÿрылтын. Кугу бой каен, йыр снаряд-влак пудештыныт. Кок разведчик, связист да Георгий Ефруш, тушманын тул йымакыже верештыныт, тудын вуйышкыжо кок осколко логалын. Йолташыже-влак тудым [[Куолаярви]] лÿман вереш тоеныт. Серызын ÿмыржö кÿчык лийын, коло вич ияшыж годымак кÿрылтын, творческий корныжо улыжат шым-кандаш ий чоло гына шуйнен. Тÿҥал пыштыме произведенийже-влакат серен шуктыдеак кодыныт, но тудын пашаже-влак шочмо литератур историеш пале кышам коденыт, нуно калык шÿмыштö илат. Г.Ефрушын мурыжо кÿрылтын гынат, тудын уста писатель улмыжо калык шÿмеш мондалтдымын кодеш.
92 ⟶ 112 корно:
== Сылнымутан произведенийже-влак ==
* Эҥыремышвот: кум актан, куд сÿретан пьеса. Йошкар-Ола, Маргосиздат, 1939. 36 с.
* Айдеме шкаланже акым муэш… : ойлымаш // Марий коммуна. 1939. 30 июнь.
* Айнымаш: ойлымаш // Ефруш Г. Ойлымаш-шамыч. Маргиз, 1940. С. 34-38.
* Айнымаш: ойлымаш // Тошто коса ваштареш. Йошкар-Ола, Кн.лукшо марий изд-во, 1954. С. 82-86.
* Бригадына ямде: почеламут // Морко мланде. 1990. 1 ноябрь.
* Эше мо кÿлеш?: ойлымаш // Айзенворт А.К. Лудшаш книга. Кумшо ужаш: неполный средний да средний школын шымше класслан лукмо учебник.- педгиз, 1939. С. 149-152.
* Иван Иваныч Бибков: ойлымаш // Марий коммуна. 1975. 12 июнь.
* Иван Иваныч Бибков: ойлымаш // Рвезе коммуна. 1940. 21 май.
* Илыш шошо гае: ойлымаш // Пиалан илыш. 1939. № 3. С. 67-70.
* Калыкын кугу мурызыжо: почеламут // Марий коммуна. 1938. 20 май.
* Кугу поэтым шарнымаш: писательын дневникше гыч // Ончыко. 1986. № 2. С.82.
* Кукшо,ночко- шамыч: мыскара йöршан ойлымаш // Пиалан илыш. Альманах 2. Йошкар-Ола, Маргиз, 1939. С. 53-55.
* Пытартыш единоличник: ойлымаш // Сылнымут пого: марий литература антологий. Йошкар-Ола, 1960. С. 253-256.
* Пытартыш единоличник: ойлымаш // Пеледме корно: марий литература антологий. Йошкар-Ола, Маргосиздат, 1951. С. 234-238.
* Пытартыш единоличник: ойлымаш // Марий коммуна. 1938. 23 март.
* Тайра: пьеса // У вий. 1936. № 2. С. 36-52.
* Тойбатыр кугызан ешыже: новелла // Марий коммуна. 1938. 26 ноябрь.
* Тошто муро: ойлымаш // Николаев С. Муралтена: эстрадный сборник. Йошкар-Ола, Маргиз, 1944. С. 23-25; Тудак // Марий коммуна. 1939. 22 ноябрь.
* Чондымо айдеме // В помощь культпросветработнику. Йошкар-Ола, 1956. № 3(11). С. 37-38.
* Шовашыже ден комдыжо: ойлымаш // Пиалан илыш. Альманах 1. Йошкар-Ола, Маргиз, 1940. С. 109-113.
* Шошо нерген вич муро // Марий коммуна. 1935. 23 апрель.
* Ыштет – кочкат, уке – от коч: очерк // Марий коммуна. 1933. 26 май.
* Ониса ден Оляна: очерк // Рвезе коммунист. 1934. 25 январь.
