Петро пайрем

Петро пайрем — шнуй Пётр ден Павел апостол-влакын кечышт, 12 Сӱремлан логалеш (29 Пеледыш). Славян-влакын калык кечышотышто тиде Иван Купала дене кылдалтше пайрем-влак пытыме кече. Петро кечын кеҥежымсе сӱан-влак тургым тӱҥалеш, южо кундемлаште шошо дене чеверласан, икымше гана пакчаште тор шудым кӱрыт, шудым солымашлан ямдылалташ тӱҥалыт. Петро кечым кок-кум кечым пайремленыт.

Кеҥежыме паша дене кылдалтмаш

Костромам тойымаш йӱла. XIX курым

В. Прушковский. Эр ӱжарам вашлийымаш. 1876 ий.

Петро кече пеҥгыдын кеҥежымсе ялозанлык паша дене кылдалтын. Шудым солымаш да уржам ӱдымашлан кресаньык-влак ямдылалтыныт.

Петр ден Павеллан шокшымуж да лихорадка дечын эмлалтме нерген йодыт. Аграфена Купальница да Иван Купала дене пырля Петро кече ик пайрем циклым чоҥа,пӱртӱс вийын пеледмыжым ончыкта.

Южо кундемлаште кеҥежым Петро кече гыч шотлаш тӱҥалыныт: «Пётр лето зачинает, Илья лето кончает» (заонеж.). Петро - кеҥеж вуй, шокшо кече-влак тӱҥалыт. Руш-влак ӱлдымӧ арвер да темлымаш-влак нерген ойленыт: «Нужен, как на Петров день варежка!»

Петро кечын шуко вере шошым ужатеныт, йошкар кечым вашлийыныт, куштеныт, лӱҥгалтышыште лӱҥгалтеныт. Южгунам тыгай модышым ыштеныт: каче-влак чурийыштым шовыч дене петырен ӱдыр-влак йыр коштыныт. Могай ӱдыр качым пален налеш, тудо вашке марлан лектеш.

Кечывалвел Российысе кундемлаште кече лекмым вученыт, йӱд вошт, пайремленыт, куштеныт, оҥгыр-влакым шке ӱмбак сакален, пеледышым кӱрын, тӱрлӧ кочкышым кочкын кече модмым эскереныт. Ӱдыр-влак 12 пасу гыч 12 пеледышым поген, вуй йымаке пыштеныт, вара омышто ончыклык марийышт кончышаш.

Южо вере Белоруссийыште Петролан сӱан-влакым модыныт. Петро кече марте ӱдыр марлан лектын ок керт гын вес сӱан тургымым вучаман ыле.

Славян йӱла

Славян культурышто Пётр ден Павел апостол-влак эре пырля лийыныт (тыгак Кузьма ден Демьян, Флор ден Лаврым шарналташ лиеш. Тиде мужыр ик образыш ушнен: Пётр-Павел, Петро-Павло, Петропавля. Болгар-влак нуным изак-шоляклан шотленыт, южгунам йыгыр изак-шокляклан, тыгакак южгунам акрет текст-влакыште нунын шӱжарышт — шнуй Елена але шнуй Мария нерген ойлалтеш. Пётр шольо — порырак, шке пайремже кечын мланде пашаеҥ-влаклан тыршаш ок чаре, Павел иза кугурак улеш, сандене торжарак, осалрак, кӧ пайрем йӱлам пудырта да огеш кане, нунылан шке сырымыжым ончыкта — кава гыч кӱдырчым кӱдырта, волгенче дене рашкалта, пасулаште кылта-влакыштым йӱлалта.

Серб-влакын преданийышт почеш христиан вера танле (православный) да католик тын-влаклан апостол-влакын ваш-ваш сырымышт деч вара лийын. Пуйто Пётр шкенжым православныеш (серб калык семын) лӱмден, а Павел шкенжын католик улмыж нерген увертарен. Славян-влакын мифологийыштышт Пётр ден Павел ойыртемалтше верым налыт, узьмак капка деч сравочым оролат. Болгар-влак Петырым узьмакын сад оролжылан шотленыт, пуйто тудо узьмакысе шӧртньӧ пушеҥгым ончен, пушеҥге йыр ӱмыр лугыч лийше йоча-влакын чонышт мӱкш семын чоҥештылыныт.

Руш мировоззренийыште апостол Петр — ик эн чот пагалыме шнуй угодник, былина да йомак-влакыште апостол-ключарь лӱм дене вашлиялтеш.

Гуцул-влакын тыгай ӱшанымаш лийын: идалык мучко Шнуй мланде деч сравочым апостол Пётр шкеж дене куча, а шыжым Шнуй Юрийлан кучыкта; Петро кечылан апостол Пётр угыч сравочым шке кидышкыж налеш, да тунам шыже тӱҥалеш.

Марий йӱла

Марий-влак тиде кечын кум тӱрлӧ памаш вӱд дене мушкылалтман улмаш. Эрдене эрак калык кече лекмым ончен, калык ой почеш кечыжат Кугече пайрем годымсо гай модын лектеш.

Калык пале

«Петро кечылан кече модеш».
«Петро кече гыч — йошкар кеҥеж, ужар покос».
«Петро кечылан пистым нымыштелан кӱрыт, варарак пистын комжо кошка».
«Петро-Павел шокшым пуа»