Калык-влак кокласе Ий хоккей федераций
Калык-влак кокласе Ий хоккей федераций, Калык-влак кокласе Шайбан хоккей федераций (англичанла International Ice Hockey Federation, IIHF, французла Fédération internationale de hockey sur glace) — шайбан хоккей, инлайн-хоккей, ролик коньки дене модмо хоккей шотышто пашам да йодыш-влакым эскерыше калык-влак кокласе ушем. Уло тӱня мучко тудын пашаже шарла гынат, садыгак, СШАште да Канадыште ИИХФшке уло вийжым ончыктен огеш керт, тушто эн кугу да эн виян хоккей ушемлан Националле хоккей лиге (НХЛ) шотлалтеш. Канаде ден США гына, ИИХФшке пурен, шке виктарчыкыштым шотышко налыт[1].
Официалле лӱм-влакым пуртымо шотышто тӱрлӧ ийым палемдат - англичан йылме 1920, 1978[2], 1946[3], немыч йылме 1954[4]. Кызыт ИИХФ Уставын 8 статьяж почеш ик официал йылме гына уло - англичан йылме, но ты годым немыч да руш йылмылашке синхрон кусарымаш лийшашак.[5]. Француз йылмым 1908 ийысе Конгрессыште официал йылмылан сайленыт, но чынжым, тачысе кечын тудо официалле лӱмлан ок шотлалт.
Шонымаш да паша
тӧрлаташТӱҥ паша:
- шайбан хоккей да инлайн-хоккейым уло тӱня мучко шыҥдараш, вияҥмылан полшаш, тида пашам виктараш;
- хоккей дене калык ассоциаций-влак кокласе келшымаш да пырля ыштыме пашалан полшаш;
- спортлан пайдам кондымо паша
ИИХФ-н уставше почеш чыла официал таҥасымашлаште кугыжаныш тисте-влакым нӧлтат, кажне матч деч вара да пӧлекым пуымо годым сеҥыше-влакын кугыжаныш чап мурышт йоҥгалтеш. 1976 ий гыч кажне ийын "Калык-влак кокласе хоккей справочник". 1977 ий гыч кажне тылзын "ИИХФ-н пресс-релизше" савыкталтеш.
Федерацийыш ушнышо-влак
тӧрлаташТиде ушемыш 69 эл гыч Калык хоккей организаций-влак пура. 49 калык федераций пӧръеҥ-влак кокласе таҥасымашлашке ушна, 33 калык федераций - ӱдырамаш таҥасымашлашке. ИИХФ-шке пурышо-влак кум категорийлан шелалтыт[6]:
- Икымше категорий - "тичмаш праван-влак". Тиде эллаште (кумдыклаште) шкеныштын эрыкан хоккей ассоциацийышт уло. Ассоциаций-влак Телымсе спорт тӱрлык-влак федерацийын кид йымалныже лийшаш огытыл. Нуно кажне ийын ИИХФ-н эртарыме чемпионатлаштыже таҥасат. Калык-влак кокласе федерацийыште тичмаш праван-влак 51-ын улыт.
- Кокымшо категорий - "эрыкдыме ассоциаций-влак". Нине кугыжанышлаште шкеныштын эрыкан калык ассоциацийышт уке, но нуно ИИХФ-н южо турнирлаштыже таҥасат. Калык-влак кокласе федерацийыште эрыкдыме ассоциаций-влак 15-ын улыт.
- Кумшо категорий - "ушнышо-влак". Нине эл-влак инлайн-хоккей, ролик коньки дене модмо хоккей дене таҥасымашлашке гына ушнат. "Ушнышо-влак" радамыш кум эл пура: Аргентина, Чили, Намибий.
Таҥасымаш-влак
тӧрлаташЧумыр команде-влак коклаште
тӧрлаташОлимпий хоккей турнир
тӧрлаташКалык-влак кокласе Олимпий комитет дене пырля Хоккей Федераций Телымсе Олимпий модмашыште пӧръеҥ да ӱдырамаш-влак коклаште шайбан хоккей дене турнирым эртарымылан вуйын шога. Ончылгоч модмаш деч посна тӱҥ турнирыш эн виян команде-влакым вигак пуртат. Моло-влак квалификаций матч гоч эртышаш улыт. Шайбан хоккей дене икымше турнир 1920 ийыште, Кеҥежымсе Олимпий модмаш радамыште эртен. 1924 ий гыч шайбан хоккейым Телымсе Олимпий модмаш радамыш кусарат. Ӱдырамаш-влак Олимпиадыште шайбан хоккей дене 1998 ий гыч таҥасен кертыт.
