Степанов, Ипатий Степанович: версий-влак коклаште ойыртем

==Илышыже да творческий корныжо==

 

Тойметсола воктене пуртус моткоч сорале. Тораште огыл Вончо вуд йога, ужар посто гай олык шуйналт возын. Умбалнырак Умшар чодыра гужлен шога. Чонгата умбак кузымеке, Морко кундемысе кукшо курыклам ужат. Пусо ушан, чулым йоча чыла тидым йоратен, чонышкыжо пыштен. Моло семынак тудат шудо солымашке, шурно туредмашке коштеден, вийже шутымо наре тыгыде пашам ышташ ешыжлан полшен. Шочмо велысе мотор пуртус ончыкылык поэтын ушешыже келге да поро шарнымашым коден, а варажым шуко почеламутым возаш кумылым пуэн. Тидын денак кылдалтеш дыр псевдонимжат : Олык ( тиде псевдонимым тудлан С.Чавайн " тулартен " пуэн маныт ).

Кандаш ияш Ипай Арын школ-интернатышке тунемаш пура. 1923 - 1927 ийлаште ты школым Чавайн вуйлатен. Тунемше-влак чучкыдын концертым, спектакльым шынденыт. Тушто Ипаят лийын, марий мурым, почеламутым куанен колыштын, шкат возкалаш точен.

9 мартыште ВКП( б ) обкомышто марий литературым тазандыме йодыш дене совещанийым эртарат. Тушко моло дене пырля Ипайымат ужыт. " Марийская правда " газетын редакторжо А.Кашников " Марийская песня о Сталине " стих нерген мутым луктеш. Тудо, векат, ты почеламут шотышто обллит ден крайлит коклаште могай учашымаш лиймым пален огыл. Волко ден Бажановын титаклымыштым " смехотворныйлан " шотлымо дене кумыланын, поэт вождь нерген мурым " Марийская правда " газетлан темлен улмаш, но редактор тудым савыкташ келшен огыл.

Кашниковын шонымыж почеш, марий писатель-влак шке пашаштым чын аклен моштен огытыл, да пуйто Олык Ипаят тыгай чер дене орланен, Сталин нерген мурыжым утыждене саеш ужын. Марий парторганизацийыште тыгай шонымашанже ятырак лийын, да нуно " критикым " вияндымашке Лопатин, Волков да Бажанов гай ен-влакым шупшыныт. Шкештат литератур темылан кутыркалаш йоратеныт. Тидыже ВКП(б) обкомын 19-21 мартыште калыклан палдарыде эртарыме пленумыштыжо раш шижалтын. П.Андреев, А.Эльчибаев, С.Ситников, Г.Голубкин, Г.Микин да икмыняр молат писатель радамым эрыкташ, да пашам кызытак виянден колташ кулмо нерген ойленыт. Сергей Чавайнын, Шабдар Осыпын, Олык Ипайын лумышт эн чучкыдын йонген.

Илыш чыла шотыштат нелеммым шижын, Марий АССР писатель ушем вуйлатыше П.Карпов-Пунчерский 2 апрелыште ВКП(б) Йошкар-Ола горком бюролан серышым воза,кузежым-можым умылтараш да шкенжым аралаш тырша. Письмаште тыгай ойсавыртышат уло: " Олык Ипай, Калашников, Ялкайн, Эрыкан имели большую связь с Кузнецовым. Подробный анализ их ошибок едва ли нужен в этом заявлении. Ими нужно заняться, не откладывая в долгий ящик. "

Да, тушманын чын тусшым пален налмаште юватылаш лийдымым тунам пеш сайын умыленыт. 6 майыште черетан погынымашым эртарат, тушко писатель-влак деч посна партий ден комсомол активым ужыт. Канашымаш обкомын полкажым вуйлатыше Кобозовын да Моско гыч толшо Новичын вудымышт почеш эрта. Тидын вашеш " Марий коммуна " газетеш савыктыме статьяштыже Ал.Эрыкан Олык Ипайым пыдал налаш тырша: " Тиде жапыште Шабдар Осып, П.Карпов да моло " националист " Олык Ипайым " молемдаш ", политик поэзий деч тораш пижыныт. Олык Ипайым лирик поэзийыш, пастернаковщиныш куснымекыже веле, " марий литературын онарже-влак " Ипайым " призиратленыт ", чын поэтлан шотлаш туналыныт. "

Поэтын шочмо-кушмо кундемысе Кумыжъял школ 2002 ий годсек Олык Ипайын лумжым нумалеш.

Мурызын ош туняш толмыжлан ик курым темме идалык тудым луен пуштмылан 75 ий темме дене лачеш толеш. Чырык курым! 25 шошо да шыже, кенеж да теле! Улыжат тынар илен марий калыкын ик эн уста эргыже. Но тудын ыштен кодымо пашан умыржо нимучашдымын кужу да пиалан. Шочмо калыкна мландумбалне мыняр ила, Ипайын чечен мурпогыжат тунарак илаш туналеш. Айдеме тукымын эн кугу талантше-влак семынак, тудо, марий поэт, шкаланже курым-курымашлык шарныктышыме тудым нолтен коден.

 

==Тÿҥалтыш произведений - влакше==