Википедий

Харламов, Валерий Борисович: версий-влак коклаште ойыртем

Интерактивная навигация по истории
← Ончычсо тӧрлатымаш-влакВес тӧрлатымаш →
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
ВизуальныйВики-текст
Frhdkazan (каҥашымаш | надыр)
3871 тӧрлымаш
иТӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
17 корно:
}}
 
'''Вале́рий Бори́сович Харла́мов''' ([[14 Шорыкйол]] [[1948]] — [[27 Сорла]] [[1981]]) — тале [[хоккеист]], ЦСКА командын да [[Совет Ушем]] чумыр командын форвардше. [[Совет Ушем]]ын сулло спорт мастерже ([[1969]]). 2 гана Олимпий чемпион (1972-19761972—1976), 8 гана тӱнямбал чемпион лӱмым сулен. Совет Ушемын эн сай хоккеистше ([[1972]], [[1973]]). 70-ше ийлаште шочмо элыштыже гына огыл, йот эллаштат кугу пагалымашым сулен.
 
== Илыш корно ==
23 корно:
Ачаже - Борис Сергеевич Харламов - «Коммунар» заводышто слесарьлан ыштен. Аваже - [[баск]] калык гыч, [[Бильбао]] олаште шочын, чын лӱмжӧ - Арибе Аббад Хермане (Бегонита), [[1937]] ийыште изи ӱдыр улмо годымжо [[Совет Ушем]]ыш [[Испаний]] гыч сар деч утарашлан конденыт. [[1940]]-ше ий гыч Борис дене пырля ик заводышто тыршеныт.
 
Валерий Харламов [[Моско]]што [[Шорыкйол]] тылзын 13 гыч 14 кече кокласе йӱдым шочын. Эргылан [[Валерий Чкалов]] лӱмеш лӱмым пуэныт. Вара Харламовмыт ешыште Татьяна лӱман ӱдыр шочын.
 
Изи годсек Валерий [[футбол]] да хоккей дене модын. [[Коньки]] ӱмбаке икымше гана 7 ияш годымжо шогалын. Ачаже заводысо командыште чӱчкыдын [[шайбан хоккей|хоккей]] дене модын, эргыжымат пырля чӱчкыдын наҥгаен. Эрге йӱштыштӧ ынже кылме манын, тудлан коньким йолышкыж чиктен да ий валке луктын.
[[Файл:Валерий Харламов самырык.jpg|thumb|200px|Самырык улмыж годым]]
 
[[1961]] ийын Ӱярня тылзын Харламов ангине дене черланен, чер, шарлымеке, вес органлашке куснен. Эмлызе-влак эргын шӱм порокым муыныт, да ревмокардит диагнозым шынденыт. Валерлан физкультур урокыш кошташ, уремыште куржталаш, нелытым нӧлтышташ, ияш чареныт.
 
Но ачаже вес семын шонен. Кунам 1962 ийыште кеҥежым Ленинград {{comment|кугуремыште|проспект}} кеҥеж катокым почыныт, 14 ияш эргыжым тушко, хоккей секцийыш колтен. Аважлан нимом каласен огытыл. Тудо ийын 1949 ийыште шочшо рвезе-влакым гына тушко налыныт, но Валерий изи капан, каҥга лийын, тренерым шоешт кертыныт. Валерийым Вячеслав Тазовын тӱшкашкыже налыныт. Икмыняр жап гыч шоя почылтын, но сайын модмыжлан эргым луктын колтен огытыл. Хоккеистым Андрей Старовойтовын тӱшкашкыже кусареныт. Тудын дене ныл ий тунемын.
 
Ты жапшытак кум тылзыште ик гана ача ден эрге эмлымверыш, шӱмым тергаш коштыныт. Изиш жап эртымеке самырык Валерий чыла чер-влакым сеҥен, тӧрланен, да уло вий дене [[шайбан хоккей|хоккей]] дене модаш тӱҥалын.
 
34 ⟶ 37 корно:
Талантан эргым ЦСКА-н тӱҥ командышкыж налаш темленыт, но армий клубын да Совет Ушем чумыр командын тӱҥ тренерже Анатолий Тарасов самырык Харламовым кӱкшын аклен огыл.
Совет Ушемын юниор чемпионатын пытартыш турнирыштыже Минск олаште 1967 ийыште Харламов шкенжым моткоч талын ончыктен. Москошко пӧртылмеке ЦСКА спортшколын тренерже Виталий Ерфилов командыш тудым ӱжын. Тиде ийынак, кеҥежым Валерий Кудепст олашке сборыш кая. Тушто кап нелытым, патырлыкым поген.
Эркын-эркын Харламовым тӱҥ составыш пурташ тӱҥалыныт. [[1967]] ийыште [[22 Шыжа|Шыжа тылзын 22 кечынже]] икымше гана ЦСКА командыште модаш лектын. «Сибирь» ваштареш модыныт. Армий команде куштылгын, 9:0 счет дене сеҥен, но Валерий ойыртемалт кертын огыл. Мастарлыкым погашлан тудым вес ийын кокымшо лигыш, «Звезда» командыш колтат. Тарасов «Звезда» командын тренержылан инструкцийым пуэн: ▼
«Те тудлан кажне кечын кум гана модаш йӧным пуышаш улыда. Вашлиймаш-влак годым - кеч-кузе модмаш эртыже - Валерий ий валне 70 процент деч шагалрак лийшаш огыл.»
 
