Йӱд: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Replacing Earthlights_dmsp_1994–1995.jpg with File:Earth's_City_Lights_by_DMSP,_1994-1995_(large).jpg (by CommonsDelinker because: File renamed: Standardize series filenames.). |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
7 корно:
«Йӱдын кужытшо» палемдыме точкылан тудын [[широта]]же, планетын (керек-могай небесный телан) [[Орбита|орбите]] плоскостьшо тудын пӧрдмӧ рӱдыжӧ деке тайналтмыже да рӱдӧ волгалтарышын {{comment|кечыйолжо|лучшо}} да пӧрдмӧ рӱждыжын кокласе [[лук]]шо деч зависитла. Небесный тела-влакын [[Кече (жап)|кечышт]] да йӱдышт [[терминатор]] дене ужашлалтыт. [[Кече системе]] планет-влакын пӧрдмӧ рӱдышт нунын орбите плоскостьышт деке вияшым колтымо гай огыт лий, сандене йӱд-влакын кужытшым нунын Кече йыр пӧрдмӧ [[Ийготын пагытше-влак|ийгот пагытышт]] вашталта. Икгай кужытан кече да йӱд [[кечытӧр]] жапыште лиеш, кунам нунын пӧрдмӧ рӱдышт [[Эклиптика|эклиптике]] деке вияшым колтымо гай лийын шогат; эн кужу кече да эн кӱчык йӱд (але мӧҥгешла) [[кечышогымаш]] жапыште лиеш, кунам нунын пӧрдмӧ рӱдышт эклиптике деке эн кугын тайналтын шога.
[[Полярный круг]]-влак деч кӱшнӧ лийын шогышо широталаште йӱдын кужытшо кечын кужытшым эртен кертеш ([[полярный йӱд]]). Полярный йӱдын кужытшо полярный кругысо ик [[сутка]] гыч полюсысо пел[[Ий (жап)|ий]] марте шуйна.
Кече каватӱр деч 18[[Градус, минут, секунд|°]] деч ӱлко волымыжо годым астрономически йӱд шуэш. [[Кече (шӱдыр)|Кечын]] каватӱр деч кӱшнӧ улмыжо годым — [[Кече (жап)|кече]]. Жап, кунам Кече каватӱр йымаке уже волен лиеш, но шалатыме кечыйолжо шекланыше деке эше миен шуэдылеш, [[рӱмбалгыш]] манын лӱмдат. Кунам тиде [[лук]] (18[[Градус, минут, секунд|°]]) ок шуалт, йӱд ошо манын лӱмдалтеш ([[ош йӱд]])<ref>[https://otkritkis.ru/cpokojnoj-nochi/ Ил захидал, сайн шөнө хүсэл]</ref>.
== Тугак ончо ==
18 корно:
* [[Кас]]
== Важ-влак ==
<references />
[[Категорий:Астрономий]]
[[Категорий:Жап]]
| |||
.jpg){kind=link}