Кинг, Стивен

Стивен Эдвин Кинг (англичанла Stephen Edwin King; 1947 ийын 21 сентябрьыште шочын, Портленд, Мэн, США) – американ писатель; тӱрлӧ жанрыште шкенжым ончыктышо, тышке пурат: ужас жанр, триллер, фантастике, фэнтези, мистике, драме. Писательын 350 миллион утла книгажым ужалыме, кудыж ден шуко кино лектын, телевизионный шындымаш-влак, тыгак комикс-влакым сӱретлыме. Кинг 50 романым савыктен, шымытше Ричард Бахман псевдоним дене лектын, 5 научно-популярный книга тыгак. Тудо 200 утла ойлымашым возен, шукыжо нунын кокла гыч авторский сборникыш логалын. Действий шуко ойлымашыштыже шочмо Мэн штатыште кая. Шке кугу надыржылан Кинг Брэм Стокерын лӱмеш премийым налын, тыгак Тӱнямбал фэнтези премийым, Британ фэнтези ушемын пуымашыжым, «Промежуточная станция повестьше» «Небьюла» премийын кандидатше лийын, тыгак «Человек в черном костюме» ойлымашыже О.Генри лӱмеш премий дене палемдалтын. 2003 ийыште Калык фонд американ литературыш кугу надырым пыштымыжлан медальым кучыктен. Тыгак Кинг шуко награде дене палемдалтын уло паша жапше годым.

Стивен Кинг
англичанла Stephen King
Стивен Кинг. 2011 ий.
Шочмаш дене лӱм	англичанла Stephen Edwin King
Шочын	1947 ий 21 Идым(1947-09-21)[…] (77 ий)
Шочмо вер	Портленд[d], Мэн, Ушымо Американ Штат-влак
Эл	Ушымо Американ Штат-влак
Тыршымаш алан	телепродюсер, писатель научной фантастики, актёр, колумнист, сценарист, журналист, режиссёр, туныктышо, романым возышо, серызе, кинорежиссёр
Ача	Donald Edwin King[d]
Ава	Nellie Pillsbury[d]
Кышкар:Wikidata gender switch	Табита Кинг[d]
Йоча-влак
Чап пӧлек да премий	Национальная книжная премия[d] (2003 ий) премия Эдгара Аллана По[d] (2007 ий) Гран-при Воображения[d] (1997 ий) премия Брэма Стокера[d] (2003 ий) премия Брэма Стокера[d] (2000 ий) премия Брэма Стокера[d] (2011 ий) премия Брэма Стокера за лучший роман[d] (2006 ий) премия Брэма Стокера за лучшее нефантастическое произведение[d] (2000 ий) премия Брэма Стокера за лучший роман[d] (2008 ий) премия Брэма Стокера за лучший роман[d] (1996 ий) премия Эдгара Аллана По[d] (2015 ий) премия Эдгара Аллана По[d] (2016 ий) Гран-при Воображения[d] (2002 ий) премия О. Генри[d] (1996 ий) премия Ширли Джексон за сборник работ одного автора[d] (2015 ий) Goodreads Choice Awards[d] (2019 ий) премия «Хьюго» за лучшую нефантастическую работу[d] (1982 ий) Премия гроссмейстера Всемирной конвенции ужасов[d] (1992 ий) премия имени Ширли Джексон[d] (2009 ий) Hammett Prize[d] (2014 ий) премия Всемирного конвента фэнтези[d] (1980 ий) премия «Локус» за лучший роман в жанре ужасов[d] (1997 ий) премия «Локус» за лучший роман в жанре ужасов[d] (1999 ий)
Автограф
Сайт	stephenking.com(англ.)
Медиафайлы на Викискладе
Произведения в Викитеке

