Пейнтбол

Пейнтболла модын, моткоч сайын жапым эртараш лиеш. Спорт модмаш коклаште тудо ик эн самырык улеш. Но тыгай кӱчык жапыште экстремал спорт тӱшкаште пейнтбол моткоч пагалыме лийын. Шукерте огыл тудын дене поян-влак гына модан кертыныт, а таче кеч кӧат пейнтбол клубш каен кертеш. Кеч шкетын, кеч пырля пашам ыштыше влак дене, кеч йолташ дене. Пейнтбол — англичан мут. Пейнт — марлаже чия лиеш, бэлл — шар. Чия дене темыме шарик шамыч — теве пейнтболысо тӱҥ спортӱзгар.

Модмаш пасушто, чодраште, зданий кӧргыштӧ эртен кертеш. Модмо годым эн тӱҥжӧ — тавалыше-влакетым лӱйкален пытараш. Но лӱйкалатше пневматический саркурал дене. Пульӧ олмеш изи шарик шамыч. Шарик кӧргыштӧ — чия. Еҥыш тыгай шарик дене лӱйет, вургемыштыже чия пале кодеш. Тиде модшо модмаш гыч лектеш да вес модмашым вуча. Теве пейнтболын принципше.

Эртымгорно: легенде, манеш-манеш, чынлык

Икымше легенде почеш пейнтболын шочмо ийланже 1981 ий шотлалтеш. Америкыште ковбой-влак ушкалым автоматик пистолет дене палемденыт. Пистолетше чия дене лӱйкален. Ик гана тиде пистолет дене ваш-ваш лӱйкалаш тӱналыныт.

Канадец шамыч тыгаяк легендым шкаланышт шонен луктыныт. Но нунын йомакышт почеш ковбой олмеш чодразе шамыч лийыныт.

Уло сар версий. Спецслужбын пашаеҥже-влак иктаж могай сар операцийлат ямдылалтме годым краске дене лӱйкалыше саркурал дене пайдалаленыт. Тазалыклан энгекым кондыде, лӱкалыше шамыч кидыштым да шинчаштым лӱйкалымылан ямдыленыт.

Но шукерте огыл официал кагазым муымо. Тудын почеш чын каласаш лиеш: краске дене лӱкалыше икымше пычалым Францийыште 1878 ийыште салтак-влакым ямдылымылан ыштеныт.

Эше ик легенде почеш, пейнтболым америкыште илыше кум йолташ шонен луктыныт. Гейнс, Гарни, Ноэл лӱман каче шамыч шкаланышт модмашым ыштеныт. Кузе нуно пейнтбол деке толын шуыныт, пале огыл, но лектышыжым таче ужын кертына. Адакшым, тиде легендышке шуко ешареныт кертыныт. Молан манаш гын, шуко ий тиддеч ончыч Жюль Верн «Робур Завоеватель» романыштыже 1881 ийыште каласкала, кузе салтак-влак ик методике дене тунемыныт, кудыжо пейнтболлан келшен толеш. Францийысе армийыште чиям лӱйкалыше саркурал дене пайдаланаш йӧратеныт. Тыгай тунеммашым эртыше салтак-шамыч варажым сарыште шкеныштым сайын ончыктеныт. Россий гыч ончыл еҥ Францийыш толмекыже армийым ончаш пурен, ужын, кузе чиям лӱйкалыше пычал дене тренировкым эртарат. Российшке ныл пычалым конден, но российысе армийын кӱшыл еҥ-влак у толкыныш пураш кумылышт лийын огыл. А лишыл жапыште Францийыштат тидын нерген монденыт. Дюруа лӱман айдеме адакат чия дене лӱкалымашым армийыш пуртынеж ыле. Пайдаже лектын огыл, тудым воштылыныт гына. Но пытартыш воштылчык — сайрак, калыкыште ойлат. 1940 ийыште тиде методике дене тунемше 100 фашист салтак-шамыч, ик кечыште 1000 еҥаш гарнизоным сеҥен. Америкыште ЦРУ службын пашаеҥже-влакым пейнтбол модмашыштак ямдылат. Тиде йомак, легенде, историй, факт-влак кокла гыч мо пейнтболын ача-аважлан шотлалтеш, каласаш нелырак. Но пейнтбол дене таче кеч кӧат модын кертеш.

Статистике да правиле-влак

Статистике почеш 1989 ийыште тӱняште пейнтбол дене кеч ик гана миллион еҥ наре модыныт. Индеш ий гыч, 1998-ше ийыште — куд миллион еҥ. Тачысе кечын 10-15 миллион еҥ наре модыт. Лӱдыкшыдылык шотышто адакат статистике дек куснаш лиеш. Уремыште ошкылмо годым, пашаште, мӧҥгыштӧ, чӱчкыдынрак сусыргат. Спортын моло видше дене таҥастарымаште, пейнболышто сусыргышо-влакын чотышт икмыняр пачашлан изирак. Молан манаш гын, правиле почеш пейнтбол клубышто тыланда шлемым, аралыше вургемым, пижым пуат. Правилы почеш чыла ыштеда гын, тиде модмаш тазалыкланда нимогай эҥгекым ок кондо. Тыгак, правилы почеш, йоча-влак латкок ий гыч тӱҥалын, ача але ава пелен гына модын кертыт. Модаш тӱҥалаш шонеда гын, тыланда ик-кок терминым палыман.

МАРКЕР — чия дене лӱйкалыше саркурал. Юж дене пашам ышта — пневматический.
Модмо годым АЙСТА ТУДЫМ ЛУКЫШ НАЛЫНА маныт гын, кок еҥ кок вел гыч ик айдемы дек лишемыт. Коктын иктым сеҥаш куштылгырак.

Ак

Ынде изиш ак шотышто кутырена. Клубыш толмеке тыланда шлемым, аралтыш вургемым, да МАРКЕРЫМ (чия дене лӱйкалыше пычалым пуат). Южо клубышто модмо деч вара тыланда ӱстел чесымат поген кертыт. Тыгерак гын, Йошкар-Олаште ик модашлан 500 гыч 1500 теҥгем луктын пыштыман.

Ойкаҥаш

Чӱчкыдын модаш шонеда гын, шлемым шкаланда шке налза. Гигиене шотышто шкендан маскыже сайрак лиеш. Чия шарикым желатин гыч ыштат. Южгунам шарикше ок пудырго, сандене, тендам лӱеныт гын, эн ончыч ончалза, вургемыштыдо чия пале кодын мо? Вара гына сеҥалт кертыда.