Тӱнямбал чемпионат-влак
тӧрлаташХоккей федераций 5 категорийыште 25 тӱнямбал чемпионатым эртара. 1920 ий гыч кажне ийын шайбан хоккей дене тӱнямбал чемпионат-влак эртат. Но тыгай статусым пуашлан турнирыш кеч ик вес континентысе элым ӱжыктыман (таҥасмышышке ушнышо-влак кокла гыч эн шукынжо Европо гыч улыт). 1968 ий марте тӱнямбал чемпионат-влак Олимпиаде ийлаште Олимпий турнир радамыште эртеныт, 1972 да 1976 ийлаште - Олимпиаде деч шкевуя эртеныт, 1980-88 ийылаште Олимпиаде ийын тӱнямбал чемпионат-влак эртен огытыл. Калык чумыр командылан тӱнямбал чемпионат деч посна эше самырык-влакын (20 ий марте ийготан-влак коклаште) да юниор-влакын (18 ийы марте ийготан-влак) тӱнямбал пӧръеҥ чемпионат-влак лиедат, тыгак шайбан хоккей дене ӱдырамаш-влак кокласе тӱнямбал юниор чемпионат (18 ий марте ӱдыр-влак таҥасат). Ий хоккей дене тӱнямбал чемпионат ныл дивизионышто эрта: (ТОП-дивизион, 1-ше, 2-шо да 3-шо), чумыр команде-влак мастарлык кӱкшытышт дене нине дивизионлашке логалыт. Кажне пӧръеҥ дивизион эше кок тӱшкалан («A» да «B») шелалтеш.
Европо кӱкшытысӧ чемпионат-влак
тӧрлаташ1910 ийыште Калык-влак кокласе федераций шайбан хоккей дене Европо чемпионатым тӱҥалын. Турнир 1914 ий марте кажне ийын эртен. Вара Европо кӱкшытысӧ чемпионат-влак 1921-1927, 1929, 1932 ийлаште эртеныт. 1930-1991 ийлаште Европо чемпионатын медаль-влакышым тӱнямбал чемпионатыште эн кӱкшӧ верым налше европысо командылан кучыктеныт. 1928, 1936, 1958-1968 ийылаште Олимпиаде ийлаште турнир олимпий хоккей турнир радамыште эртен. 1992 ий гыч Европо кӱкшытысӧ чемпионатым кораҥденыт.
Моло турнир-влак
тӧрлаташАзийыште пӧръеҥ-влак кокласе хоккей таҥасымаш уло. 2008 ий гыч эрта. Нине эллаште хоккей виян огыл, сандене Азий эл-влак ӱлыл хоккей дивизионлаште верланеныт. Нунын матч-влакышт кок период гыч гына шогат. Ик период 18 минут наре эрта. Азий да Океанийын чемпионатше уло. 1984-2002 ийлаште эртен.
Клуб-влак кокласе таҥасымаш-влак
тӧрлаташХоккей Чемпион лиге
тӧрлаташКонтинент Лиге
тӧрлаташМоло турнир-влак
тӧрлаташЧап зал
тӧрлаташЭртымгорно
тӧрлаташКылвер-влак
тӧрлаташ- ↑ International Ice Hockey Federation (англ.). StateMaster.com. — Калык-влак кокласе шайбан хоккей федераций. Тергыме 12 вӱдшор 2010.
- ↑ МЕЖДУНАРОДНАЯ ФЕДЕРАЦИЯ ХОККЕЯ НА ЛЬДУ (ИИХФ) (руш). Хоккей. Кугу энциклопедий. Тергыме 12 вӱдшор 2010.
- ↑ Championnats du monde 1947 (фр.). HockeyArchives. Тергыме 19 вӱдшор 2010.
- ↑ 1957—1974 (англ.). Калык-влак кокласе шайбан хоккей федераций. Тергыме 12 вӱдшор 2010.
- ↑ Устав ИИХФ (англ.). Калык-влак кокласе шайбан хоккей федераций. Тергыме 12 вӱдшор 2010.
- ↑ IIHF Member National Associations (англ.). Международная федерация хоккея с шайбой. — Национальные ассоциации - члены ИИХФ. Тергыме 12 вӱдшор 2010.