Илыш корныжо

Стивен Кинг 1947 ийын 21 сентябрыште Портленд олаште, штат Мэн торовый флотын капитан Дональд Эдвард Кинг да Нелли Рут Пиллсбери ешыште шочын. Нунын тунам кок ияш приемный йочашт лийын улмаш – Дэвид Виктор. Ачалӱмым англичан йылме гыч кусараш гын,King – «король» манмым ончыкта. Тиде ачалӱмым писательын ачаже налын. 1949 ийыште, Стивенлан кок ий темымек, тудын ачаже ик кастене кевытыш тамакалан каен да мӧҥгеш пӧрылын огыл. Тудын пӱрымашыже Стивенлан да Дэвидлан пале лийын огыл 1990 ий марте. Ачашт вес ешым каен чумырен улмаш да умбалне огыл Бразилий деч куваж ден да ныл йочаж ден илен, варажым 1980 ийыште колен.

1949 – 1958 ийлаште Рут, Дэвид да Стивен Кинг илыме верлам чӱчкыдын вашталтен иленыт. Нуно Чикагоште, Форт-Уэйныште(Индиана штат), Малденыште(Массачусетс штат), Уэст-Де-Переште(Висконсин штат), Стратфордыште(Коннектикут штат), вара кужу жаплан нуно Западный Даремыш илаш кусненыт, тиде ола 30 меҥге тораште Скарборо(штат Мэн) верланен.

1950 ийыште ныл ияш Стивен шкеж гаяк ийготан рвезын колмыжым ужын, кудыжо товарный поезд йымаке логалын – амал, кудыжым Стив шкеже, тудын каласымыж почеш, йӧршын монден, тыгай сӱретым ужмыжлан кӧра, но икмыняр ий гыч тидым мӧҥгеш шарнен, кунам тиде эҥгек нерген тудлан каласкаленыт. Ик вер гыч вес верыш илаш куснымыжлан кӧра Стивен корь чер дене черланен, варажым пӱсӧ фарингит дене. Тиде чер пылышыжлан эҥгекым конден, кудыжым антибиотик денат эмлен кертын огыл. Эмлыме верыш каяш пернен. Черлан кӧра Стивенлан икымше классыште каокымшо ий шинчаш логалын.

Изиш корштымаш деч кораҥын, эрге, аважын поро мутшо ден, изи ойлымаш-влакым 12 ийже гыч возаш тӱҥалеш. Икымшыже «Мистер Хитрый Кролик» лӱман лийын, кудыштыжо изи ош мераҥ иге да тудын йолташыже-влак нерген ойлалтеш. Нуно ола мучко эҥгекыш логалше йоча-влакым утарен коштыныт. Тудо жапыштак шуко книга-влакым лудаш пижеш, тыгак ужас сынан комикс-влакым ончаш тӱҥалеш ( «Байки из склепа» , «Гробница ужасов», «Склеп ужаса», «Безумие», «Человек паук», «Супермен», «Халк») да кинофильм-влакым (шукыжым шеме-ошо сынан да кокымшо сортан «ужастик-влакым»). Икымше ужас фильм, кудым тудо ончен, лийын «Существо из черной лагуны», Стивен чотак лӱдын пытен «Бэмби» мультфильмым ончымыж деч вара – кожла йӱлымӧ сӱретым ужмыжлан верч изи эргылан икмыняр арня сай огыл омо-влак конченыт. Тудо тыгак шарна, кузе Рэй Бредбери «Марс это рай» радио шындымашым колыштын.

1950-ше ий мучаште латик ияш Стивын ончалмыжым шуко вӱран сай огыл преступлений-влак налыныт, кудыжым 19 ияш Чарлз Старквезер да тудын 14 ияш ӱдыр йолташыже Кэрил Фугейт ыштеныт( нуно пырля 11 еҥым Небраскыште да Вайомингыште пуштыныт). Стивен тидын нерген газетыште улшо статья-влакым, фотосӱрет-влакым поген.

