Лӱммут: версий-влак коклаште ойыртем

Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
ПешСай (каҥашымаш | надыр)
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
ПешСай (каҥашымаш | надыр)
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
43 корно:
 
''Нине'', ''нуно'' олмештышмут почеш шогышо лӱммут множественный числаште лиеш, мутлан: ''Нине олмапу-влак кугу йӱштымат чытат.'' ''Нуно ял-влак уэш кушкаш тӱҥалыныт.''
 
==Лӱммутын лицаже==
Лӱммут числа да падеж дене вашталтме семынак лица денат вашталт кертеш. Лица настан кӧн але мон улмыжым палаш полша. Тидым лица супикс-влак каласен пуат.
 
Лӱммутын кок числасе кум лицаже уло (а лица сынже - кудыт), мутлан:
 
{| class="wikitable"
! || Ед. ч. || Мн. ч.
|-
| 1. || ''йолташ'''ем''''' || ''йолташ'''на'''''
|-
| 2. || ''йолташ'''ет''''' || ''йолташ'''да'''''
|-
| 3. || ''йолташ'''ыже''''' || ''йолташ'''ышт'''''
|}
 
Лӱммутын икымше лицаже ойлышо еҥын настажым ончыкта: ''мыйын кнагам'', ''мемнан кнага''.
 
Лӱммутын кокымшо лицаже, ойлышо еҥ кӧ дене кутыра, тудын настажым ончыкта: ''тыйын пӧртет'', ''тендан пӧртда''.
 
Лӱммутын кумшо лицаже, кӧ але мо нерген ойлат, тудын насташтым ончыкта: ''тудын аваже'', ''нунын авашт'', ''колхозын пасужо'', ''пешеҥгын лышташыже''.
 
Лӱммутыш лица супикс ешаралтеш гын, лӱммутым ''мыйын'', ''тыйын'', ''тудын'', ''мемнан'', ''тендан'', ''нунын'' олмештыш мут-влак деч поснат ойлаш лиеш, мутлан: ''тыйын ачат'' - ''ачат'', ''нунын пакчашт'' - ''пакчашт''.
 
===Лица супиксан лӱммутым возен моштымаш===
{| class="wikitable"
! Лица || ''Й, л, м, н, ҥ, р'' дене пытыше лӱммут || ''Ш'' дене пытыше лӱммут || Моло согласный дене пытыше лӱммут
|-
| colspan="4" align="center" | Единственный числа
|-
| 1. || -ем (''оҥ-ем'') || -ем (''уш-ем'') || -ем (''кид-ем'')
|-
| 2. || -ет (''оҥ-ет'') || -ет (''уш-ет'') || -ет (''кид-ет'')
|-
| 3. || -же (-жо, -жӧ) (''оҥ-жо'') || -ыже (-ыжо, -ыжӧ) (''уш-ыжо'') || -ше (-шо, -шӧ) (''кид-ше'')
|-
| colspan="4" align="center" | Множественный числа
|-
| 1. || -на (''оҥ-на'') || -на (''уш-на'') || -на (''кид-на'')
|-
| 2. || -да (''оҥ-да'') || -да (''уш-да'') || -да (''кид-да'')
|-
| 3. || -ышт (''оҥ-ышт'') || -ышт (''уш-ышт'') || -ышт (''кид-ышт'')
|}
 
{| class="wikitable"
! Лица || Пералтышан глассный дене пытыше лӱммут || Пералтышдыме гласный мучашан лӱммут || ''Шольо'', ''эрге'', ''чӱчӱ''
|-
| colspan="4" align="center" | Единственный числа
|-
| 1. || -м, -эм (''ача-м'', ''пасу-эм'') || -ем (''корн-ем'') || ''шольы-м''
|-
| 2. || -т, -эт (''ача-т'', ''пасу-эт'') || -ет (''корн-ет'') || ''шольы-ч''
|-
| 3. || -же, -жо, -жӧ (''ача-же'', ''пасу-жо'') || -же, -жо, -жӧ (''корны-жо'') || ''шольы-жо''
|-
| colspan="4" align="center" | Множественный числа
|-
| 1. || -на (''ача-на'', ''пасу-на'') || -на (''корны-на'') || ''шольы-на''
|-
| 2. || -да (''ача-да'', ''пасу-да'') || -да (''корны-да'') || ''шольы-да''
|-
| 3. || -шт (''ача-шт'', ''пасу-шт'') || -шт (''корны-шт'') || ''шольы-шт''
|}
 
Единственный числа икымше да кокымшо лицаштыже возалтыт:
# ''-м'', ''-т'' — пералтышан ''а'', ''е'', ''э'' глассный дене пытыше мутлаште: ''ава-м'', ''шокте-т'', ''куэ-т''.
# ''-эм'', ''-эт'' — пералтышан моло гласный дене пытыше мутлаште: ''посто-эм'', ''посто-эт'', ''кӱтӱ-эм'', ''кӱтӱ-эт'', ''Вачи-эм'', ''Вачи-эт''.
 
Пералтышдыме гласный мучашан лӱммутым единственный числасе икымше ден кокымшо лицаште каласыме годым пералтышдыме йӱк лектын возеш: ''корн-ем'', ''корн-ет'', ''имн-ет'', ''печ-ет''.
 
Единственный числан кумшо лицаштыже да множественный числан кум лицаштыжат пералтышдыме гласный йӱк ''ы'' йӱкыш савырна: ''пече'' - ''печы-же'', ''печы-на'', ''печы-да'', ''печы-шт''.
 
Родо-тукымын ончыктышо южо лӱммут (''шольо'', ''чӱчӱ'', ''чӱчӱньӧ'', ''шешке'', ''веҥе'', ''оньо'') единственный числан кокымшо лицаштыже ''-ч'' супиксым налеш, мутлан: ''эргы-ч'', ''шольы-ч'', ''чӱчӱ-ч'', ''чӱчӱньы-ч'', ''веҥы-ч'', ''шешкы-ч'', ''оньы-ч''.
 
==Негыз==