Семенова, Лидия Васильевна

Лидия Васильевна Семенова (1962 ий кылме тылзе 27, Марий АССР Морко кундем Ӱлыл Шеҥше ял) – марий журналист, серызе.

Илыш корныжо

1969-1980 ийлаште Шеҥше кыдалаш школышто тунемын.

1980-1985 ийлаште – Марий кугыжаныш университетын историй да филологий факультетын студентше. Филологий (марий йылме да литератур, руш йылме да литератур дене преподаватель) специальность дене тунемын.

1985-1986 ийла – "Марий коммуна" (кызыт "Марий Эл") газетын серыш-влак да рабселькор отделын корреспондентше.

1986-1991 – «Ямде лий» газет редакцийыште пионер илыш пӧлкан вуйлатышыже.

1991-1992 – «Марий туныктышо» журналын редакторжо.

1992-1993 – «Кугарня» газет редакцийын обозревательже, отдел редактор.

1997-1999 – «Ямде лий» газетын тӱҥ редакторжо.

1999-2002 –«Ямде лий» газетын директор-тӱҥ редакторжо.

2002-2003 – "Кугарня" газетын тӱҥ редакторжо.

2003-2021 – «Ямде лий» газетын директор-тӱҥ редакторжо.

2021 ий гыч – "Марий Эл" газет редакцийыште литератур йодыш дене редактор.

Ешыже

Аваж ден ачаже Ленин лӱмеш колхозышто ыштеныт, аваже кужу жап доярке лийын, МАССР Верховный Советын Почетан грамотыж дене палемдалтын.

Пелашыже, Константин Альбертович, – электрик.

Кок шочшыжо: Степан эргыже (1989) – менеджер; Наталья ӱдыржӧ (1993) «Ямде лий» редакцийыште дизайнер-верстальщиклан ышта.

Сылнымут да журналист пашаже

Возаш 7-ше классыште тунеммыж годым тӱҥалын. Икымше заметкыже да ойлымашыже-влак «Ямде лий» газетеш савыкталтыныт. Морко районысо «Колхозная правда» райгазетын чулым юнкоржо лийын.

МарКУ-н марий филологий пӧлкажын «Марий мутчо» пырдыжгазетын редакторжо лийын.

2007 ийыште литератур творчествыже кумданрак почылтеш. Лудшо-влакым ойлымаш, эссе дене куандара. Нуно «Марий Эл», «Кугарня», «Морко мланде» газетлаште, «Марийский мир – Марий сандалык», «Ончыко» журналлаште савыкталтыт.

«Шергакан «Ямде лий» йолташна» (2008), "Капар тукым" (2015), "Родо-тукым еш" (2016) книга-влакым, «Марийские национальные герои» комплектым ямдылен.

2012 ийыште «Йӧрате мыйым! Йӧрате...» книгаже ош тӱням ужеш. Тиде книга 2015 ийыште М.А. Кастрен обществын (Финляндий) литератур премийже дене палемдалтын.

2016 ийыште «Родо-тукым еш: финн-угор калык-влак нерген» книгаже Марий Эл Республикын «Идалыкын эн сай книгаже» конкурсын «Йоча-влаклан эн сай книга» номинацийыште сеҥышыш лектеш. 2019 ийыште кокымшо книгаже, «Сӱанлык тувыр», лектын.

Сылнымут

Книга-влак

·        Йӧрате мыйым! Йӧрате... Йошкар-Ола: Марий Эл Республикасе "Ямде лий" газет" кугыжаныш унитар казна предприятий, 2012. 237 с.

·        Родо-тукым еш: финн-угор калык-влак нерген / сост. Л. В. Семенова. Йошкар-Ола: Стринг, 2016. 38 с.

·        Сӱанлык тувыр: ойлымаш, эссе. Йошкар-Ола: Марий Эл Республикасе "Ямде лий" газет" кугыжаныш унитар казна предприятий, 2019. 124 с.

Моло вере савыкталтше произведений-влак

·        Надеж мыланна шергырак: ойлымаш // Марий Эл. 2006. 7 сент.