▲Эркын-эркын Харламовым тӱҥ составыш пурташ тӱҥалыныт. [[1967]] ийыште [[22 Шыжа|Шыжа тылзын 22 кечынже]] икымше гана ЦСКА командыште модаш лектын. «Сибирь» ваштареш модыныт. Армий команде куштылгын, 9:0 счет дене сеҥен, но Валерий ойыртемалт кертын огыл. Мастарлыкым погашлан тудым вес ийын кокымшо лигыш, «Звезда» командыш колтат. Тарасов «Звезда» командын тренержылан инструкцийым пуэн: «Те тудлан кажне кечын кум гана модаш йӧным пуышаш улыда. Вашлиймаш-влак годым — кеч-кузе модмаш эртыже - Валерий ий валне 70 процент деч шагалрак лийшаш огыл.»
Харламов «Звезда» командылан кугу пайдам конден - 40 модмашыште 34 шайбым пуртен, калык тудым чот йӧратен шынден. 1968 ийыште Харламовым угыч [[Моско]]шко ӱжыт. [[7 Ӱярня|Ӱярня тылзын 7 кечынже]] «Звезда» командыште пытартыш матчым модмеке, хоккеист мӧҥгӧ пӧртылын. Пӧртылӧ кечынак Тарасов тудым ЦСКА командын тренировкышкыж ӱжын.▼
 
▲Харламов «Звезда» командылан кугу пайдам конден -— 40 модмашыште 34 шайбым пуртен, калык тудым чот йӧратен шынден. 1968 ийыште Харламовым угыч [[Моско]]шко ӱжыт. [[7 Ӱярня|Ӱярня тылзын 7 кечынже]] «Звезда» командыште пытартыш матчым модмеке, хоккеист мӧҥгӧ пӧртылын. Пӧртылӧ кечынак Тарасов тудым ЦСКА командын тренировкышкыж ӱжын.
 
=== Икымше сеҥымаш-влак ===
10 Ӱярняштак Харламовым ЦСКА клубын тӱҥ составышкыж пуртат, угыч «Сибирь» команде ваштареш модмашште. Армий команде угыч куштылгын, 11:3 счет дене сеҥен. [[1968]] ийыштак [[23 Вӱдшор|Вӱдшор тылзын 23 кечынже]] профессионал командыште шке икымше голжым пурта -— «Крылья Советов» командын капкашкыже. Но вес тургымышто гына тӱҥ составыште кӱемалт кодын кертын. Борис Михайлов да Владимир Петров дене ик тройкышто модын. Эркын-эркын кум форвард сай модмашым ончыкташ тӱҥалын.
 
[[Файл:Харламов, Петров, Михайлов.jpg|thumb|200px|Михайлов, Петров, Харламов]]
Тудо ийынак Харламовым [[ССРУ]]-н кокымшо чумыр командышке ӱжыныт. Тиде команде Чехословакийын командыжым [[Первый каналын Кубокшо (шайбан хоккей)|Москосо калык-влак кокласе турнирыште]] алмаштен. Турнир пытымеке Харламовым Совет Ушемын тӱҥ чумыр командышкыж ӱжыныт. Канаде ваштареш модмашште Валерий когынек гана модаш лектын. Тиде модмаш-влакыштак ССРУ чумыр командыште Михайлов -— Петров -— Харламов тройко кӱемалтын.1969 ийыште {{comment|йолташ модмаш-влакышке|товарищеские игры}} нине кум форвардым чӱчкыдын ӱжыныт, а вара Стокгольм олашке Тӱнямбал чемпионатыш налыныт.
 
Чемпионатыште сеҥымаш-влак деч вара Совет Ушем Чехословакийлан сеҥалтын. Вара, швед-влакым сеҥымеке (кум шайбыге Петровын тройкыжо пуртен), угыч Чехословакийлан сеҥалтын. Тренер-влак капкаоролым да Харламовым титакленыт. Туге гынат, ССРУ чумыр команде тӱнямбал чемпион лийын (мучашште Совет Ушем, Чехословакий, Швеций ик семын очком погеныт, пуртымо да налме гол-влак кокласе ойыртем дене ме ончыко лектынна).
Москошко пӧртылмеке Харламов, Петров, Михайловмытлан [[сулло спорт мастер]] лӱмым пуэныт.
51 ⟶ 55 корно:
ЦСКА командын форвард тройкыжо кум ий жапыште чоҥалтын. Эн ончыч ЦСКА-шке Борис Михайлов толын. 1967 ий гыч Владимир Петров ушнен. Тиде кок спортсмен верлан ваш-ваш ӱчашен огытыл, тренер-влак нуным пырля шогалташ тыршеныт. Тӱҥалтышыште Вениамин Александров дене пырля модыныт, вара нунын дек Харламов ушнен.
[[1968]]/[[1969|69]] тургымышто тренер-влак шижын шуктеныт: тиде тройышто Александровын мастарлыкше гына уло, а эше лидерын чон вийже кӱлеш. Лач Харламов тиде тройыкшто Михайлов ден Петровым почешыже вӱден.
 
