Николаев, Сергей Николаевич: версий-влак коклаште ойыртем

|чап пӧлек да премий = [[File:Orderredbannerlabor rib.png|40px|Паша Йошкар Тисте орден]] (1946), [[«ПочётFile:Order Тамга»badge орден]]of (1951),honor [[rib.png|40px|«ПочётЧап Тамга» орден]] (1968), [[МарийFile:Order АССР-ысеbadge сымыктышынof суллоhonor пашаеҥжеrib.png|40px|«Чап Тамга» орден]]<br (1946),/> [[Марий Эл Республикын Калык серызыже|Марий АССР-ын Калык серызыже]] (1958), [[Марий АССР-ысе сымыктышын сулло пашаеҥже]] (1946), [[Марий Эл Республикысе С.Г. Чавайн лӱмеш Кугыжаныш премий|Марий АССР-ысе Кугыжаныш премий]]ын лауреатше (1980), РСФСР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1960,1978), Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (7 Чапкагаз)

== Илыш корнокорныжо ==

Сергей Николаев [[1908]] ийын [[23 ӱярня|ӱярня тылзын 23-шо кечынже]] [[Россий империй]], [[Озаҥ губерний]], [[Чарла уезд]], Овдасола (кызыт [[Овдасола (Морко кундем)|Овдасола]]) ялысе [[кресаньык]] ешеш 1908 ийыште шочын. Тыштак йоча жапше эртен. Эн ондак шочмо ялысе тӱҥалтыш школышто, вара Арын шымияш школышто тунемын. Школышто С.Чавайнын вуйлатыме {{comment|сылнымут|литератур}} кружокыш коштын, спектакльлаште модын. Тыге калык усталыкше дене сылнымут деке шӱмаҥын.

Сергей Николаевын тылеч варасе илышыже, пашаж деч кӱрылтде гаяк [[Йошкар-Ола]]ште эрта. [[1925]] ий гыч тудо Марий {{comment|туныктышо-влакым ямдылыше техникумышто|педтехникумышто}} тунемеш. Комсомолец-активист семын [[мер]] пашаште тырша. Тиде жапыште сылнымут да [[сымыктыш]] илыш дек утларак кумылаҥеш. Лачак тиде жапыште тудо [[Ключников-Палантай, Иван Степанович|Иван Степанович Ключников-Палантай]] дене палыме лиеш. Уста [[семлызе]] деч калык семын ямжым, сылнымутшым умылаш, шижаш тунемеш. А вара шкежат яллашке лектын мурым пога. Калык мурым уло чон дене йӧратымыже ончыкылык драматурглан кугун полшен. Педтехникумышто Семен Николаев изирак ойлымашым, почеламутым возкалаш тӱҥалеш, южышт техникумышто лекше журналеш да пырдыж газетеш савыкталтыныт. А [[1929]] ийыште техникумым пытармек, Семен Николаев Йошкар-Оласе марий шымияш школышто шочмо йылме ден сылнымутым туныкта. Тыште тудын йырже сылнымут ден сымыктышым йӧратыше [[йоча|йоча-влак]] чумыргат. Да пырля сылнымут да драм кружокым почыт, кид дене возымо сылнымут журналым лукташ тӱҥалыт, спектакльым ямдылат да [[ял]]лашкеяллашке лектын коштыт.

[[1931]] ий гыч Семен НиколаевичНиколаев [[Моско]]сесо туныктышо-влакым ямдылыше институтышто шинчымашым пога. Тушеч Марий Пединститутыш тунемаш кусна. А [[1936]] ий гыч тӱҥалын, тудын пашаже Палантай лӱмеш сем-театральный училище, Марий драмтеатр, Сымыктыш паша управлений, Марий серызе ушем да моло усталык организаций дене кылдалтын.

Марий калык Семен Николаевым эн ончычак драматург семын пала. «Салика», «У саска», «Вӱдшӧ йога», «Айвика», «Кугу толкын», «Комиссар-влак» - нине да моло пьесыже-влакым калык йӧратен лудеш. Семен Николаевын усталык корныжо эше 30-шо ийла тӱҥалтыштак палемдалтын. Икымше произведенийже – «Ош когарш», ныл кыдежан пьесе. Тудо [[1930]] ийыште савыкталтын. Вес тӱҥалтыш опытшо – «Тревога» лӱман йоча пьесе.

«Ош когаршыжат», «Тревогыжат» самырык авторын але тӱҥалтыш опытшо веле улмаш. Драматург семын тудо калыклан «Салика» {{comment|муро-комедийым|музыкальный комедийым}} возымыж деч вара сайын палыме лиеш. Марий калык «Салика» пьесым шокшын вашлийыж дене драматурглан шулдыран усталык вий-куатым пуэн, тудым у {{comment|кончерысе|сценический}} произведенийлам сераш кумылаҥден. 30-шо ийла мучаште Семен Николаевич моткоч тыршен пашам ышта: самырык годым возымо пьесыжым «18-ше ий» лӱм дене тӧрлатен луктеш, кӱчык жапыште «Вӱдшӧ йога» {{comment|муро-драмым|музыкальный драмым}}, «У саска» комедийым воза. 50-ше ийла тӱҥалтыште эртымгорно пагытым кумдан авалтыше, эпический сынан «Акпарс» драматический повестьым сера.

== Тӱҥ произведенийпроизведенийже-влак ==

* Ош когарш : драма [Белая моль]. Йошкар-Ола, 1930. 40 с.<br />

* Тревога : пьеса. Йошкар-Ола, 1931. 28 с.
* Салика : муз. пьеса. Йошкар-Ола, 1938. 60 с.<br />

* ВÿдшоВӱдшӧ йога : драма [Воды текут]. Йошкар-Ола, 1940. 56 с.<br />

* У саска : муз. пьеса [Новые плоды]. Йошкар-Ола, 1941. 68 с.<br />

* Салика : муз. пьеса. Йошкар-Ола, 1943. 52 с.<br />

* Пьеса-шамычЭлнет серыште : комедий [ПьесыНа берегу Илети]. Йошкар-Ола, 19471945. 25264 с.<br />

* Элнет серыште: комедийПьеса-шамыч [На берегу ИлетиПьесы]. Йошкар-Ола, 19451947. 64252 с.<br />

* Волгыдо корно : пьеса-шамыч [Светлый путь : пьесы]. Йошкар- Ола, 1950. 236 с.<br />

* Кум пьеса [Три пьесы]. Йошкар-Ола, 1956. 196 с.<br />

* Кугу толкын : драма [Бурные годы]. Йошкар-Ола, 1961. 64 с.<br />

* Элнет пуичерыиггепӱнчерыште: повесть [В Илетском бору]. Йошкар-Ола, 1962. 88 с.<br />

* У саска : пьеса-влаквл. [Новые плоды : пьесы]. Йошкар-Ола, 1965. 208 с.<br />

* ВÿдшоВӱдшӧ йога: пьеса-влаквл. [Воды текут: пьесы]. Йошкар-Ола, 1968. 248 с.<br />

* Комиссар-влак: пьеса-влаквл. [Комиссары : пьесы]. Йошкар-Ола, 1974. 188 с.<br />

* Эрвыкай : повесть да ойлымаш-влаквл. Йошкар-Ола, 1982. 224 с.<br />

* Пеледше мланде : ойырен налме пьеса-влаквл. [Земля в цвету : пьесы]. Йошкар-Ола, 1986. 207 с.<br />

* Коммисарын чапше : драма [Честь комиссара] // Кугу толкын : марий драматургиидраматургий антологий. Йошкар-Ола, 1987. С. 98—160.