* Тупай: очерк // Рвезе коммунист. 1935. 21 январь.
* Чын илыш корно: очерк // Рвезе коммунист. 1935. 21 январь.
* Эҥыремыш: ойлымаш // Марий коммуна. 1935. 12-14 август.
* Шелше вол: ойлымаш // Марий коммуна. 1936. 28 март.
* У ял: очерк // Рвезе коммунист. 1936. 21 июнь.
* Платон кугыза: тошто илыш гыч ойлымаш // Марий коммуна. 1936. 15 июль.
* Куд орван сÿан: мыскара ойлымаш // Рвезе коммунист. 1936. 12 октябрь.
* Кукшо-ночко-шамыч: мыскара йöршан ойлымаш // Марий коммуна. 1937. 28 июль.
* Эше мо кÿлеш?: ойлымаш // Марий коммуна. 1938. 2 февраль.
* Пытартыш единоличник: ойлымаш // Марий коммуна. 1938. 23 март.
* Кокымшо илыш: ойлымаш // Марий коммуна. 1938. 28 июль.
* Иван Иванович Бикбов: ойлымаш // Рвезе коммунист. 1939. 27 май.
* Айдеме шкаланже акым муэш: ойлымаш // Марий коммуна. 1939. 30 июнь.
* Илыш шошо гае: ойлымаш // Пиалан илыш. 1939. № 3.
* Айнымаш: ойлымаш // Марий коммуна. 1939. 12 август.
* Ача-ава: ойлымаш // Рвезе коммунист. 1939. 12 август.
* Тошто муро: ойлымаш // Марий коммуна. 1939. 22 ноябрь.
* Шовашыже ден комдышыжо: ойлымаш // Марий коммуна. 1940. 1 март; Пиалан илыш. 1940. № 1.
* Тайра: кум кыдежан, вич сÿретан пьеса // У вий. 1936. № 2.
* Большевик колхоз, ударле бригада: почеламут // Колхоз вий. 1933. 30 декабрь.
* Таче май: почеламут // Колхоз вий. 1934. 1 май.
* Ечем дене: почеламут // Пионер йÿк. 1934. № 1.
* Мотор корно верчын: почеламут // Рвезе коммунист. 1934. 4 июль.
* Шурно погымаште: почеламут // Рвезе коммунист. 1934. 1 август.
* Шакиров Гарол: почеламут // Рвезе коммунист.1934. 15 сентябрь.
* Октябрьын пöлекше: почеламут // Рвезе коммунист. 1934. 7 ноябрь.
* Йöратыме йолташем: почеламут // Рвезе коммунист. 1934. 12 декабрь.
* Чодыра пашазын мурыжо: почеламут // Рвезе коммунист. 1934. 15 декабрь.
* Теле корно: почеламут (А.С. Пушкин гыч) // Рвезе коммунист. 1935. 27 январь.
* Совет чекист: почеламут // Рвезе коммунист. 1935. 23 февраль.
* У муро-влак: почеламут // Ленин ой. 1935. 12 апрель.
* Шошо нерген вич муро: почеламут // Марий коммуна. 1935. 23 апрель.
* Чеверын кызытеш: почеламут //Рвезе коммунист. 1935. 12 сентябрь.
* Чавайн памаш: почеламут // У вий. 1935. № 11-12.
* Мыйын салам: почеламут // Рвезе коммунист. 1935. 12 октябрь.
* Май – пиал: почеламут // Рвезе коммунист. 1936. 1 май.
* Шулдыретым шаре: почеламут // Рвезе коммунист. 1936. 21 июнь.
* Мом ышташ?: почеламут // Рвезе коммунист. 1936. 8 октябрь.
* Долой мланде ÿмбач: почеламут // Рвезе коммунист. 1938. 10 март.
== Литератур ден сымыктыш темылан статья-влак ==
* Молан курык марий литература вараш кодеш? // Марий коммуна. 1935. 23 апрель.