Ты годым кажне спортсменын модмо ойыртемже лийын:
 
# Михайловын модмо годым моткоч чот кумылжо нӧлталтын, азартыш пурен, йолташыже-влакым ылыжтен моштен, ий валне шуко тыршен, орол пашам талын шуктен, [[шайбе|шайбым]] наледен моштен, ты годым тройкышто эн шуко голым пуртеден.
# Петров -— патыр, кучедалын моштен, тудын пералтымашыже пеш виян ыле.
# Харламов -— тавалышым эртен моштен, орол-влак коклаште шайбым наҥгаен, шкежат нунын кокла гоч шыҥен пурен моштен. Тройкышто голым пуртымо шотышто вараш кодын, но голым пуртымо пасым шукырак пуэден.
 
Совет [[хоккей]]ыште тиде тройко эн ончыч вий дене таҥасен модын.
 
Харламов тыге ойлен:
 
 
{{Cquote|Ме ваш-ваш пел мут гычат огыл, пел буква гыч умылена. Мый палем, шижам, мом нуно ыштат, мом ыштынешт, кеч вес велышке ончат гынат, садыгак палем. Кунам да кузе модыт -— мый тидым чонем дене шижам, санденак куржам тушко, кушто мыйым шайбе вучаш тӱҥалеш, кушто мый йолташемлан полшен кертам. Южгунам ойлыде, шинчаваш ончалын гына, ме вигак шке пашашке пижына -— шайбым йомдаренна гын, оролаш куржына, йолташ ноен гын, тудын олмеш пашам ыштена.}}
 
 
65 ⟶ 73 корно:
 
=== Икымше Олимпий сеҥымаш ===
[[Совет Ушем]]ыште [[1970]]-ше ийлаште самырык Харламов ик эн тале хоккеист лийын. Модмо техникыже, [[коньки]] дене мунчалтымашыже, шайбым вӱдымыжӧ -— чыла сай. [[1970]]-—[[1971|71]] ийласе Совет Ушемын чемпионатыштыже тавалыше-влакын капкашкышт 40 шайбым пуртымеке эн сай бомбардир лӱмым сулен. 1971 ийысе тӱнямбал чемпионатыште Харламовын голжылан кӧра Совет Ушем финалыште Швецийым сеҥен, а хоккеист кумшо гана тӱнямбал чемпион лӱмым налын.
 
1971 ийын мучашыштыже, Саппоро оласе Олимпий Модмаш деч ончыч Тарасов (тренер) у тактикым налын. Харламовым Викулов да Фирсов дене пырля шогалтымеке у тройкым чоҥен. Тӱҥалтышыште тиде тройкым [[«Известия» газетын пӧлекше верч турнир]]ыште акленыт. Тройко адакат эн сай лийын. Харламов тыге шке у йолташыж-влак нерген ойла:
 
74 ⟶ 83 корно:
=== Совет Ушем — Канаде Суперсерий (1972) ===
Канадысе профессионал-влак дене [[1972]] ийысе модмаш радамыште Валерий Харламов калык-влак кокласе пагалымашым сулен. Третьяк да Якушев дене пырля тудо Совет Ушемысе хоккей ончылно лийын.
 
Эн сайын Харламов шкенжым Канадыште ончыктен кертын. 1-ше модмашыште Валерийын тыршымыж дене Совет Ушемын командыже ончыко лектын. 7:3 счет дене матч эртен. Вашлийымашым иктешлыме деч вара эртарыше-влак Харламовым матчын эн сай модшыжлан сайленыт.
 
2-шо модмаш Харламовланат, совет командыланат пиалан лийын огыл. Тиде матчыште Валерий 10 минуташ штрафым налын.
 
3-шо модмашыште ик шайбым пуретн. Тудо жапыште Совет Ушемын командыште 1:3 счет годым эше модшо-влакат ситен огытыл -— штраф жапыште лийыныт. Но Харламов, Борис Михайловын пасшым налмеке Канадым поктен шуын. Модмаш 4:4 счет дене пытен.
 
Канадысе модмашын пытартыш модмашыштыже Харламов ик гол пас дене гына ойыртемалтын. Но командылан пайдам конден, вет модмаш 5:3 счет дене пытен.
Умбакыже суперсерийын [[Моско|москосо]] модмаш-влакше тӱҥалыныт. Харламов тыштат талын модын. икымше модмаш 5:4 счет дене пытен.
"https://mhr.wikipedia.org/wiki/Харламов,_Валерий_Борисович" гыч налме