·        Валюш-Ванюш: ойлымаш // Эрвий. 2010. С. 53-67.

·        Йомдарыме шергаш: ойлымаш // Марий Эл. 2010. 27 март. С. 7.

·        Йомдарыме шергаш: ойлымаш // Ончыко. 2011. № 3. С. 149-152.

·        Сӱретче пӧръеҥ: ойлымаш // Ончыко. 2011. № 12. С. 131-135.

·        Ойырлымек, курымеш чеверласыза! Ойлымаш // Марий Эл. 2012. 17 март. С. 14; 24 март. С. 11.

·        Мый тыйым ом йӧрате! Ойлымаш // Марий Эл. 2012. 1 дек. С. 14.

·        Талвий: ойлымаш // Ончыко. 2012. № 11. С. 137-150.

·        Лочо: ойлымаш // Марий сандалык = Марийский мир. 2013. № 2. С. 34-36.

·        Адакат йӧратымаш нерген // Марий Эл. 2013. 1 авг. С. 7.

·        Орлыкан омо: // Морко мланде. 2014. 14 март. С. 5.

·        Уна ӱдыр: ойлымаш // Марий Эл. 2014. 14-15 нояб. С. 14.

·        Серыш: ойлымаш // Келшымаш. 2017. 29 нояб. С. 5.

·        Серыш: ойлымаш // Марий Эл. 2017. 25 нояб. С. 20.

·        Предательын ӱдыржӧ: ойлымаш // Морко мланде. 2019. 3 май. С. 6.

·        Орден огыл гын... Ойлымаш // Ончыко. 2020. № 1. С. 92-102.

·        Вич ал роза: ойлымаш // Морко мланде. 2020. 7 авг. С. 5.

Весе-влак нерген возымыжо

·        Юнкоры огненных лет // Листая страницы войны: к. 60-летию Победы советского народа в Великой Отечественной войне. Йошкар-Ола, 2005. С. 71-79.

·        «Ямде лий» – Матародо школышто / Л. Ягодарова, Л. Семенова // Ямде лий. 2008. 9 февр.

·        Кузе министр лияш / М.З. Васютин дене Л. Семенова мутланен // Ямде лий. 2009. 13 июнь.

·        А мыйын шӱм йӱкем йомеш гын... // Кугарня. 2010. 12 февр. С. 7.

·        В. Колумб – шӱмыштына, ончыклыкышто / З. Ермакован, Я. Егоров-Энсулын, Л. Семенован шарнымашышт // Ончыко. 2010. 5 №. С. 6-11.

·        Марисола – сылнымут сурт [юнкор слет] // Марий Эл. 2012. 17 нояб. С. 11.

·        Ӱмырешлан йоча койышан // Ончыко. 2013. № 3. С. 122-123.

·        Чон шокшым ок аныкле : [РСФСР-ын сулло экономистше - Е. Н. Васильева] // Марий сандалык = Марийский мир. 2013. № 4. С. 25-27.

·        Йоча пагыт, кушко йомынат? // Ямде лий. 2013. 26 окт. С. 1.

·        Какшан сер ӱмбалне кӱсле йӱк йоҥген // Ямде лий. 2013. 9 нояб. С. 1.

·        …Таче тудо баба Таня // Марий сандалык = Марийский мир. 2014. № 1. С. 24-26.

·        Ош Юмын ӱдыржӧ, тылат чапмур! // Марийский мир = Марий сандалык. 2015. № 1-2. С. 30-33.

·        Возымо паша куштылго огыл // Марий Эл. 2015. 9 июнь. С. 13.

·        Йӧратыме верже лудмо зал // Ямде лий. 2015. 12 сент. С. 4.

·        Эрык мурызо // Кугарня. 2015. 23 окт. С. 11.

·        «Эрык мурызылан» – 125 ий // Ямде лий. 2015. 24 окт. С. 4.

·        Тале критик ок мондалт [А. А. Васинкинлан мемориал оҥам почмаш (Арбор школ)] // Кугарня. 2015. 11 дек. С. 13.

