Транскрипций (лингвистика)

Тиде мутын вес ыҥже-влак улыт. Транскрипций ончал.

Транскрипций (латин transcription «возен налмаш») — возымо годым йӱкым ончыктымо лӱмын кучылтмо знак-влак. Диалектограф-влак кок тӱрлӧ транскрипций дене пайдаланат: фонетический (йӱк) да фонематический (фонологический).

Фонематический транскрипций

Тиде транскрипций посна пале (буква-влак) дене шомакын фонемылажым ончыкташ кучылталтеш. Тудо кутырымо йӱкын чыла сем ойыртемжым огыл, а фонематичный улшыжым веле шотыш налеш. Фонематичный пале-влак шомакын мом ончыктымыжым (значенийжым) тӱрлӧ мут да морфема-влакын йӱк сыныштым ойырат. Сандене фонематический транскрипций аллофоным (фонемын вариантшым) ок палемде. Фонемым йӱкым ончыктышо пале дене огыл, а посна транскрипций знак дене палемдат, угылан скобко дене < >. Руш але иктаж-могай йот йылмын шомаклажым фонематический транскрипций дене возымо годым йоштек пашкарымат кучылтыт: //. Транскрибироватлыме йӱкым, мутым, текстым ойырымо пале: [ ]. Икмыняр шомакын транскибироватлыме сыныштым палемдена: 1) Фонематический транскрипций: <кӱ·шнӧ>, <кид>, <под>; 2) Фонетический транскрипций: [кӱ·шны], [кит], [пот].

Фонетический транскрипций

Буква ден йӱк пӱтынек икгай огытыл. Сандене тыглай серымаш (орфографий) йӱкын кузе йоҥгалтмыжым, йоҥгалтме ойыртемжым тӱрыснек палемдаш манын, посна йӧн дене серымым – йӱк (фонетический) транскрипцийым ыштыме. Транскрипцийыште ик буква нигунамат кок ойыртемалтше йӱкым ок ончыкто. Тыгайжым серымаште чӱчкыдын ужаш лиеш, мутлан: ял [йал], ер [йэр], эрдене [эрдэ·ны]. Фонетический транскрипций ко тӱрлӧ сынан: 1) латин графика негызеш ышталтше; 2) кириллица негызеш ышталтше. Латин графика дене ышталтше фонетический транскрипцийым йот эллаште кучылтыт, кириллица дене ышталтмым – мемнан дене. Олык-эрвел марий литератур йылмын вокализмже 8 гласный фонема гыч шога: <и, ӱ, э, ӧ, ы, а, у, о>.

Негыз

Куклин А.Н. Олык-эрвел марий фонетика: Тунемме книга / Марий кугыжаныш ун-т; А.Н. Куклин ямдылен. – Йошкар-Ола, 2013. – 196 с.