13 шорыкйол: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
и r2.7.2) (робот ешарен: eml:13 ed znèr |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
2 корно:
'''13 Шорыкйол''' — [[григориан кечышот]] почеш идалыкын 13-шо кечыже. Идалык пытыме марте 352 (кужемдыме ийлаште 353) кече кодеш.
== Пайрем-влак ==
* [[Россий савыктышын кечыже]].
* [[Литвасе эрыкым аралыше-влакын кечышт]].
== Лӱмгече ==
* Католик-влакын: Иларий,Мунго.
* Христиан-влакын: [[Вусирис]], [[Гавдентий]], [[Гаий]], [[Геласий]], [[Досифей]], [[Ириней]], [[Мартина]], [[Мелания]], [[Михаил]], [[Нема]], [[Олимпиодор]], [[Пётр]], [[Саламин]]
== Мо лийын ==
=== XIX курым марте ===
* [[1703]] ий - Моско олаште "Петербургские ведомости" газетын икымше номерже савыкталтын. Российын икымше газетыже лийын. Тиде событийлан [[1992]] ийыште Российыште Савыктышын кечыже пайремым пеҥгыдемденыт.
=== XIX курым ===
* [[1813]] ий - Александр I кугыжан вуйлатыме император сарзе войскаже Михаил Илларионович Кутузовын вуйлатымыж почеш НЕман эҥерым вонченыт. Европам НАполеонын армийже дечын эрыктымаш тӱҥалын.
* [[1840]] ий- Нью Йорк ола гычын американ флаг йымалне кайыше "Левингстон" пароход туткарыш логалын. Кугу пожарлан кӧра 140 еҥын ӱмыржо лугыч лийын.
* [[1898]] ий - француз возышо Эмиль Золя француз Правительствылан Дрейфусын пашаж шотышто вуйшиймашым колтен.
=== XX курым ===
* [[1905]] ий- Рига олаште пашазе-влакын пуламырлан кӧра шуко еҥым пуштыныт.
* [[1915]] ий - Италийысе Авецанно воктене мланде чытырнымаш лийын. 30 тӱжем утла ен колен.
* [[1935]] ий - Саарский областьыште референдум эртен. Тушто Германий деке ушнаш пунчалым пеҥгыдемденыт.
* [[1945]] ий - Совет Армий фашист Германий ваштареш Эрвел Прусский операцийым тӱҥалын.
* [[1953]] ий - СССРыште "Дело врачей" шотышто арестоватлымаш тӱҥалеш.
* [[1970]] ий - Нигерийыште граждан сар мучашлалтын.
* [[1990]] ий - Арменийысе БАку олаште пуламыр тӱҥалын.
* [[1991]] ий - Россий сарзе вий штурм дене Вильнюсысо телестудийым налеш. Литваште Эрыкым аралыше -влакын кечышт семын палемдалтеш.
=== XXI курым ===
* [[2001]] - Сальвадорышто мланде чытырнымаш лийын.
* [[2007]] ий - Моско оласе Донской монастырьыште генерал Каппельын капшым тойымо.
* [[2010]] ий - Гаитиште шучко мланде чытырнымаш лийын.
''Тыгак ончо: [[:Категорий:13 Шорыкйол Мо лийын]]''
== Кӧ шочын ==
=== XIX курым марте ===
* 1779 ий - Елизавета Павловна, руш императрица, Александр I пелашыже.
=== XIX курым ===
* [[1827 год|1827]] — [[Бекетов, Николай Николаевич|Николай Бекетов]], химий динамикын, физический химийым негызлыше шанчыеҥ.
* [[1807 год|1807]] — [[Галахов, Алексей Дмитриевич|Алексей Дмитриевич Галахов]], руш литературын историкше.
* [[1859 год|1859]] — [[Палеолог, Жорж Морис|Морис Палеолог]] († [[1944 год|1944]]), француз [[дипломат]], Октябрь революций годым Российыш француз посол лийын.
* [[1864 год|1864]] — [[Вин, Вильгельм|Вильгельм Вин]], [[Германия|немецкий]] физик, 1911 ийыште Нобелевский премийын лауреатше.
* [[1872 год|1872]] — [[Гурджиев, Георгий Иванович|Георгий Иванович Гурджиев]], кавказ философ-мистик
* [[1878 год|1878]] — [[Шульгин, Василий Витальевич]], русский [[Национализм|националист]] , [[Публицистика|публицист]]. Россий Империй Кугыжаныш Думын депутатше,монархист Ошо -влакын лидерже.
* [[1898 год|1898]] — [[Ванин, Василий Васильевич|Василий Васильевич Ванин]], руш совет театр да кинон СССр калык артист.
