Степанов, Ипатий Степанович: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
6 корно:
Айдемын ӱмыржым кужыт дене огыт акле, эн ончычак пашажым ончалыт: илышлан, калыклан могай пайдам конден, тӱня тӱвыра поянлыкышкына иктаж кермыч падырашым пыштен кертын але уке. Тыге ончалмеке, Олык Ипайын творческий куатшылан ӧраш гына перна.
'''Олык Ипай''' ( Степанов Ипатий Степанович ) [[1912]] ий [[24 Ӱярня|24 Ӱярня тылзыште]] [[Морко кундем]]ышто [[Тойметсола]] [[ял]]еш икмарда [[кресаньык]] [[еш]]еш шочын.▼
== Илыш-корныжо да творчествыже ==
▲Олык Ипай ( Степанов Ипатий Степанович ) [[1912]] ий [[24 Ӱярня|24 Ӱярня тылзыште]] [[Морко кундем]]ышто [[Тойметсола]] [[ял]]еш икмарда [[кресаньык]] [[еш]]еш шочын.
Ачаже ÿмыржö мучко мланде пашам ыштен, чодырам руэн, смола заводышто тегытым ямдылен ужален. Но илыш садак куштылемын огыл. Изинекак орлыкым ужын кушшыжла ончыкылык поэт ен ойгым, чолга уш-акылым умылаш туналын. Ял илыш, ял пуртусын соралже шум-чоныштыжо муро кумылым ылыжтеныт.
Тойметсола воктене пуртус моткоч сорале. Тораште огыл Вончо вуд йога, ужар посто гай олык шуйналт возын. Умбалнырак Умшар чодыра гужлен шога. Чонгата умбак кузымеке, Морко кундемысе кукшо курыклам ужат. Пусо ушан, чулым йоча чыла тидым йоратен, чонышкыжо пыштен. Моло семынак тудат шудо солымашке, шурно туредмашке коштеден, вийже шутымо наре тыгыде пашам ышташ ешыжлан полшен. Шочмо велысе мотор пуртус ончыкылык поэтын ушешыже келге да поро шарнымашым коден, а варажым шуко почеламутым возаш кумылым пуэн. Тидын денак кылдалтеш дыр псевдонимжат : Олык ( тиде псевдонимым тудлан С.Чавайн " тулартен " пуэн маныт ).
15 ⟶ 16 корно:
1930 ийыште Олык Ипай Москваш кая. Всесоюзный государственный кинематографий институтын оператор факультетышкыже тунемаш пура. Тиде ийлаште шагал огыл возымыжо Москваште лекше " Марий ял " газетеш савыкталтеш. Редактор Максим Кузнецов ( Апшат Макси ) эре поро канашым пуэн да первый сборникым ямдылаш таратен. Тунамак Олык Ипай талантан поэт да киноартист Йыван Кыря дене палыме лиеш, нуно первый почеламут сборникыштым ямдылат "Ме ударне улына"( 1931 ий, Москва ).
Олык Ипай оператор лияш шонен. Но шонымашыжым шукташ пуралтын огыл улмаш: институтым кодаш перна. Чот " близорукий " улмылан, оператор пашалан йордымыжлан лийын, поэт Йошкар-Олаш портылеш, " Рвезе коммунист " редакцийыште пашам ышта. Тудо колхоз ден заводлашке лектын коштеш, лудшо-влак ончылно выступатла. Тиде поэтын усталыкшым нолтал колташ чот полша. Тудо вашке марий калыкын йоратыме мурызышкыжо савырна. Руш переводчик-влак Олык Ипайын возымыжым кусарат да "Огонёк" журналеш, " Горьковская коммуна ", " Молодой ленинец "," Марийская правда " газетлаш печатлен луктыт.
Олык Ипайын марий сылнымутыштыжо Н.Тишин семынак индустрий темым виян нолта. Тыге тудо " Индустрийын вуржо " поэмым, марий пашазе класс шочмо нерген шуко почеламутым , мурым воза. Индустрий темылан серымыж годым марий пашазын шуаралтмыжым , куатле ешышке ойыраш лийдымын ушнымыжым чын факт-влак негызеш ончыкткн кертын " Маргрэслан " кучык поэмыштыже. Индустрий нерген возымыжо ,вигак каласыман,але шукыж годым риторика сынан лийын, поэт фактым ушештарыме дене серлаген.
Первый жапыште тудын возымаштыже агитаций шотан произведений-влак кугу верым налыныт. Поэт сылнымут дене сорастарен каласышаш олмеш чучкыдын лозунг-влакым рифмоватлен. Ятыр годым шек произведенийжым тудо кугурак мурызылан подражаен возен,южгунамже ен дечат " кусынлен " да содержанийым кушеч налмыжым ончыктыде коден. 1933 ий январьыште Олык Ипайым Писатель ушемын поэзий секторжым вуйлатышылан ойырат. Тунамак марий сылнымутым рушлашке кусарыме сомылым виктарыше комиссий чумыралтын, тудын радамыш Олык Ипаят пурен. 1933 ий 4 февральыште " Марийская правда " газет увертарен : " Максим горький " самолётым ыштыме пашалан полшышо комиссийын председательжылан " Марий коммуна " газет редактор М. Кузнецовым да секретарьжылан поэт Олык Ипайым сайлыме.
Май мучаште МАО - со Писатель ушемын кымше конференцийже ныл кече пашам ыштен. Тиде кугу погын лумеш поэт творческий программе сынан " Мыйын мурем " почеламутым серен: " Мурем мыйын кайыже уэмше яллаш, мурем мыйын лудшо колхозник танем...Комсомол билетан поэтлан могай сай пиал комсомолын пагалыме мурызо лияш! Мемнан йукна дене йонгалтше у ял.Тыге вет, у муро йолташ? У муро, мый тыйым пашашке ужам: у йук ден йонгалтын тый тол..."
Тиде стихым Олык Ипай погынымашын трибунжо гыч лудын. Конференцийыште тудым " У вий " журналын секретарьжылан, П.Карпов - Пунчерскийым отвественный редакторлан шогалтат.
1934 ий декабрьыште Марий областьысе Совет - влакын юбилей сынан - луымшо - съездышт лийын. Олык Ипай тидын лумеш серыме моктеммурышто марий сылнымутын эртыме корныжым шергал лектын, возымашкыже пытартыш жапыште савыктыме книга - влакын лумыштым пуртен:
" Марий рота " ош бандым сенен,
Волгалтеш марий ял " Эрэнер ".
33 ⟶ 35 корно:
Кумдыкеш шергылтеш " Курым муро ",
Социализм паша ден пеледше " Элем "!
Олык Ипайын поэзийже тунамак руш лудшыланат икмыняр палыме лийын. 1934 ий 6 сентябрьыште А.Айзенворт " Индустрийын вуржо " поэме гыч ужашым " Молодой ленинец " газетеш савыктен: " Осеннею ночью тёмною, холодною меня родила в бане мать..." Варарак марий поэтын серымыже " Огонёк " журналеш, " Марийская правда " газетеш, моло вереат лектеден. Марий автономийын латвизымше идалыкше вашеш Олык Ипайын С.Чавайн да Шабдар Осып дене пырля возымо " Чоткар патыр мур " поэмым тунамак, 1936 ий шошым , Моско гыч лумын ужмо самырык поэт-влак Константин Симонов ден Евгений Долматовский кусареныт.
Тудо ийынак, 30 июньышто , " Горьковская коммуна " краевой газет Олык Ипайын " Свадьба " почеламутшым печатлен. Тиде стих марлажат пеш сылнын йонга, рушлат моткоч устан келыштарыме.
| |||