Степанов, Ипатий Степанович: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
и Сергей Иванов переименовал страницу Олык Ипай в Степанов, Ипатий Степанович поверх перенаправления |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
1 корно:
{{Палыме еҥ
{{Викификаций}}▼
|сӱрет = Olyk Ipai.jpg
'''Олык Ипай''' (Степанов Ипатий Степанович, [[24 Ӱярня]] [[1912]] — [[11 Кылме]] [[1937]]) — [[марий]] калыкын ик эн уста [[почеламутчо]]. Тудо кугу почеламут новатор. Олык Ипай марий поэзийыш ятыр ум конден, почеламутын [[тӱвыра]]м вияҥдаш чот полшен.▼
|сӱретын лопкытшо = 250px
|возымаш =
|шочмаш дене лӱм = Степанов Ипатий Степанович
|тыршымаш алан = Марий почеламутчо
|шочын = 24.03.1912
|шочмо вер =
|гражданство =
|подданство =
|колен = 11.11.1937
|колымо вер =
|ача =
|ава =
|пелаш =
|йоча-влак =
|чап пӧлек да премий =
|сайт =
|Commons =
}}
▲'''Олык Ипай''' (Степанов Ипатий Степанович), [[24 Ӱярня]], [[1912]] — [[11 Кылме]], [[1937]]) — [[марий]] калыкын ик эн уста [[почеламутчо]].
Олык Ипайын творчествыжым пеледалт шудӧ кӱрылтшӧ пеледыш дене таҥастараш лиеш. Почеламутчын {{comment|усталык корныжо|творческий корныжо}} 25 ияш улмыж годым кӱрылтын. Тиде кӱчык жапыште Олык Ипай лу {{comment|ойпогышым|сборникым}} {{comment|савыктен|печатлен}} луктын. Шӱдӧ дене почеламутшо, ятыр поэмыже, ойлымаш ден очеркше савыкталтынын.▼
▲
== Илышкорно да сылнымут паша ==
Марий почеламут мастар Олык Ипай [[24 Ӱярня]], [[1912]] ийыште [[Морко кундем]]ыште шочын. Кандаш ияш
1927 ийыште, школым тунем лекмекше, Олык Ипай Йошкар
=== Сылнымут аланыште икымше ошкыл ===
1928 ийыште «У вий» журналеш Олык Ипайын «Комсомолын мурыжо» лӱман икымше почеламутшо лектеш. Изиш варарак «Муралтена мо вара?» почеламут савыкталтеш, тудо пеш вашке калык коклаште шарла да йӧратыме мурышко савырна. Сай тӱҥалтыш рвезе авторым кумыланда, утларак возаш тарата.Тӱҥалтыш жапыште Олык Ипай почеламут дене пырля ойлымашымат сера, рушла гыч икмыняр пьесым кусара. Но поэзий тудын чумыр мурпамаштыже вигак рӱдӧ верым налеш.
▲Кандаш ияш Ипай Арын школ-интернатышке тунемаш пура. 1923 - 1927 ийлаште ты школым Чавайн вуйлатен. Тунемше-влак чучкыдын концертым, спектакльым шынденыт. Тушто Ипаят лийын, марий мурым, почеламутым куанен колыштын, шкат возкалаш точен.
=== [[Моско]]со пагыт ===
▲1927 ийыште, школым тунем лекмекше, Олык Ипай Йошкар - Оласе педтехникумыш тунемаш пура. Тунам тушто литератур кружок виян ыштен. М. Иванов, И.Стрельников, Е.Содорон Олык Ипайын йолташыже лийыт. Нуно литератур касым эртарылыныт, шке возымыштым пырля погынен лудыныт, канашеныт. Тиде жапыштак нунын произведенийышт журнал да газетлаш савыкталтыт. 1928 ийыште " У вий " журналеш Олык Ипайын " Комсомолын мурыжо " луман первый почеламутшо лектеш. Изиш варарак " Муралтена мо вара? " почеламут савыкталтеш, тудо пеш вашке калык коклаште шарла да йоратыме мурышко савырна.Сай туналтыш рвезе авторым кумыланда, утларак возаш тарата.Туналтыш жапыште Олык Ипай почеламут дене пырля ойлымашымат сера, рушла гыч икмыняр пьесым кусара. Но поэзий тудын чумыр мурпамаштыже вигак рудо верым налеш.
