ФИФА
Калык-влак кокласе футбол федераций (фр. Fédération internationale de football association, кӱчык. FIFA (транскрипций: [fiːfə]), кӱчыкемдымаш мемнан ылмылан келышышын ФИ́ФА семын йоҥгалтеш) — тӱнямбал футболым виктарыше ушем. ФИФА-н вуйпӧртшӧ Швейцарийыште, Цюрих олаште верланен. Кызыт президент пашам Зепп Блаттер шукта.
Эртымгорно
тӧрлаташXX-шо курым толмо дене футбол чот шарлен. Калык-влак кокласе таҥасымаш-влак эрташ тӱналыныт, модмаш кугу пагылымашым сулен. Тӱнямбал футболын пашажым виктараш кӱлеш лийын. Тӱҥалтышште виктарыме пашам Английын футбол ассоциацийже шуктен. 1904 ийыште Ага тылзын 21 кечынже Париж олаште Калык-влак кокласе футбол федераций чоҥалтын. Европо гыч шым эл (Англий деч посна) тиде ушемым чоҥен. Сандене кызытсе тӱҥ термин да кӱчкыемдымаш-влакыште француз йылме кучылталтеш. ФИФА-н икымше президентшылан Робер Гереным сайленыт.
ФИФА-н вуйлатымыж почеш икымше таҥасымаш-влакым 1906 ийыште эртареныт. Но эртарымашыште кугу лектыш лийын огыл. Тиде да экономике амаллан кӧра Герен олмеш президентлан Дэниэл Вулфоллым сайленыт. Вулфолл - Англий гыч, тиде эл ФИФАшке тудо жаплан ушнен. Вес кугу таҥасымаш семын 1908 ийысе Олимпий Модмашын футбол турниржым палемдаш лиеш. Лондон олаште эртен, тыштат изи нелылык-влак вашлиялтыныт. Калык-влак кокласе футбол федераций кугемаш тӱҥалын. 1909 ийыште КАРын футбол Ассоциацийже тушко ушна, 1912 ийыште Аргентинын футбол Ассоциацийже, 1913 ийыште УАШын футбол Федерацийже. ФИФА Европо кумдыкышто гына огыл, уло тӱня мучко шарлаш тӱҥалын.
Кокымшо Тӱнямбал Сар ФИФА-н тӱзланымыжлан нелылыкым пуртен, Ушем изиш шаланен огыл, Кугу Британий тушеч лектын, но Сар деч вара ФИФА угыч вийым поген. Кугу Британий тушко угыч пӧртылын, Совет Ушем пурен. Чыла континетлаште ФИФА-н тистыже нӧлталтын, кызыт ушнышо эл-влакын чотышт дене Тӱнямбал Футбол ушем ООН-ымат ончылта.