* Пролетар революцийын кугу поэтше // Марий коммуна. 1936. 15 апрель.
* Несколько замечаний о работе писательской орагнизации // Марийская правда. 1936. 4 май.
* Шÿрыдымö орава // Марий коммуна. 1936. 8 май.
* Первый опыт // Марийская правда. 1936. 10 мая.
* О чем поет марийский народ // Молодой ленинец. 1936. 21 июня.
* Лочо-влак // Марий коммуна. 1936. 9 июль.
* Йоча литература молан уке? // Марий коммуна. 1936. 1 август.
* Литературысо чалдывай-влак // Рвезе коммунист. 1936. 8 октябрь.
* Возышылан изи ой // Марий коммуна. 1936. 12 декабрь.
* Писательын сеҥымыже // Рвезе коммунист. 1937. 15 февраль.
* Марий литература нерген // Марий коммуна. 1938. 6 май.
* Калыкын кугу мурызыжо // Марий коммуна. 1938. 20 май.
* Кушмаш корнышто // Марий коммуна. 1939. 4 апрель.
* Молодая марийская поэзия // Марийская правда. 1939. 5 апреля.
* «Карш корно» повесть нерген // Марий коммуна. 1939. 8 май.
* Д. Ф. Орайын творчествыже // Пиалан илыш. 1939. № 2.
* Кугу поэтым шарнымаш // Марий коммуна. 1939. 21 май.
* Памяти великого Кобзаря (Заметки участника шевченковского пленума Союза советских писателей) // Марийская правда. 1939. 24 мая.
* Героический илыш – героический тема! // Марий коммуна. 1939. 17 декабрь.
== Г.Ефрушын руш йылмыш кусарыме произведенийже-влак ==
* Семья Тойбатыра: рассказ / пер. Н. Москвина // Марийская правда. 1951. 14 июля.
* Последний единоличник: рассказ / пер. Н. Москвина // Солнце над Волгой: антология марийской прозы, Йошкар-Ола, 1970.
== Илышыже да творчествыже нерген литератур ==
=== Библиографий ===
* Коряков К.Т. Писатель да воин // Нигунамат огыт мондалт. Йошкар-Ола, 1986. С. 184-199.
* Бекешев Г. Он живёт в памяти у нас [Г. Ефрушу- 90 лет.] // Морко мланде. 2006. 14 апр.
* Ефремов З. Изам нерген шомак [Писатель Георгий Ефрушын шольыжо каласкала] // Кугарня. 1996. 5 апр.
* Апатеева Т. Макарсолан уста эргыже // Ончыко. 1996. № 4. С. 134-140.
* Бекешев Г. Георгию Ефрушу - 80 лет // Морко мланде. 1996. 12 апр.
* Чалай В. Тумо [Г. Ефруш лÿмеш] // Пöлек вашмут. Йошкар-Ола, 1995. С. 60.
* Коряков К.Т. Сай йолташ ок мондалт: Г.Ефрушлан -75 ий // Ямде лий. 1991. 11 май.
* Кириллов В. Ушан критик // Ончыко. 1986. № 2. С. 81-82.
* Иванов А. У илышым моктен: Г.Ефрушын шочмыжлан - 65 ий // Марий коммуна. 1981. 10 апр.
* Букетов А. Георгий Ефруш // Ямде лий. 1979. 15 дек.
* Степанов С. Поро ешым вашлиеш [О постановке муз. комедии Г.Ефруша «Ешем»] // Марий коммуна. 1979. 5 июнь.
* Букетов А. Ефрушын дневникше // Марий коммуна. 1977. 10 авг.
* Половников А. Писатель Г.Ефруш - фронтышто // Марий коммуна. 1972. 20 июнь.
* Бекешев Г. Писатель-салтак. Г.Ефрушын пытартыш серышыже-влак // Ончыко. 1968. № 1. С. 111.
