Дмитриев, Виталий Сергеевич

Виталий Сергеевич Дмитриев
Виталий Сергеевич Дмитриев
	Виталий Дмитриев-Ози, В. Сергеев, В. Яльский, В.Карпов, Орлой Канеш, Мичу Вичу, Д. Митев
Шочмаш дене лӱм	Виталий Сергеевич Дмитриев
Шочын	1949 ий 4 шорыкйол
Шочмо вер	РСФСР, Татар АССР, Балтаси кундем, Улисъял ял
Колен	2017 ий 27 теле (68 ий)
Колымо вер	РСФСР, Марий АССР, Шернур ола сынан посёлко
Тыршымаш алан	серызе
Чап пӧлек да премий	Россий Серызе-влак ушемын Чапкагазше.

Виталий Дмитриев-Ози (В. Сергеев, В. Яльский, В.Карпов, Орлой Канеш, Мичу Вичу, Д. Митев) (Виталий Сергеевич Дмитриев) (1949 шорыкйол 4, Татар АССР, Балтаси кундем, Улисъял ял – 27 теле 2017, РСФСР, Марий АССР, Шернур ола сынан посёлко) – марий серызе, почеламутчо, басньывозызо, драматург, Россий Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1999).

Илыш корныжо

Виталий Дмитриев-Ози 1949 ийын шорыкйол тылзын 4-ше кечынже Татар АССР Балтаси кундем Улисъял ялеш шочын. Улисъялыште ныл классым тунем лектын. Варажым Марий Тӱрек районысо Арбор кандашияш школышто тунемын.1966 ийыште Ципья кыдалаш школышто 9 классым тунем пытарымеке, Тетюши педучилищыш «кап-кылым шуарымаш» направленийыш тунемаш пурен. 1969 ийыште Татарстанысе Рыбно-Слободской районысо Шумбут кыдалаш школыш пашам ышташ колтеныт. Тиде ийыштак Совет Армий радамыш ÿжалтын. 1971 ийгыч Марий Элын да Татарстанын школлаштыже пашам ыштен. 1979 ийыште Марий кугыжаныш университетын ял озанлык факультетшым заочно тунем пытарен.

1981 ий гыч Шернур ола сынан посёлкышто ила. Шернур районын тÿвыра отделысе сылнымут мастерскойыштыжо, «Юбилейный» кинотеатрыште пашам ыштен, художественно-бытовой «Универсал» кооперативым вуйлатен. «Призыв» (кызыт «Шернур вел») район газетын тÿҥ секретарьже, редакторын заместительже да редактор лийын. 1998 ийыште «Земледелец» колхозын председательжылан сайленыт. Тушто март 2001 ий марте пашам ыштен.

Сылнымут корныш 1980 ийлаште ушнен. Тудо марий литературлан йöршын шуэ, шкешотан да мондалтше жанрыште пашам ышта – тиде басне. Чÿчкыдын мыскара (юмор) миниатюр, фельетон, эпиграмм, мыскылтыш (сатир) почеламут, шарж-влакым возен шога. Республикысе газетлаште да «Ончыко» журналыште печатлат шога. В. Мэчи да Мичу Вичу псевдоним-влак дене пайдалана. Шке вийжым драматургийыштат таҥастарен онча.

В. Дмитриев-Ози – 5 почеламут да басне сборникын авторжо. Россий писатель ушемыште 1999 ий гыч. Тудын икымше почеламутлаже да кум басньыже «Висвис олык» (1999) сборникыш пуреныт. Басне циклже «Локама вондер» (1991) сборник гыч тÿҥалын, варарак«Локама пеледыш» (1997) да «Локамаште – мӱкш» (1990) сборник-влак лектыт.

В. Дмитриев-Ози тÿрлö кушкыл да янлык гоч кызытсе илышым сÿретла. Чÿчкыдын койдарен, воштылын герой-влакым тÿрлö ситуцийыште ончыкта. Кугу тÿткышым моральлан да чынлан ойыра. Тыгай кычалтыш-влак шке ÿмылыштым В. Дмитриев-Озин произведенийлаштыже муыныт. Автор у, шкешотан басне сюжет-влакым шочыктен да тушан илыш чыным серен кертын. Тудын басньыже-влак айдемын да обществын йоҥылышлажым почын пуат да тудын ончыкылык вияҥмыжым ончыктат.

Ӱмыржӧ 2017 ийын теле тылзын 27 кечынже лугыч лийын.

Тӱҥ произведенийже-влак

Книга-влак

Локама вондер (Кусты шиповника): басни. Сернур, 1991. 116 с.
Локама пеледыш (Цветы шиповника): басни. Йошкар-Ола, 1997. 96 с.
Локамаште – мӱкш (На цветке шиповника – пчела): басни, юмор и пародии. Йошкар-Ола, 1999. 80 с.
Вис-вис олык (Ромашковый луг): поэма и стихи. Йошкар-Ола, 1999. 64 с.
Локама: шоймак-влак (Шиповник: басни). Йошкар-Ола. 2008. 216 с.
Шӱлыкан муро: поэзий книга (Печальная песня: стихи, поэмы, повесть). Йошкар-Ола, 2011. 522 с.
Вошт-ылчык: мыскара-влак (Остроты-насквозь: юмор). Йошкар-Ола, 2012. 368 с.
Мундыра: этимологий-повесть (Клубок: этимологическая повесть). Медведево: ООО «Изд. дом «Сельские вести». 2012. 301 с.
Сорлыкан Муримне: сатира и юмор (Занузданный Пегас). Медведево: ООО «Изд. дом «Сельские вести». 2012. 245 с.