1930 ийыште Олык Ипай Москваш кая. Всесоюзный государственный кинематографий
Олык Ипай оператор лияш шонен. Но шонымашыжым шукташ пуралтын огыл улмаш: институтым кодаш перна. Чот " близорукий " улмылан, оператор пашалан йордымыжлан лийын, поэт Йошкар-Олаш портылеш, " Рвезе коммунист " редакцийыште пашам ышта. Тудо колхоз ден заводлашке лектын коштеш, лудшо-влак ончылно выступатла. Тиде поэтын усталыкшым нолтал колташ чот полша. Тудо вашке марий калыкын йоратыме мурызышкыжо савырна. Руш переводчик-влак Олык Ипайын возымыжым кусарат да "Огонёк" журналеш, " Горьковская коммуна ", " Молодой ленинец "," Марийская правда " газетлаш печатлен луктыт.▼
Олык Ипайын марий сылнымутыштыжо Н.Тишин семынак индустрий темым виян нолта. Тыге тудо " Индустрийын вуржо " поэмым, марий пашазе класс шочмо нерген шуко почеламутым , мурым воза. Индустрий темылан серымыж годым марий пашазын шуаралтмыжым , куатле ешышке ойыраш лийдымын ушнымыжым чын факт-влак негызеш ончыкткн кертын " Маргрэслан " кучык поэмыштыже. Индустрий нерген возымыжо ,вигак каласыман,але шукыж годым риторика сынан лийын, поэт фактым ушештарыме дене серлаген. ▼
Первый жапыште тудын возымаштыже агитаций шотан произведений-влак кугу верым налыныт. Поэт сылнымут дене сорастарен каласышаш олмеш чучкыдын лозунг-влакым рифмоватлен. Ятыр годым шек произведенийжым тудо кугурак мурызылан подражаен возен,южгунамже ен дечат " кусынлен " да содержанийым кушеч налмыжым ончыктыде коден.▼
1933 ий январьыште Олык Ипайым Писатель ушемын поэзий секторжым вуйлатышылан ойырат. Тунамак марий сылнымутым рушлашке кусарыме сомылым виктарыше комиссий чумыралтын, тудын радамыш Олык Ипаят пурен. 1933 ий 4 февральыште " Марийская правда " газет увертарен : " Максим горький " самолётым ыштыме пашалан полшышо комиссийын председательжылан " Марий коммуна " газет редактор М. Кузнецовым да секретарьжылан поэт Олык Ипайым сайлыме.▼
Тиде стихым Олык Ипай погынымашын трибунжо гыч лудын. Конференцийыште тудым " У вий " журналын секретарьжылан, П.Карпов - Пунчерскийым отвественный редакторлан шогалтат.▼
Олык Ипай оператор лияш шонен. Но шонымашыжым шукташ пӱралтын огыл улмаш: институтым кодаш перна.
Олык Ипайын поэзийже тунамак руш лудшыланат икмыняр палыме лийын. 1934 ий 6 сентябрьыште А.Айзенворт " Индустрийын вуржо " поэме гыч ужашым " Молодой ленинец " газетеш савыктен: " Осеннею ночью тёмною, холодною меня родила в бане мать..." Варарак марий поэтын серымыже " Огонёк " журналеш, " Марийская правда " газетеш, моло вереат лектеден. Марий автономийын латвизымше идалыкше вашеш Олык Ипайын С.Чавайн да Шабдар Осып дене пырля возымо " Чоткар патыр мур " поэмым тунамак, 1936 ий шошым , Моско гыч лумын ужмо самырык поэт-влак Константин Симонов ден Евгений Долматовский кусареныт.▼
=== Йошкар-Олаш пӧртылмаш===
▲
▲Олык Ипайын марий сылнымутыштыжо Н.Тишин семынак индустрий темым виян нолта. Тыге тудо
▲Первый жапыште тудын возымаштыже агитаций шотан произведений-влак кугу верым налыныт. Поэт сылнымут дене сорастарен каласышаш олмеш чучкыдын лозунг-влакым рифмоватлен. Ятыр годым
[[File:Олык Ипай (Степанов Ипатий Степанович).jpg|thumb|Олык Ипай]]
▲1933 ий январьыште Олык Ипайым Писатель ушемын поэзий секторжым вуйлатышылан ойырат. Тунамак марий сылнымутым рушлашке кусарыме сомылым виктарыше комиссий чумыралтын, тудын радамыш Олык Ипаят пурен.
Май мучаште МАО-со Писатель ушемын икымше конференцийже ныл кече пашам ыштен. Тиде кугу погын лумеш поэт творческий программе сынан «Мыйын мурем» почеламутым серен:
{{Quote|
Мурем мыйын кайыже уэмше яллаш, мурем мыйын лудшо колхозник таҥем...
Комсомол билетан поэтлан могай сай пиал комсомолын пагалыме мурызо лияш!
Мемнан йукна дене йонгалтше у ял.Тыге вет, у муро йолташ?
У муро, мый тыйым пашашке ужам: у йук ден йонгалтын тый тол...}}
▲Тиде стихым Олык Ипай погынымашын трибунжо гыч лудын. Конференцийыште тудым
▲{{Викификаций}}
▲Олык Ипайын поэзийже тунамак руш
Тудо ийынак, 30 июньышто , " Горьковская коммуна " краевой газет Олык Ипайын " Свадьба " почеламутшым печатлен. Тиде стих марлажат пеш сылнын йонга, рушлат моткоч устан келыштарыме.
Икмыняр жап гыч, 26 августышто, марий поэтын возымыжым Горький оласе вес газет - " Ленинская смена " - савыктен. Тудыжо " Марийская песня о Сталине " маналтын. Почеламут чынак калык муро семын чоналтын , автор мурышо енжымат ончыктен. Тиде - Оршанке районысо " У вий " колхозын колхозницыже Осып Марфа. Мурышто у илышлан чот йывыртыме нерген ойлалтеш.
| |||