Эрвел марий сӱан
Ѡахаѳ цеҁе" нӧ ѡаꙧу на чаѳкађа ћа ра Ѧс ѡар оф него тадаж
Мари сӱан тӱҥалеш изарнян, а рушарнян пыта тӧрлаташ
Изарнян ӱдырым ача-ава пӧрт гыч шолышт наҥгаят да пуртымашке кондат. Тушто ӱдыр пуртымо ӱдыр лийын кугарня марте ила. Кугарнян ӱдырлан каче толеш мотыремдыме машина-влак дене, вара чыла родошочшо ден сералташ каят, сералтме деч вара адак пуртымашке каят, а каче теркыже кая.Пуртымаште ӱдыр пуртымо ача ден аван родо шочшыж-влак дек унаш коштеш.
Шуматкече кастене — сӱан кече тӧрлаташ
Эргын суртшо. Сӱан калык погынен. Поян ӱстелым чумурымо. Ончыл верыште сӱан тарватеше. Кува ден кугыза, Саус, Кугывеҥе, Ончылношогышо ӱдыр. Сӱан тарватыше оҥгыран солам кучен. Сӱантарватыше ден ватыже, мурен-мурен, ӱстел йыр савырнат. Сӱанвате-влак мураш ушнат. Нунын марийышт кидым совен, чӱчкен шогат.
Сӱантарватыше Марий Саус дек мия, тудлан оҥгыран солажым пуа. Тыге ойла: «Ну, саус, сӱан калыкетым порын ончо, толшо- кайышым вашлийын-ужатен мошто, виге вережат сак лий, сӱанетым айват эртаре». Суртоза сӱанвате кокла гыч Карт ватым сайла — тудо унам ончаш, аракам йӱкташ тӱҥалеш. Тӱмбыр, шӱвыр, музикан сем чот йоҥга. Сӱанвате-влак кызыт гына сайлыме Карт ватылан мурым мурат, вара Эргын ача-аважым моктымо мурым мурат. Тылеч вара сӱанвате-влак шке пелашыштлан мурым мурат. Карт вате кажныштым сийла. Ынде сӱанвате-влак сауслан, шӱвырзылан, тӱмбырчылан, музиканчылан мурым мурат. Вара ончылношогышылан ӱдырлан мурат. Ынде родо-влак, пошкудо-влак, сӱанвате-влак тарванат каяш ӱдырым налаш. Сӱанвате-влак ӱдыр налаш кайыме мурым мураш туҥалыт. Сӱан калык пуртымо ача-аван суртшо деке толат и мураш тӱналат. Сӱан ӱстелым оралтеш погымо. Сий-кӧрмат — чыла уло. ӱстел йыр шоҥгырак кува-влак шинчат, сӱанвате-влак нунын деке мият, мурен-мурен олмым йодыт. Шоҥго кува-влак кынелыт, сӱан калыклан олмым пуат. Сийлат, пукшат, йӱктат. Сӱанвате-влак пуртымо ача-авам, шоҥгырак ӱдырамаш-влакым моктен мурат.
А тиде пагытыште клубышто ӱдыр модыш эрта. Сӱан калык ӱдырмодышыш кая. Ик тӱрышто ӱстел. ӱстелтӧрыштӧ ӱдыр шинча, чыла шке вургемже дене. Тудын кок могырыштыжо кок йолташ ӱдыржӧ -—оролышо-влак. ӱстембалне мелна кышыл, пура вочко. ӱдырмодышын эн куатше кая. Гармончо пӱжалт пытен шокта. Куштышо-влак — ӱдыр-эрге-влак — ракатланен куштат. Ончылношогышо ӱдыр пурам йӱктен коштеш. ӱдыр-оръеҥ гармончолан, миен, шовычым–солыкым сака. Муро-влакым мурен-мурен куштат.
Ӱдырмодышышко Саус, Кугывеҥе да Эрге кок Гана толыт, куштышо-влак дене пырля куштат,каят. Эрге, Кугывеҥе да Саус кумшо гана ӱдыр дек сӱан вате-влак дене пырля толыт да ӱдырым пуртымашке наҥгаят.
Кудывече тич сӱан калык. ӱстел тич сий. ӱдыр пуртымо ача-авалан тувырым – пӧлекым кучыкта. Теҥгылыште, мындер ӱмбалне, иктаж изи икшыве шинча, вара, каяш тарванымеке, эрге садылан оксам але иктаж-могай пӧлекым пуа и иже мындерым, тыгак тӱшакым налеш. Сӱан калык тарвана.
Сӱан калык эргын суртыш лишемеш тӧрлаташ
Ӱдыр вургемым чикташ тӱҥалеш. ӱдырамаш-влаклан чынжымак чикта, а пӧръеҥ-влаклан тыглай гына кучыкта. Ялукым, шовычым вачышке пышта. Пӧлекым налме годым кажне еҥ мом-гынат сӧра. Икте манеш: «Ракмат, шешкым, тыгай пӧлеклан. Ты пӧлекетлан ваштареш мемнан деч шочшаш презе лиеш». Саус саде пӧлек налше-влакын мутыштым угыч ойла: «… чӱчӱ ден … у ийыште шочшаш презым пуэна, маныт. Шочшаш презе!» И тыгак умбакыжат. Но эн ончыч эргын аваж ден ачажлан чикта. Тиде жапыште сӱанвате-влак мурат. Вургемым чиктен пытарымӧҥгӧ ӱдыр ден эргым ӱстелтӧрыш шындат, тудо-влак ик калак дене шӱрым кочкыт. Ты времаште сӱанвате-влак тудлаклан тыланыме мурым мурат. Тылеч вара ӱдыр ден эргым клатыш — малаш ужатат. Ты сомылым кумытын ыштат: Ончылношогышо ӱдыр, Саус да Кугывеҥе. Но тылеч ончыч пуртымо Ава ӱдырын вуйжо, оҥжо гыч та: киясогам налеш. ӱдыр ден эргым ужатымеке, Саус, Кугывеҥе, Ончылношогышо таҥасен куржын толыт. Ты йӱла теве мом ончыкта: Ончылношогышо ончыч толеш гын, илышыште ватылан куштылго лиеш, а Саус ден Кугывеҥе гын — марийлан. Ужатыме времаште сӱан калык адакат койдарыме мурым мурат. Тылеч вара сӱан калык икте-весе деке унаш кошташ тӱҥалеш.
Эрдене шешке памашышке вӱдлан кая. Вӱдым кондымек пучымышым шолта, тӧрзашарчам сакала. Тыге сӱан мучашыш шуеш.