Российысе шанче кече
Российысе шанче кече 8 Пургыжышто Россий президентын № 717 номеран кӱштыкшӧ почеш негызлалтын, 7 Пеледыш 1999 ийыште. Кӱштык «Об установлении Дня российской науки» лӱмым нумалын.[1]
Российысе шанче академийым Пӧтыр Кугыжан кӱштыкшӧ почеш 28 Шорыкйол (у стиль почеш 8 Пургыжышто) 1724 ийыште почыныт. Совет Ушемыште Шанче кечым Вӱдшор тылзын кумшо рушарнян эртареныт, сандене тачат южо шанчызе-влак ты пайремым «тошто стиль почеш» пайремлат - Вӱдшор тылзын кумшо рушарнян.
Россий кӱкшытыштӧ
тӧрлаташ1999 ийыште 7 Пеледышыште Россий Федераций президентын Кӱштыкшӧ почеш Россий шанче кечылан пайремлыме кечым палемденыт. Российысе шанчыеҥ-влак тӱнямбал шанче пашашке кугу надырым пыштеныт: Михаил Васильевич Ломоносов, Иван Петрович Павлов, Дмитрий Иванович Менделеев, Константин Эдуардович Циолковский, Петр Леонидович Капица, Лев Давидович Ландау, Игорь Васильевич Курчатов, Павел Сергеевич Александров, Сергей Павлович Королев — нине шанчыеҥ-влакын лӱмышт уло тӱнялан палыме, но тыгак, шуко шанчыеҥым эше палемдаш лиеш. Российыште эн ончыч биосфер нерген тунеммашым ыштеныт, космосышко Мландын икымше ыштыме спутникым колтымо, российысе айдеме эн ончыч космосыш чоҥештен, икымше атом электростанций пашам ышташ тӱҥалын. Советысе да российысе шанчыеҥ-влак Нобельын премийже дене палемдалтыныт. Академик И. П. Павлов нунын коклаште икымше лийын (1904). 1908 йыште И. И. Мечников иммунитет шотышто шымлымашлан премийым налын. 2010 ийыште российысе физик К. С. Новосёлов графен материалым шымлымылан Нобель премий дене палемдалтын. Кызыт Российысе шанче академийыште (РША) 9 пӧлка уло, 3 регионысо пӧлка, 15 регионысо шанче рӱдер. Чылажге Академийыште 470 шанче рӱдер, 55 тӱжем утла шанче пашаеҥ (нунын коклаште 500 академик).
Марий Элыште
тӧрлаташМарий кугыжаныш университетыште тиде Россий шанче кечым кажне ийын палемдат. Шанчызе, студент, аспирант-влак конференций, формулаште шке докладыштым лудыт.