·        Тора Арбор вашлие [А. А. Васинкинлан мемориал оҥам почмаш (Арбор школ)] // Ямде лий. 2015. 12 дек. С. 2.

·        Помнит земляка арборская земля [открытие мемориальной доски критику-литературоведу Аркадию Афанасьевичу Васинкину в Арборской основной школе Мари-Турекского района] // Марийская правда. 2015. 22 дек. С. 11.

·        Ош телын ӱдыржӧ [Россий Федерацийысе да Марий Эл Республикысе культурын сулло пашаеҥже Г. Н. Михайлова] // Марийский мир = Марий сандалык. 2016. № 3-4. С. 46-50.

·        Марий тӱр – аралтыш // Ямде лий. 2016. 14 май. С. 4.

·        «Саскавий» ӱдырамаш ушем / Э. Куклина, Л. Семёнова // Марийский мир = Марий сандалык. 2017. № 1-2. С. 56-58.

·        ...Тачат вуйлатыше: эртышым шарнен, эрласым мужедде, тачысе кечылан куанен ила Кулалаева Р.А. // Марийский мир = Марий сандалык . 2017. № 1-2. С. 56-58.

·        Чавайн тукым шуйна [С. Чавайнын кугезе уныкаже - Матвей Чавайн] // Ямде лий. 2017. 14 окт. С. 2.

·        Кажне ӱдырамаш шонанпыл гай [районлаште марий ӱдырамаш клуб] // Марийский мир = Марий сандалык. 2017. № 3-4. С. 26-29.

·        «Мый ялысе улам»: Россий Федераций Кугыжаныш Думын депутатше Светлана Солнцева пашаж нерген // Марийский мир = Марий сандалык. 2017. № 3-4. С. 30-31.

·        Оньыжа вате // Марийский мир = Марий сандалык. 2017. № 3-4. С. 37-40.

·        Ӱдырамаш погынымаш: эн чолгаже, эн моторжо // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 1. С. 2.

·        Юмынӱдыр семынак илаш // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 1. С. 6-7.

·        Авамланде чонеш пеледеш [Р. М. Калягинан] // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 1. С. 13-15.

·        Пеледышлан – пеледыш нерген [муро конкурс] // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 2. С. 29.

·        Пашаже иктак – марий паша // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 2. С. 30-32.

·        Эмлызе да туныктышо // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 2. С. 34-37.

·        Колыштса, хор мура! // Ямде лий. 2018. 31 март. С. 1.

·        Журналыште – ӱдырамаш кыдеж // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 3-4. С. 13-14.

·        Илышым йӧратымаш виктара [Айварова Н. Г.] // Марийский мир = Марий сандалык. 2018. № 3-4. С. 30-32.

·        Моторлыклан оза [фотограф Петр Николаевич Васильев] // Ямде лий. 2018. 14 июль. С. 1.

·        Праздник валенка = Портышкем пайрем // Этноузоры Марий Эл. 2018. Вып. 1. С. 6-11.

·        Пӱртӱс муро / И. Ямбердов дене Л. Семенова мутланен // Ямде лий. 2019. 19 янв. С. 4.

·        «Коҥга пазар» пайремышкет мияльым // Марийский мир = Марий сандалык. 2019. № 1. С. 11-13.

·        Тый улат ныжыл йӱр // Марийский мир = Марий сандалык. 2019. № 1. С. 14-15.

·        Морко Таня // Марийский мир = Марий сандалык. 2019. № 2. С. 31-36.

·        Зима сломала ногу // Этноузоры Марий Эл. 2019. Вып. 2. С. 104-109.

·        «Пӱртӱсым пагалыман, тунам чыла сай лиеш» [Ираида Александровна Степанован Пермь кундемыш миен коштмыж нерген] / марлаш Лидия Семенова кусарен // Марий Эл. 2019. 23 авг. С. 17; 30 авг. С. 17.