Творческий корно

Шке творческий корныжым Стивен 1959 ийыште январьыште тӱҥалын, тунам тудо шке Дэвид изаж дене местный оласе газетым лукташ шонен пыштеныт. Нуно шке «Листок Дэйва» информационный вестникыштым ыштеныт, кажне лекмашым тошто мимеографыште шаркаленыт да Западный Даремыште пошкудо-шамыч коклаште ужаленыт. Дэйв верысе увер кокла шотышто тӱҥ лийын, Стив шке йӧратыме телешоу, кино да кӱчык ойлымаш-влаклан рецензийым возен. Тудо жапыштак рвезе Говард Филлипс Лавкрафтын творчествыж дене палыме лиеш, варажым тиде автор ик эн йӧратыме лиеш; 2009 ийысе интервьюштыже Кинг тыге каласен: «Икгана ачамын тошто книга-влакшым ончышыжла мый Лавкрафтын ойлымаш сборникшым муым». Сборникын лӱмжӧ – «Таящийся в тенях». Нине лӱдыктышӧ ойлымаш-влакым лудшыжла тудо пуйто «мӧҥгыжӧ пӧртылын». 1960 ийыште Кинг шке йолташыж Крис Чесли дене(англ. Сhris Chesley) икмыняр кӱчык ойлымаш-влакым «Люди, места и вещи» шке ыштыме сборникыште савыктен(англ. People, Places and Things). Ик ий гыч кокымшо книга савыкталтын – «Звездные захватчики» (англ. The Star Invaders).

1966 ийыште Кинг кыдалаш школым тунем пытармек штат Мэн университетыш тунемаш пура, туштак тудо шке ончыклык пелашыж Табита Спрюс дене палыме лиеш. Кингын туныктышо коклаж гыч кумдан палыме литературовед Кэррол Террел лийын, ончыкыжым шке тунемшыж нерген книгам савыктен «Стивен Кинг:человек и художник» (англ.Stephen King:man and artist;1990). 1970-ше ийыште Кинг бакалавр степень ден университетым тунем пытара, тудым армий радамыш пураш оккӱлмыжым палемдат. Ик жап ешыште окса ситыдымашым пеш сай шижыныт, нуно Кингын прачечныйыше пашам ыштыме пашадаржылан, студент ссудылан да южгунам журналыште савыктыме ойлымаш-влаклан шуэн налме оксалан иленыт. Тиде жапыште нунын эргышт да ӱдырышт шочыныт.

1971-ше ийыште Кинг Табитам марлан налеш. Тиде ийынак шыжым тудо Хэмпденыште(штат Мэн) англичан йылмым туныктышылан пашам ышташ тӱҥалеш. Пелашыже шӱк корзинкаште «Кэрри» романын черновикшым муэш, Кинг тудым сайлан огыл шотла, но Табита тудым возен пытарашлан тарвата.

1973 ийыште 18 декабрьыште Стивенын аважын, Рута Кинг Мехико олаште шӱмжӧ кырмым чарна. 1974 ийыште «Doubleday» издательство «Кэрри» романым савыкта, тидлан Кинг $2500 авансым налеш.

1974 ийыште шыжым Кинг Боулдерышке(штат Колорадо) илаш кусна, тушто тудо и кий илен. Тиде жап мучко «Сияние» романым возен шуктен. 1970-ше ийла мучаште Ричард Бахман псевдоним дене Кинг «Смириться с этим» романжым «Ярость» лӱм дене савыкта. Книгам ужалымаш гыч кораҥденыт, молан манаш гын, Канзас школлаште чын лӱйкалымаш-влак тӱҥалыныт, изирак ийготан преступникын, кудыжо шке кум одноклассникшым пуштын, муыныт тиде книгам.

Шуко ий эртымек Кинг деч йодыныт молан тудо воза, Кинг тыге вашештен: «Тиде йодышлан вашмут пеш куштылго, нимо весе уке, кудыжым мый ыштынем. Мый ойлымаш-влакым возаш йӧратем, садлан ойлымаш-влакым возем. Вот молан мый тиде пашам шуктем. Мый чынак шоненат ом керт,кузе вес пашам ышташ тӱҥалам манын.»

