Козырев, Василий Сергеевич: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
22 корно:
Йоча-шамычлан «Шырчык тольо», «Каныш кечын», «Пелед тый, шочшем», «Ече дене», «Эргымлан» тулеч моло почеламутлан возен.
Шочмо элым моктен, Сталин вождьым саламлен воза, я марий калыкын эрыкыш лекмыже нерген мура – чыла вере ме поэтым Родиным, Коммунистический партийым пеш чот йöратымыжым ужына. В.Элмарын почеламутшын лирический геройжо общественный илышыште лийше событий, вашталтыш-шамыч дене кылдалт шога.
В.Элмарын ик эн сай почеламутшо – тиде 1940 ийыште возымо, «
Мый йоратем родной элемым,<br />
Пеледше мландым, вÿдшымат.<br />
145 корно:
***
1941 ий. Гитлеровский фашист-шымыч шучко сар дене мемнан эл ӱмбак вероломно кержалтыч. Шке Родиныжым, илышыжым, культурыжым, аралаш эн шакше опкын-шамыч ваштареш уло советский калык шогале: тыныс илыш военный илыш дене вашталте. Моло поэт, писатель-шамыч семынак Василий Элмарат пӱсö перожым штык дене вашталта, шем тушман ваштареш штык денат, перо денат кредалаш тӱналат.<br />
Великий Отечественный война тӱналмеке советский литературын значнийже эше утларак кугеме, поэзийын йӱкшö эше талынрак йонгалташ тӱнале. Тыге война годым почеламутат, поэмат штык ден бомба гаяк вооруженный арсеналыш пурен да тушманым кыраш полшен. Сталинский премийын лауреатше Казаков Миклайн, Шадт Булатын, Василий Рожкинын, Никандр Ильяковынида моло поэт-шамычын шыде, виян поэтический йӱкышт шокташ тӱналеш.<br />
И. В. Сталинын ӱжмыжö почеш В. Элмарынат эрык да независимость верч тушман ваштареш активно кредалаш ӱжман, тарватыман первый почеламутшо шергылтеш. Василий Элмар поэтический строка гоч калыкын шонымашыжым, калыкын тыршымашыжым, калыкын тыршымашыжым почын пуа:<br />
Йочан да шонго-влакын вӱрышт<br />
йога … Йуэш фашисткий зверь.<br />
Тый тудын шӱйжым тодыл, кӱрышт,<br />
Да тудын шӱмыш штыкым кер.<br />
«Воинын клятвыже» почеламутышто В.Элмар воза:<br />
Эл верч ом чамане<br />
Мый шке илышем.<br />
Чӱчалтыш вӱр марте<br />
Тудлан мый пуем.<br />
Великий Отечественный война деч ончыч поэт элын кушмыжым, пеледын толмыжым моктен сӱретлен да шкенан элнам шинча сорта семын аралаш ӱжын возен, армийыш ужатыме темылан возен гын, кызыт тиде темым эше келгемден, у обстановкышто почеламут-шамычым воза.
«Родной ял воктечын» почеламутышто сылне эрдене родной Мӱшыш, родной Кожла Сола ял воктечын тушманлан ӱчым шукташ кайыше боецым сӱретла. Ме тыштат уло вий ден кредалаш товатлыме мутым, клятвым колына.<br />
Кугу сарын тулыштыжо у деч у герой-шамыч шочыт. Поэт тыгай герой-шамычлан посвящатлен: «Гастело», «герой-шамычлан», «Герой-шамыч», «Она мондо ме тыйым» да тулеч моло почеламут-шамычымат воза.<br />
В. Элмарын творчествыштыже ме советский калыкын, Советский воинын тушманым сенымашлан пенгыдын ӱшанен возымым, келге оптимизмым раш ужына. Октябрьский революцийын 25-ше идалыкше лӱмеш приказыштыже И.В.Сталин «Мемнан уремыштат пайрем лиеш» калык мут дене тыге ончыктен ыле. Элмар тидланат отликым пуа.