·        Ӱдырамаш ава да озавате гына огыл... / И. Степанова, Э. Куклина, Л. Семёнова // Марийский мир = Марий сандалык. 2020. № 1. С. 28-30.

·        Таҥем, таҥем, каласе мыланем... // Марийский мир = Марий сандалык. 2020. № 3. С. 44.

·        Кок театр – кок шулдыр // Марийский мир = Марий сандалык. 2020. № 2. С. 18-20.

·        Шокто гармонетым, марий вате // Марийский мир = Марий сандалык. 2020. № 4. С. 31-33.

·        Край, где куница играет // Журналистика и медиарынок. 2020. № 8-9. С. 20-28.

Кусарымаш паша

 ·        Линдгрен А. Пеппи кужычулка: йомак-повесть / Л.Семенова марлаҥден // Ямде лий. 2007. 20 янв.

·        Козлова Е. Юзо шинчалык: йомак-повесть / Л. Семенова марлаҥден // Ямде лий. 2009. 27 июнь. С. 4; 25 июль. С. 4; 29 авг. С. 4; 31 окт. С. 4; 5 дек. С. 4.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

·        Камвозын, уэш кынелын, ончык ошкылман ["Ямде лий" газет редакцийын тӱҥ редакторжо Л.В. Семенова дене вашмутланымаш] / И. Степанова ямдылен // Кугарня. 2006. 7 июль.

·         Тале вуйлатыше, пелаш, ава ["Ямде лий" газет редакцийын тӱҥ редакторжо Л. Семенова дене вашмутланымаш] / Л. Камалетдинова мутланен // Марий Эл. 2006. 15 дек.

·        «Ямде лий» газетнан тӱҥ редакторжо Лидия Васильевна Семеновалан – 50 ий // Ямде лий. 2012. 24 нояб. С. 7.

·        Морко вел ӱдыр: прозаик, журналист Л. Семеновалан - 50 ий // Ончыко. 2012. № 11. С. 137.

·        Глушкова З. Шӱҥ-чон гыч лекше сылнылык ["Ямде лий" газет редакцийын тӱҥ редакторжо Л.В. Семеновалан – 50 ий] // Марий Эл. 2012. 1 дек.

·        Титов А. Чапшылан келшыше пайрем ["Ямде лий" газет редакцийын тӱҥ редакторжо, прозаик Л.В. Семеновалан – 50] // Марий Эл. 2012. 11 дек. С. 5.

·        Софронова Л. В. Л. Семенован пиалан йӧратымаш нерген ойлымашыже-влак: проблематике, шонымаш да поэтике // Студенческая наука и XXI век. 2017. № 2. С. 175-179.

·        Глушкова З. «Йӧрате мыйым! Йӧрате...» [рецензий] // Марий Эл. 2012. 13 дек. С. 7.

·        Бояринова Г. Йӧрате мыйым! Марий сылнымутышто у йогын // Марий Эл. 2013. 29 авг.

Чап

·        ВЛКСМ марий обкомын чап грамотыжо (1989).

·        Марий Эл Республикын печать да информаций шотышто кугыжаныш комитетын почётан грамотыжо (1996).

·        Марий Эл Республик президентын таумутшо (2000).

·        Россий Федерацийын илышкыл вияҥмаш да паша министерствын таумутшо (2001).

·        Тӱвыра пашаеҥ-влакын Марий реском профсоюзын почетан грамотыжо (2004).

·        Марий Эл Республикын тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын чапкагазше (2004).

·        Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло журналистше (2007).

·        «Йыван Кырля 1909–2009» шарнымаш медаль (2009).

·        «Вячеслав Абукаев-Эмгак» шарнымаш медаль (2019).

·        «Марий Элыште суаплыклан» орденын медальже (2021).

Кылвер

1.     От автора – лично | Национальная библиотека имени С.Г. Чавайна Республики Марий Эл nbmariel.ru

2.     100 ЛЕТ МАРИЙ ЭЛ. «Кугарня» - газета для молодежи | Национальная библиотека имени С.Г. Чавайна Республики.  nbmariel.ru