Сай лектыш

1977 ийла кыдалне самырык кинематографист-влакын жапышт тӱҥалын, шукышт Кингын изирак ойлымаш-влакшым кугу экраныш лукнешт: «Ночная смена» 1970-ше ийла мучаште – 1980 ийла тӱҥалтыште Стивен Кинг Ричард Бахман псевдоним ден(англ.Richard Bachman) «Ярость», «Долгая прогулка», «Дорожные работы», «Бегущий человек», «Худеющий» книга-влакым савыкта. Тӱҥ идейже – ончалаш, кертеш мо тудо шке сай лектышыжым кокымшо гана ончыктен. Ричард Бахман псевдонимым чыныш лукташ Вашингтон гыч книга магазинын ужалкалшыже Стив Браун полшен, тудо Бахманын тошто пашаж ден Стивенын у пашаж дене икгайлыкым ужын, 1982 ийыште «Стрелок» книга лектеш – «Тёмная Башня» циклын икымше романже. Тудо ийыштак 10 кечыште 304 лаштыкан «Бегущий человек» романым возен шуктен, тидын нерген «Мемуар о ремесле» каласкала, ончыкта. 1985 ийыште Стивен Кинг Ричард Бахман псевдоним ден возымыжым каласа. 1989 ийыште Кинг «Викинг» издательство ден контрактым воза, тиде контракт почеш тудо ончыклык возымо ныл книгажлан $35 млн налшаш улмаш. Но 1997 ийыште Кинг контрактым чарен, молан манаш гын тидын деч посна тудо $17 млн теҥгем «Мешок с костями» книгажлан налаш шонен. Тидлан кӧра тудо у контрактым «Саймон энд Шустер» издательство дене возен, тудын почеш Кинг $8 млн авансым да 50% книга-влакше деч кондымо доходым налын. 1996 ийыште «Зеленая миля» лӱман книгаже возалтын. 1998 ийыште Кинг ик эн кумдан палыме «Секретные материалы» сериалын ик серийжын авторжо лиеш. «Чинга» лӱман серий 8 февральыште телеканал Фоксын эфирыштыже лектын. Тӱҥ роль-влакым Джиллиан Андерсон ден Дэвид Духовны налыныт. 2006 ийыште Лондоныште пресс-конференций эртен. Тиде конференцыйыште Кинг уло погынышо еҥ-влаклан эше ик Бахманын романжым муымыж нерген каласен, тудын лӱмжӧ «Блейз». Роман 2007 ийын 12 июньыште тӱням ужын. Чынжым каласаш гын, чын кидвозыктыш Кинг эше штат Мэн универститетыште тунеммыж годым возен, нине кидвозыктыш—влак лак лач тиде университетыште аралалтыныт шуко ий мучко, а Кинг тиде романын экспертше семын гына палемдалтын улмаш. Пӱтынек чын кидвозыктышыжым Кинг 1973 ийыште кокымшо пачаш гана возен, тиде кидвозыктыш публикацийлан кӱлын.

