Плутон: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
У лаштык ''''Плутон (134340 Pluto) '''- Кече системыште ик эн кугу карликовый планете, транснептун объ...' дене тӱҥалеш |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
17 корно:
Мэунт-Вильсон обсерваторий тыгак Плутон планетым почмаште тыршен да 1919 ийыште кугу почмашым ыштен. Но адак нигӧ уто тӱткышым ойырен огыл. Лачак тиде ийын милтон Хьюмасон Плутоным фотопластинкыш луктын. Ик снимокышто Плутон фотпластинке эмульсийын локтылалтме верышке логалын, а вес снимокышто планете ужашыж дене вес шӱдырышкӧ возын. 1930-шо ийыштат Плутоным архив снимокышкат пыкше гына палдырнен.
Но 10 Констанций Лоуэллын титаклен лу ийлан четлык коклашке петыреныт, сандене "Х" планетым кычалме сомыл йӧршеш чарнен. Лачак 1929 ийыште обсерваторий вуйлатыше Весто Мелвин Слайфер астроном Клайд томболан уэш планетым кычалаш куштыкым пуен.
Томбон тӱн задачылан йӱд кава гычын мужыр дене кок арнялан ик гана налме фото-влакым шымлымаш, нуным таҥастарымаш шотлалтын. Таҥастарашлан Блинк компаратор наста шотлалтын. Тудо пеш вашке кок пластинке-влакым вашталтен кертын,сандене пластинкыште кодшо сандалык объект формо-влакын вашталтме раш койын. 1930 ий пургыж 18 кечын кок ий жап шымлымеке Томбо каваште кугу писылык дене кайыше объектым ужын кертын. Шорыкйолын 23 гыч 29 кече жапыште налме фото влакым шымлымеке тгай иктешлымашым ышташ йӧн лектын.1930 ийыште ӱярня 13 кечынже обсерваторий моло рашемдыше фото-влакым налмеке, Гарвардский колледжын обсераторийышке телеграфым колтен. Тидлан Томбо астрономым Астрономий ушем шӧртньӧ медаль дене палемден.
== Лӱм ==
Почмо планетылан лӱмым пуаш Лоуэллын обсерваторийлан ушаненыт. Планетылан лӱм-влакым обсерваторийын пашаеҥже-влак кычалыныт. Лоуэллын ватыже "Зевс" лумым пуаш темлен, тыгак "персиваль" "Лоуэлл" лумым пуашланат темлымаш-влак пурен шогеныт. Но погнымаште тыгай лӱм-влакым шӧреныт.
"Плутон" лӱмым икымше гана Оксфорд ола гычын изи ӱдыр 11 ияш тунемше Венеция Берни пуаш темлен. Венеция астрономийым веле огыл, тыгак классичесский мифологийым келгын шымлен, да шке ойырымашым тыге умылтарен-Плутон акрет акрет Грецийысе мландейымалсе кугыжанышын юмыжо. а тиде планетылан лачак тыгай лӱм велшен толеш тудо Кече дечын тораште верланен.
| |||