Еремеев, Никандр Сергеевич: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
1 корно:
'''Никандр Лекайн''' ('''Еремеев Никандр Сергеевич''', [[1 Пеледыш]] [[1907]] — [[1960]]) — кумдан палыме, калыкын йӧратыме [[марий]] [[серызе]]. [[Марий Эл]]ыште, [[Морко кундем]]ысо [[Кораксола]] [[ял]]еш шочын.
Йоча годсо илышыже незер кресаньык ешыште эртен. Ава деч посна кодшо рвезылан шуко йӱштӧ-шокшым чыташ логалын. Ончыкылык серызе эн ондак шке ялысе тӱҥалтыш школышто шинчымашым пога. Утларак пален налаш тыршыше рвезе умбакыже тунемме нерген шона. Тыге [[Морко]] селасе школ-интернатыш толеш. Икмыняр жап гыч столярым ямдылыме школышко кусна. Тунемме кокла гычак тӱрлӧ пашам ышта, [[сылнымут]]ым лудашат жапым ойыра, ялысе калык коклаште умылтарыме пашам эртара. Рвезын тыршымыжым, пашалан кумылан улмыжым ужын, [[1925]] ийыште [[Йошкар-Ола]]се советско-партийный школышко тунемаш колтат. Уш-акылжым вияҥдаш сай йӧн лектеш.
Ончыкылык серызе сылнымут паша нерген шонен, тӱрлӧ еҥ-влакын шарнен ойлымыштым ушыш пыштен колыштеш. Лач тыге [[1929]] ийыште самырык авторын «Насти» лӱман ойлымашыже шочеш. Н.Лекайнын олымашыжын сюжетше тулык ӱдыр Настин илышыж дене чак кылдалтын.
[[1931]] ийыште Н.Лекайн «Калинин колхоз» очеркшым посна книга дене луктын. Тыге [[Сергей Чавайн]], [[Игнатьев, Никон Васильевич|Никон Игнатьев]], [[Майоров-Шкетан]], [[Дмитрий Орай]] дене пырля марий сылнымутышто очерк жанрым пойдараш полшен. Н.Лекайн повесть жапыштат вийжым терген ончен.
[[1936]] ийыште «Кандаш вате» лӱман повестьше савыкталтын. Автор йӧратымаш, ешым чонымо йодышым тарватен, но келгын ончыктен кертын огыл. Икманаш, «Кандаш вате» повестьше лушкыдо лийын. Ял илышым сӱретлыме дене пырля Н.Лекайн {{comment|элгӧргӧ сар|граждан сар}} нергенат возаш тыршен. Тыге «Пакет» ойлымашыже шочын. Тудым серыме амалже оҥай. Автор Морко вел марий, граждан сарын тул лоҥгаштыже талын кучедалше, патырлыкым ончыктышо [[Василий Краснов]] дене вашлийын. Тудын деч радамын йодыштын, возен налын, илыш чыным ойлымаштыже кучылтын. Возымыжым Сергей Чавайнлан ончыктен. Кугу серызе самырык авторын ойлымашыжым лудын лектын да тудын негызеш романым возаш темлен. Никандр Лекайн, С.Чавайнын ойжо дене кумылаҥын, 30-шо ийла кыдалне «Кӱртньӧ вий» романым возаш пижеш. Тиде жапыште ешыж дене Йошкар-Ола воктене верланыше [[Кугысола]] ялыште ила. Серызе кыртмен пашам ышта, ужаш почеш ужашым воза. Роман 4 ий утла жапыште возалтын. Тӱҥ шотышто [[1939]] ийлан ямде лийын да 2 ий почела роман «Пиалан илыш» альманахеш савыкталт лектеш.
[[Кугу Ачаэл Сар|Кугу сар]] тӱналмеке, Н.Лекайн шочмо элжым, калыкын эрыкшым аралаш каен. Шучко тушман дене кредалме годым лӱддымылыкым ончыктен. Калыкын патырлыкшым, келшымашын кугу вийжым ончыкташ манын, романым возаш тӱҥалын. Тудо тул коклаште сералтын манаш лиеш.
Сар пытымеке, мӧҥгышкыжӧ пӧртылеш, у романым тӧрлаташ, келгемдаш пижеш. Ончыч произведений «Аня» манын лӱмдалтын, а вара «Кугу сарын тулыштыжо» лӱм дене [[1948]] ийыште 2 книга дене лектеш. Н.Лекайн шочмо калыкшын илышыжым кумдан сӱретлен пуаш шона. 50-ше ийлаште «Кугезе мланде» романын 2 книгажым воза.
[[1957]] ийыште Н.Лекайнлан [[Марий Элын Калык серызе]] лӱмым пуат. Тиде годым шочмо сылнымутым вияҥдымаште чот тыршымыжым, сеҥымашыш шумыжым шотыш налыт. Сылнымут усталыкым поген шуктышо серызе кугу шонымаш дене илен: тудо «Кугезе мланде», «Кӱртньӧ вий», «Кугу сарын тулыштыжо» кум романым ик сюжет дене чак кылден чоҥаш шонен. Тыге трилогий шочшаш улмаш.
[[1959]] ийыште Н.Лекайн элысе серызе-влакын кумшо {{comment|погынымашышт|съездышт}} лийын. Кумдан палыме руш писатель М.Шолохов да ятыр моло дене вашлийын кутырен, чонжо у куатле шонымаш дене пойдаралтын. Но вашке тудо пагар чер дене нелын черланен.
[[1960]] ийыште уста серызым пытартыш корныш ужатеныт. Н.С.Лекайн волгыдо лӱмжӧ огеш мондалт, тудо мемнан коклаште ила. Чумыр возымыжо кум том дене савкталт лектын. Шымлыше-влак серыме усталыкшым лончылат. Ятыр поизведенийым школышто тунемыныт. «Кугезе мланде» роман руш йылме дене савыкталт лектын. Тудым [[В.Муравьев]] устан кусарен.
[[Категорий:Марий серызе]]
[[Категорий:Марий Элын Калык серызе]]
| |||