Моло вере савыкталтше произведенийже-влак

Комиссар (Звезда): поэма // Призыв. 1987. 7 нояб.
Басни // Эрвий. Йошкар-Ола, 1990. С. 87–90.
Шем ӱжара (Чёрная заря): поэма-трагикомедий // Кугарня. 1995. 8 дек.
Шерге шерге, але Кресаньык пазарыште (Дорог гребешок, или Крестьянин на рынке): поэма-фельетон // Ончыко. 1998. № 3. С. 12–17.
Марийын цивилизацийже: этимологий очерк. Гипотез (Цивилизация мари: этимологический очерк. Гипотеза) // Ончыко. 2001. № 1. С. 12–19.
Кепшыл: поэме-интервью (Путы: поэма-интервью) // Ончыко. 2002. № 8. С. 93–113.
Кумосо кышыл: хокку-влак // Марий Эл. 2003. 29 март.
Чер: трагикомедий (Зараза: трагикомедия) // Ончыко. 2003. № 12. С. 70–111.
Шӱлыкан муро (Печальная песня: I часть повести) // Марий Эл. 2005. 2, 3 авг.
Поргем (Катастрофа): поэма // «Чернобыля чёрная быль». Йошкар-Ола. 2006. С. 105–110.
Пелеголышо, але Мом ужалаш гын? оҥарчык-мыскара (Что бы продать? – инсцинировка-пародия) // Марий Эл. 2007. 11 июль.
Азыр (Тиски: поэма-драма) // Ончыко. 2007. № 10. С. 72–104.
Лӱйэм (Расстрел) поэма-реквием // Марий Эл. 2008. 7, 8, 9 окт.
Нимо: поэма-сорта (Ничто: поэма-память) // Марий Эл. 2008. 28 окт.
Ынде-е... (Теперь-то...) фельетон // Марий Эл. 2008 20 дек.
Тичмаш тылзын волгыдыжо (Свект полной луны): романтическая новелла // Марий Эл. 2009. 15,16,18 сент.
Кузе ила ялысе ӱдырамаш? (Как живёт сельчанка?): фельетон-интервью // Марий Эл. 2010. 22 янв.

Рушла почеламутшо да руш йылмыш кусарыме произведенийже-влак

Подборка стихов // Ончыко. 2007. С. 102–107.
Печальная песня. Йошкар-Ола, 2011. С. 121–153, 258, 271, 326, 333–334.
Пирогов Герман. Антология марийской поэзии. Йошкар-Ола, 2011. С. 201–210.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

Тимирикаев А. Уэш вашлиймешке: критика // Ончыко. 1992 № 6. С. 143–146.
Камаев С. «Локама вондерыште» локама // Марий Эл. 1993. 24 март.
Кудряшов Л. «Локама пеледыш» // Марий Эл. 1997. 30 авг.
Анисимов Э. Лаж серыште, Озин садвечыште, локама пледе // Марий Эл. 1997. 6 нояб.
Иванов И. Пӱсӧ умдан басне-влак // Ончыко. 1997. № 10. С. 154–156.
Сабанцев Г. Неле гынат, пагыт кепшылым кӱрлаш тӧчыманак // Марий Эл. 2002. 20 дек.
Кто есть кто в Марий Эл? Энциклопедия. Йошкар-Ола. 2002. С. 162.
Краткая биогр. справка // Ончыко. 2003. № 12. С. 108.
Виталий Дмитриев-Ози // Писатели Республики Марий Эл (автобиблиогр. сборник). Йошкар-Ола. 2004. С. 24–25.
МБЭ: энциклопедия. Йошкар-Ола. 2007. С. 108.
Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. – Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. – 752 с. С. 201–202.
Пирогов Г. Нет повторной попытки у жизни // Антология марийской поэзии. Йошкар-Ола, 2011. С. 198–200.

А. Тимиркаев. Г. Микайын муршольыжо

Тудо марий литературышто шагал куралме аҥам – басне жанрым ойырен налын. Ик лÿм дене веле огыл тырша, тÿрлö авыртышыже уло: В.Дмитриев-Ози, Орлой Канеш, Кол Орлой… А чын лÿмнерже – Дмитриев Виталий Сергеевич. Марий басньын ачаже Г.Микай семынак Татарстанеш шочын, Балтач районысо Улисьял лÿман ялеш 1949 ийын 4 январьыште. Тетюши олаште педучилищым да Марий госуниверситетым тунем лектын. Почеламутым возаш 1970 ийыште тÿҥалын, икымше басньым – тулеч латкум ий вара. 1991 ийыште Шернурышто «Локама вондер» басне сборникым савыктен, а 1997 ийыште Йошкар-Олаште – «Локама пеледышым».

Армийыште ракетный войскаште служитлен. Фирмымат вуйлатен, Шернур райгазетын тÿҥ редакторжат лийын, кызыт – верысе «Земледелец» тÿшка паян озанлык председатель.

Мафий, вор тÿча толат элнам,
А Оза «помыжалтеш» кунам? –

воза автор «Опкын умдыла» басньыштыже. Тидым поэтын илыш кредожо, возымыжын тÿҥжö, манаш лиеш.

Виталий Дмитриевлан – 50 ий. «Куш, пеҥгыдем, таза лий да эре öрыктарен шого мемнам шкендын волгыдо, пÿсö уш-акылет дене», – манына шкенан пагалыме авторлан.

Вожет таза гын, пеҥгыде пиал:
Ок йöрыктö тÿтан мардеж, пуал, –

каласен вес басньыштыже поэт. Чын каласыме. Мурвожет эре пеҥгыде, пеледышан лийже.

(Ончыко. 1998. № 12. С. 83).

Кылвер-влак

Из серии "Жизнь замечательных людей". Виталий Дмитриев-Ози.(руш)