Шке шинчаж дене немецкий фагист-шамычын шакше пашаштым ужеш, ӱчым шуктышо воин семын ойла:<br />
Но тудо час шога лишемын,<br />
Кунам советский калыкна,<br />
Пеш кугу шыде дене темын,<br />
Тушманым йöршын шалата.<br />
Российын историй мучко руш мландыш йот элысе захватчик-шамыч шуко гана керылт пуреныт, Москва декат толыныт, но нуно иктым монденыт:<br />
… пурен кö элнашке<br />
Эре тудо пытен.<br />
Героический руш калыккын Родина аралымаште исторический традицийыште пенгыдемдалтын. Тиде – мемна великий руш кугезына-шамыч: Александр Невскийын, Дмитрий Донскойын, Кузьма Мининын, Дмитрий Пожарскийын, Александр Суворын, Михаил Кутузовын мужественный образышт ончыко, сенаш ӱжын, кумыланда.
«Москва» почеламутышто Москвам аралыме нерген воза:<br />
...Шкенан кугу кугезе-влакым шарналтен,<br />
Ме темена шӱмнам у вий ден – сенашлан<br />.
«Боецын вучымо кечыже» почеламутышто Советский воинын вашкерак поремын, шочмо элже, шке калыкше верч тушман дене кредалаш каяш шонымыжым сӱретла, советский айдемын келге, шокшо патриотизм чувствыжым почеш.<br />
Эргыжлан В. Элмар неле условийыште – кугу сарын тар тул шикш кокла гыч почеламутым колта:<br />
Уке, уке, ачат ок чарне!<br />
Ачатын верже – ончыл вер.<br />
Тый куш, пелед, виян! Ӱшане!<br />
Эре лиеш мотор, чевер –<br />
Мемнан сылнештше мландынаже,<br />
Мемна волгалтше кечына.<br />
1945 ийыште немецкий фашизм ден японский империализм кырен шалалтыч, Коммунистический партий вӱдымö дене илышна эше сылнештеш, да эше мотор, сай лиеш.
1938 ийыште В.Элмар политический темылан «Фашизм – тиде сар!» почеламутым воза.<br />
Уке, сенен нок керт фашизм Испан мландым!<br />
Ок керт сенен налын Китайын фашизм.<br />
Сена патыр калык, тошка шакше бандым!<br />
Компартий вӱда веет, сена коммунизм! <br />
Да! Вичшӱдö миллион наре енан Китай эрыкыш лекте, Калык Республикын знамяже Китай ӱмбалне лойга.<br />
Марий поэт Василий Элмарын творчествыжым ончен лекмеке, вывод семын тидым каласышаш улына: тудо шке поэзийже дене советский литературын, марий литературын чапле традицийжым шуен, патриотический темыла почеламут-шамычым возен. Тудо марий поэзийыште советский патриотизм, мир верч кучедалме темым да Сталин вождьын образшым эн первый сылнын, виян каласен манын ойлена гынат, очыни, йонылыш она лий.<br />
Поэтын творчествыжлан кушкашыже руш йылме гыч мариий йылмым кусарыме пашажат полшен. В.Маяковскийын «Ямдылалт», «Марш», «Гражданский войнан пытартыш страничкыже», М.Гафурийын «Эрык кече», «Кö тудо», «Йошкар Армийын мурыжо» да ятыр моло почеламут-шамычымат кусарен. Тыгак, Элмарын кусарымыже марий литературым пойдараш полшен.<br />
В. Элмарын сай почеламутшо-шамыч марий литературын шöртньö фондышкыжо пуреныт. В.Элмар – марий калыкын шӱмыштыжö ик эн сай поэт-патриот семын илаш тӱналеш. Родной элжылан чынже денак служитлен моштышо пожт-воиным Родина-ава, родной калык кужу жап шарнаш тӱналыт.<br />
Великий Отечественный война деч вара советский эл уэш мирный пашашке кусныш, коммунизм чонымо планым шукта, шуко ГЭС-шамычым ышта. Советский Союз уло ончыл айдеме тукым дене пырля уло тӱнямбалсе пенгыде мир верч леш, тудын виян йӱкшö йонгалтеш.<br />
| |||