Википедий

В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше марий институт: версий-влак коклаште ойыртем

Интерактивная навигация по истории
← Ончычсо тӧрлатымаш-влакВес тӧрлатымаш →
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
ВизуальныйВики-текст
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
иТӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
1 корно:
'''В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, литературым да историйым научно шымлыше марий институт''' ({{lang-ru|''Марийский научно-исследовательский институт языка, литературы и истории имени В. М. Васильева (МарНИИЯЛИ)''}}) — Марий Эл Республик Виктер пеленысе кугыжаныш бюджет шанче тӧнеж.
[[File:МарНИИ.jpg|thumb|350px|В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, литературым да историйым научно шымлыше марий институт.]]
 
== Историй ==
1930 ийыште наукын тӱрлӧ ужашыжым шымлыше институт семын почылтын. Кум пӧлка лийын: экономике, пӱртӱс, тӱвыра да илыш-йӱла., кудыжо-влак шелалтыныт Нуно— статистике, ялозанлык, чодыра озанлык, йӧнозанлык да чоҥымаш, паша вий ден йӧн, кушкыл ден янлык тӱня, геологий, калык тунеммаш, тазалык аралымаш, йылме ден сылнымут, историй ден этнографий йодышлам шымлыше секций-влаклан шелалтыныт. Икымше директор [[Мухин, Владимир Алексеевич|В.А. Мухин]] лийын. 1937 ийыште йылме, сылнымут, историй да сымыктыш секцийла гыч шогышо Социализм культурым шымлыше марий институтыш савырыме ({{lang-ru|''МарНИИСК''}}). [[Кугу Ачамланде сар]] тӱҥалме дене институт жаплан петырналтын. 1943 ийыште у Положений негызеш Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше марий институт ({{lang-ru|''МарНИИ''}}) лӱм дене уэш пашам ышташ тӱҥалын. 1981 ийыште тудо [[«Чап Тамга» орден]] дене палемдалтын. 1983 ий гыч марий йылмышанчылан негызым пыштыше [[Васильев, Валериан Михайлович|В.М. Васильевын]] лӱмжым нумалеш.
Таче институт Марий Эл Республикым экономике могырым да социальнын вияҥдыме кугыжаныш план дене келшышын шымлымашым эртара. Марий йылме, сылнымут, калык ойпого, историй, археологий, этнографий, калык усталык, финн-угроведений йодышлам, кызытсе социальный проблеме ден процесс-влакым келгын шымла. 400 утла пашам савыктыме. Российысе Шанче академийын институтшо-влак, лишыл да тора йот элласе икмыняр академий дене, тыгак республик, край да областьласе шымлыше рӱдерла дене пеҥгыде кылым куча.
10 корно:
В.М. Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше институтышто йылме пӧлка ик эн тӱҥлан шотлалтеш. Тӱҥалтыш пагытыште йылмызе-шамыч «Йылме, сылнымут да сымыктыш» (1930), «Калык тӱвыра» (1936) секцийлаште моло шымлызе-влак дене пырля пашам ыштеныт. 1937 ий пургыж тылзыште йылме секций почылтын.
1930 ийлаште икымше марий йылмызе-влак [[Кармазин, Гурий Гаврилович|Г.Г. Кармазин]], [[Эпин, Сергей Гаврилович|С.Г. Эпин]], [[Васильев, Валериан Михайлович|В.М. Васильев]], [[Капитонов, Иван Степанович|И.С. Капитонов]], И.Ф. Андреев, К.Ф. Смирнов, тыгак Ф.Д. Данилов, Ф.Е. Юадар, И.А. Борисов, А.С. Косарев, П.А. Кашков, А.Я. Ялкаева, Д.И. Иванов, О.Г. Хорошавина, А.В. Эманов, [[Першуткин, Пётр Григорьевич|П.Г. Першуткин]] тыршеныт.
Сар деч ончычсо лу ийыште пӧлкаште моткоч кугу паша ышталтын: марий диалект материалым погымо, грамматикым шымлыме, тунемме книга ден мутер-влакым лукмо, тыгак алфавит, орфографий да литератур йылме йодышлам каҥашыме.
16 корно:
Неле 1940 ийлаште В.М. Васильев, В.В. Васильев, К.Ф. Смирнов, Г.Н. Яковлев, Л.Р. Яшмолкина (Анисимова) шымлымашым эртареныт. 1947 ийыште йылме секций «Йылме да возыктыш сектор» маналташ тӱҥалын.
1950–1960 ийлаште кумдан палыме [[Москва]], [[Тарту]], [[Ленинград]], [[Йошкар-Ола]] шанче рӱдерласе аспирантурышто кӱкшӧ шинчымашым налше самырык специалист-влак ешаралтыныт: А.А. Саваткова, Н.Т. Пенгитов, И.С. Галкин, В.Т. Тимофеева, Л.П. Грузов, Н.И. Исанбаев, И.Г. Иванов, Д.Е. Казанцев. Нине шымлызе-влак институтын да марий йылмышанчын эртыме корныштыжо моткоч кугу кышам коденыт. 1950 ийла тӱҥалтыште йылмызе-влак «Марий-руш мутерым» ямдылаш пижыныт. 1956-шо ийыште савыктыме ты мутер марий лексикографийыште кугу сеҥымашлан шотлалтеш.
1952 ийыште марий диалект ден кутыртыш-влакым чумырымо да шымлыме пашам уэш вораҥдараш тӱҥалме, а 1964 ий гыч топоним материалым погымо сомыл кажне ийын манме гай эртаралтын. Шымлызе-влак Марий мландыште веле огыл, тыгак Киров, Горький, Пермь да Свердловск областьлаште, Башкирий, Татарий да Удмуртий кундемлаште лийыныт.
"https://mhr.wikipedia.org/wiki/В.М.Васильев_лӱмеш_Йылмым,_сылнымутым_да_историйым_шымлыше_марий_институт" гыч налме