* [[1899 год в кино|1899]] — [[Кулешов, Лев Владимирович|Лев Владимирович Кулешов]], советский [[кинорежиссёр]], кинотеоретик
=== XX век ===
* [[1924 год|1924]] — [[Фейерабенд, Пол Карл|Пауль Фейерабенд]], американ философ шанчын методолгошо.
* [[1927 год|1927]] — [[Мумину, Ги|Ги Мумину]]- француз сӱретче, возышо.
* [[1931 год|1931]] — [[Вайнер, Аркадий Александрович|Аркадий Вайнер]], возышо
* [[1937 год|1937]] — [[Шенгелая, Ариадна Всеволодовна|Ариадна Всеволодовна Шенгелая]], совет грузийын киноактрисыже.
* [[1954 год|1954]] — [[Глызин, Алексей Сергеевич|Алексей Глызин]], руш эстраде мурызо.
* [[1966 год|1966]] — [[Демпси, Патрик|Патрик Демпси]], американ актёр, режиссёр.
* [[1969 год|1969]] — [[Хендри, Стивен|Стивен Хендри]] Шотландийысе снукерист, тӱнямбал чемпион.
* [[1977 год|1977]] — [[Блум, Орландо|Орландо Блум]], англичан актёр.
* [[1883]] ийыште [[Васильев, Валериан Михайлович]] — [[марий]] йылмышанчызе, этнограф, фольклорист да сылнымутчо.▼
''Тыгак ончо: [[:Категорий:13 Шорыкйол Кӧ шочын]]''
▲* [[1883]] ийыште [[Васильев, Валериан Михайлович]] — [[марий]] йылмышанчызе, этнограф, фольклорист да сылнымутчо.
== Кӧ колен ==
===XX курым марте ===
* [[1599 год|1599]] — [[Спенсер, Эдмунд|Эдмунд Спенсер]] английысе Возрождений пагытын поэтше.
* [[1869 год|1869]] — [[Обухов, Павел Матвеевич|Павел Обухов]] , металлург, пушка проектым ыштен,Обуховский заводым негызлыше
===XX курым ===
* [[1904 год|1904]] — [[Величко, Василий Львович|Василий Львович Величко]] , руш писатель, публицист, литератор.
* [[1906 год|1906]] — [[Попов, Александр Степанович|Александр Степанович Попов]], руш физик-изобретатель, "Радион ачаже"
* [[1909 год|1909]] — [[Забелин, Иван Егорович|Иван Забелин]], руш историк, археолог.
* [[1910 год|1910]] — [[Дэвис, Эндрю Джексон|Эндрю Джексон Дэвис]], шинчанужшо, американ спиритизмым негызлен
* [[1916 год|1916]] — [[Уточкин, Сергей Исаевич|Сергей Уточкин]], руш воздухоплаваний шанчын пионерже.
* [[1923 год|1923]] — [[Рибо, Теодюль|Теодюль Рибо]], француз академик , психолог.
* [[1941 год|1941]] — [[Джойс, Джеймс|Джеймс Джойс]],Ирландийысе возышо.
* [[1948 год|1948]] — [[Михоэлс, Соломон Михайлович|Соломон Михайлович Михоэлс]], кугыжаныш еврей театр вуйлатыше
* [[1978 год|1978]] — [[Карем, Морис|Морис Карем]], Бельгийысе поэт , 60 наре почеламут сборникын авторжо.
* [[1982 год|1982]] — [[Камю, Марсель|Марсель Камю]], француз режиссер, сценарист.
* [[1987 год|1987]] — [[Эфрос, Анатолий Васильевич|Анатолий Васильевич Эфрос]], театр режиссёр
* [[1987 год|1987]] — [[Ильинский, Игорь Владимирович|Игорь Владимирович Ильинский]], кино да театр актёр, СССр калык артист.
* [[1988 год|1988]] — [[Цзян Цзинго]], Тайвань калык еҥ
''Тыгак ончо: [[:Категорий:13 Шорыкйол Кӧ колен]]''
== Калык пале ==
===[[Васлийын касше]].===
* Васлийын кастене кава шӱдыран саска емыж лыҥ лиеш.
* Васлийын йӱдым мардеж кечывалвелым пуа гын идалык шокшо вӱдыжго лиеш, касвел могырым - шӧр да кол шуко лиеш, эрвелым-олма лектышым вучыман.
* Тиде кечын лум лумеш да леве- кеҥеж ночко лиеш.
* Пушеҥгыште пӧрш шуко- мӱй тич лиеш.
{{commonscat|13 January}}
| |||