Машина тӱткар

1999 ийыште 19 июньышто иктаж 4:30 минутлан Кинг Ловеллыште(штат Мэн) тӱжвак лектын коштын. Тиде жапыште Брайан Смит водительын тӱткылыкшым пий тӱкен улмаш, тидлан верчын водитель шке микроавтобусшо ден Кингым тӱкен, а тудыжо корно тӱрысӧ лакыш камвозын. Оксфорд округысо Мэтт Бейкер шерифын йодмашыже почеш Кингым туп могыр гыч тӱкен каеныт, южо свидетель-влакын каласымышт ден водитель виян кудалын огыл, тудо тыгак кочо вӱдым йӱышо огыл. Кинг сознанийыште лийын, садлан шерифлан шке родо да йолташ-влакын сото телефонын номерыштым каласен кертын шке ешыж ешыж дене кылым кучаш манын, но тудын чот капше корштен. Автор эн ончыч Бриджтонын Северный Камберлендышкыже логалын, варажым тудым вертолет дене Льюистонын Рӱдӧ Эмлыме Верыш наҥгаеныт. Стивен Кинг пеш чот сусырген тиде туткарыште, а врач-влак йол пӱчмӧ нерген кутыраш тӱҥалыныт, молан манаш гын, йол сусыржо пеш чот лийын. Но йолым сай эмлымылан кӧра тиде йодышым петыреныт. Июльышто вич операций деч вара да лу кече физиотерапий полшымо ден Кинг адак возаш пижеш. Но садак йол пеш чот корштен, авторлан пеш чот корштымашым шижаш логалын. Тиде сай огыл тӱткар нерген Кинг «Как писать книги» да «Темная башнян» шымше ужашыштыже возен коден. Тыгак тудо латвич ужаш гыч шогышо «Королевский Госпиталь» мини-сериалын ыштымаште кышажым коден, кушто тыгаяк сынан событий нерген ойлалтеш. Кингын адвокатше да тудын полышкалшыже-влак Смитын минивэнжым eBay гыч ужалаш чарынешт улмаш да шкаланышт оксала налнешт ыле. Кугу Кингын ойгыжылан тиде минивэн изиш варарак кугу шӱк ораште тошкалтын, автор тидын деч ончыч минивэным йолыш сай шогалмыж деч вара бейсбольный моклака ден перкалаш шонен пыштен, но тиде шукталтын огыл. Свежий воздух журналлан шке интервьюштыже, кудыжым Терри Гросулан пуэн тунам, Кинг тиде туткар деч вараят автомобольым шуэн, перкален колтымыжо шуын. Тиде жап мучко Табита Кинг пелашыжын студийжын дизайнже дене чот пашам ыштен. Кинг шкеже студийышке толын пурмыж деч вара каласен: «Тиде студийым мый кызыт тыгайым ужым, могай тиде студий лиеш ыле мыйын колымем деч вара». Тиде шонымаш «История Лизи» романлан у ошкылым ыштен. 2001 ийыште 21 сентябрьыште авторын шочмо кечынже машин тӱткар деч вара Брайан Смит шке ӱмыржӧ ден наркотиклан кӧра чеверласен. Тидын нерген «Ранее шоу» Кингын интервьюштыже пале лиеш. 2002 ийыште Кинг возаш чарнымыже нерген йӱкын каласен. Тиде, докан, машина тӱткар деч вара йол корштымыж ден кылдалтын – йол шинчаш эркым пуэн огыл. Тиде жап деч вара шуко ий эртен, Кинг мӧҥгеш возашат тӱҥалын, но кунам тудлан «Тиде чын мо- те возымаш гыч кораҥында?» йодышым пуат, тыге вашешта: « Але уке. Мый возем, но возем моткоч эркынрак ончычсо возымем ден таҥастарымаште. Но иктаж-мо оҥайым шонен муам гын, садак чыла нелылык нерген монден колтем чай. Тиде паша пеш мыланем келшыше, тиде чыла творческий паша, публикаций да калыкын вашмутшо тиде пашалан, ончымыжо. Чыла оҥай, ямле шонымаш-влакем лудшо-влаклан пӧлеклынем, вара возымо нерген мутланымаш. Но мыйын паша лектышем пеш иземын, тиде чынак тыгак лийшаш. Мылам шукертсекак коло вич ий огыл, кумло визытат огыл, мылам витле вич ий, мыйын уныка-влакемат улыт, ала-мыняр оҥай изи йоча-шамыч, садлан возымо паша веле огыл, шуко мӧҥгысӧ паша вуча. Вет тиде пешак сай,но садак творческий паша мыйын илышыште эн кугу верым налын шога.