Харламов, Валерий Борисович: версий-влак коклаште ойыртем

Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
(Ойыртем уке)

17:33, 23 теле 2010 жаплан версий

Вале́рий Бори́сович Харла́мов (14 Шорыкйол 194827 Сорла 1981) — тале хоккеист, ЦСКА командын да Совет Ушем чумыр командын форвардше. Совет Ушемын сулло спорт мастерже (1969). 2 гана Олимпий чемпион (1972-1976), 8 гана тӱнямбал чемпион лӱмым сулен. Совет Ушемын эн сай хоккеистше (1972, 1973). 70-ше ийылаште шочмо элыштыже гына огыл, йот эллаштат кугу пагалымашым сулен.

Файл:Харламов Валерий.jpg
Валерий Харламов

Илыш корно

Йоча пагыт

Ачаже - Борис Сергеевич Харламов - "Коммунар" заводышто слесарьлан ыштен. Аваже - баск калык гыч, Бильбао олаште шочын, чын лӱмжӧ - Арибе Аббад Хермане (Бегонита), 1937 ийыште изи ӱдыр улмо годымжо Совет Ушемыш Испаний гыч сар деч утарашлан конденыт. 1940-ше ий гыч Борис дене пырля ик заводышто тыршеныт.

Валерий Харламов Москошто Шорыкйол тылзын 13 гыч 14 кече кокласе йӱдым шочын. Эргылан Валерий Чкалов лӱмеш лӱмым пуеныт. Вара Харламовмыт ешыште Татьяна лӱман ӱдыр шочын. Изи годсек Валерий футбол да хоккей дене модын. Коньки ӱмбаке икымше гана 7 ияш годымжо шогалын. Ачаже заводысо командыште чӱчкыдын хоккей дене модын, эргыжымат пырля чӱчкыдын наҥгаен. Эрге йӱштыштӧ ынже кылме манын, тудлан коньким йолышкыж чиктен да ий валке луктын.

Файл:Валерий Харламов самырык.jpg
Самырык улмыж годым

1961 ийын Ӱярня тылзын Харламов ангине дене черланен, чер, шарлымеке, вес органлашке куснен. Эмлызе-влак эргын шӱм порокым муыныт, да ревмокардит диагнозым шынденыт. Валерлан физкультур урокыш кошташ, уремыште куржталаш, нелытым нӧлтышташ, ияш чареныт. Но ачаже вес семын шонен. Кунам 1962 ийыште кеҥежым Ленинград кугуремыште кеҥеж катокым почыныт, 14 ияш эргыжым тушко, хоккей секцийыш колтен. Аважлан нимом каласен огытыл. Тудо ийын 1949 ийыште шочшо рвезе-влакым гына тушко налыныт, но Валерий изи капан, каҥга ыле, тренерым шоешт кертыныт. Валерийым Вячеслав Тазовын тӱшкашкыже налыныт. Икмыняр жап гыч шоя почылтын, но сайын модмыжлан эргым луктын колтен огытыл. Хоккеистым Андрей Старовойтовын тӱшкашкыже кусареныт. Тудын дене ныл ий тунемын. Ты жапшытак кум тылзыште ик гана ача ден эрге эмлымверыш, шӱмым тергаш коштыныт. Изиш жап эртымеке самырык Валерий чыла чер-влакым сеҥен, тӧрланен, да уло вий дене хоккей дене модаш тӱҥалын.

Ий валне

Талантан эргым ЦСКА-н тӱҥ командышкыж налаш темленыт, но армий клубын да Совет Ушем чумыр командын тӱҥ тренерже Анатолий Тарасов самырык Харламовым кӱкшын аклен огыл. Совет Ушемын юниор чемпионатын пытартыш турнирыштыже Минск олаште 1967 ийыште Харламов шкенжым моткоч талын ончыктен. Москошко пӧртылмеке ЦСКА спортшколын тренерже Виталий Ерфилов командыш тудым ӱжын. Тиде ийынак, кеҥежым Валерий Кудепст олашке сборыш кая. Тушто кап нелытым, патырлыкым поген. Эркын-эркын Харламовым тӱҥ составыш пурташ тӱҥалыныт. 1967 ийыште Шыжа тылзын 22 кечынже икымше гана ЦСКА командыште модаш лектын. "Сибирь" ваштареш модыныт. Армий команде куштылгын, 9:0 счет дене сеҥен, но Валерий ойыртемалт кертын огыл. Мастарлыкым погашлан тудым вес ийын кокымшо лигыш, "Звезда" командыш колтат. Тарасов "Звезда" командын тренержылан инструкцийым пуен: "Те тудлан кажне кечын кум гана модаш йӧным пуышаш улыда. Вашлиймаш-влак годым - кеч кузе модмаш эртыже - Валерий ий валне 70 процент деч шагалрак лийышаш огыл."

Харламов "Звезда" командылан кугу пайдам конден - 40 модмашыште 34 шайбым пуртен, калык тудым чот йӧратен шынден. 1968 ийыште Харламовым угыч Москошко ӱжыт. Ӱярня тылзын 7 кечынже "Звезда" командыште пытартыш матчым модмеке, хоккеист мӧҥгӧ пӧртылын. Пӧртылӧ кечынак Тарасов тудым ЦСКА командын тренировкышкыж ӱжын.

Икымше сеҥымаш-влак

10 Ӱярняштак Харламовым ЦСКА клубын тӱҥ составышкыж пуртат, угыч "Сибирь" команде ваштареш модмашште. Армий команде угыч куштылгын, 11:3 счет дене сеҥен. 1968 ийыштак Вӱдшор тылзын 23 кечынже профессионал командыште шке икымше голжым пурта - "Крылья Советов" командын капкашкыже. Но вес тургымышто гына тӱҥ составыште кӱемалт кодын кертын. Ворис Михайлов да Владимир Петров дене ик тройкышто модын. Эркын-эркын кум форвард сай модмашым ончыкташ тӱҥалын.

Файл:Харламов, Петров, Михайлов.jpg
Михайлов, Петров, Харламов

Тудо ийынак Харламовым ССРУ-н кокымшо чумыр командышке ӱжыныт. Тиде команде Чехословакийын командыжым Москосо калык-влак кокласе турнирыште алмаштен. Турнир пытымеке Харламовым Совет Ушемын тӱҥ чумыр командышкыж ӱжыныт. Канаде ваштареш модмашште Валерий когынек гана модаш лектын. Тиде модмаш-влакыштак ССРУ чумыр командыште Михайлов - Петров - Харламов тройко кӱемалтын.1969 ийыште йолташ модмаш-влакышке нине кум форвардым чӱчкыдын ӱжыныт, а вара Стокгольм олашке Тӱнямбал чемпионатыш налыныт. Чемпионатыште сеҥымаш-влак деч вара Совет Ушем Чехословакийлан сеҥалтын. Вара, швед-влакым сеҥымеке (кум шайбыге Петровын тройкыжо пуртен), угыч Чехословакийлан сеҥалтын. Тренер-влак капкаоролым да Харламовым титакленыт. Туге гынат, ССРУ чумыр команде тӱнямбал чемпион лийын (мучашште Совет Ушем, Чехословакий, Швеций ик семын очком погеныт, пуртымо да налме гол-влак кокласе ойыртем дене ме ончыко лектынна). Москошко пӧртылмеке Харламов, Петров, Михайловмытлан сулло спорт мастер лӱмым пуеныт.