* Казаков М. Георгий Ефруш // Шонымо ой. Йошкар-Ола, 1973. С. 130-138.
* Васильев И. Макарсолан эргыже // Марий коммуна. 1973. 8 авг.
* Апатеева Т. Эре чоныштем // Ончыко. 1976. № 4. С. 77.
* Букетов А. Шÿмыш перныше поэзий: Сылнымут пого гыч [к 60 летию рождения Георгия Ефруша] // Марий коммуна. 1976. 29 июнь.
* Иванов А. Георгий Ефруш да тудын сылнымут корныжо // Ончыко. 1975. № 1. С. 92-95.
* Половников А. Поро вашлиймаш [Совет армий радамыште писатель Г. Ефруш дене] // Марий коммуна. 1965. 11 авг.
* Г.Ефруш [ Краткая биография] // Сосны шумят: Марийская проза. Йошкар-Ола, 1970. С. 263.
* Асылбаев А. Георгий Ефруш – ойлымашын мастарже // Асылбаев А. Марий литература нерген. Йошкар-Ола, 1957. С. 105-115.
* Асылбаев А. Георгий Ефруш [Колымашлан 10 ий] // Марий коммуна. 1951. 21 авг.
* Г.Ефруш. 1916-1941 [Краткая биография] // Пеледме корно: марий литератур антологий. Йошкар-Ола: Маргосиздат, 1951. С. 233.
* Г. Ефруш. 1916-1941 // Сылнымут пого: марий литератур антологий. Йошкар-Ола, 1960. С. 251.
* Г. Ефруш [Биографическая справка] // Асылбаев А., Николаев С. Литературный хрестоматий средний школын 8-10 классла-шамычлан. Йошкар-Ола, Маргиз, 1943. С. 533.
=== В.Кириллов. Ушан критик: Г.Ефрушын шочмыжлан – 70 ий ===
396 ⟶ 286 корно:
1939 ийыште лекше «Тушманын кышаже» кызытсе жаплан Ефрушын моло пьесыже-шамыч дене таҥастарымаште эн популярный пьеса. Тудын популярностьшо темын злободневный ла политический заостренный улмыжо гыч, сценический оформленийым сайын, тÿҥ образ-шамычын характерыштым моштен ончыктыма гыч лектеш. Тиде пьеса илышыште лийше реальный фактым, кугу политический поворотым ончыкта. Пьесын тÿҥ темыже: у строительствыште вуйлатыме пашашке шÿшкылт шичше тушман-шамычын вредительствышт ваштареш кучедалмаш. Пьесын тÿҥ ситыдымашыжлан драматизм вияҥ шогымыжым последовательно огыл ончыетымашым, развязкым кужын шуйымашым ончыкташ кÿлеш. Ончыктымо сÿретын проблемыжын чыла сложностьшым автор тичмашын ончыктен огыл. Садлан сюжет кугу драматический пафос деч посна эрта. Пьесыште «Партбилет» кино ден «Павел Греков» пьесын сюжет влияний уло гынат, тÿҥ шот дене тиде оригинальный пьеса.
Ефруш драмын ик тÿҥ качествыжым – характер ден обстоятельствым моштен ончыкта. Тудо сÿрет-шамычын проблемыжын чыла сложностьшым, деятель-шамычымат иктешлен типизироватлен ончыктен, сюжетный коллизийын чыла потенцийжымат мучко использоватлен, драматизироватлен эшеат кÿкшö художественный качестван драматический произведений-шамычым пуэн кертеш.
== Кылвер-влак ==
* [http://fumus.ru/index.php?option=com_k2&view=item&id=715:хочется-жить&Itemid=789&lang=ru «Хочется жить!» К 100-летию со дня рождения марийского писателя Георгия Ефруша (1916–1941).]
== Негыз ==
[[Категорий: Марий серызе-влак]]
[[Категорий: Марий почеламутчо-влак]]
|