Википедий

Тужаров, Геннадий Матвеевич: версий-влак коклаште ойыртем

Интерактивная навигация по истории
← Ончычсо тӧрлатымаш-влакВес тӧрлатымаш →
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
ВизуальныйВики-текст
Frhdkazan (каҥашымаш | надыр)
3847 тӧрлымаш
{{Палыме еҥ}}
иТӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
1 корно:
{{Шанчызе
{{Палыме еҥ}}
|Лӱм = Геннадий Матвеевич Тужаров
'''Геннадий Матвеевич Тужаров''' ({{Шочын|1931|1|7}}, [[Киров вел]], [[Яраҥ кундем]], [[Симаничи]] ял — {{Колен|19|11|2008}}) — [[марий]] [[йылмызе]], [[шанче доктор|филологий шанче доктор]] (1998), [[профессор]] (1999), [[Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже]] (1995), [[Россий Федерацийысе кӱшыл профессиональный образованийын почетан пашаеҥже]] (2001).
|Оригинал лӱм =
|Сӱрет =
|Сӱретын лопкытшо =
|Возымаш =
|Шочын = 7.01.1931
|Шочмо вер = [[Киров вел]], [[Яраҥ кундем]], [[Симаничи]] ял
|Колен = 19.11.2008
|Колымо вер =
|Гражданство = {{Флагификаций|Совет Ушем}}<br /> {{Флагификаций|Россий}}
|Шанче алан = [[йылмызе]]
|Паша вер = [[Н.К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогике институт]]
|Шанче степень = [[Шанче доктор|филологий шанче доктор]]
|Шанче чап лӱм =
|Альма-матер = [[Тарту кугыжаныш университет]]
|Шанче вуйлатыше = [[Пауль Аристэ]]
|Палыме тунемше-влак =
|Пале лиеш кузе = Яранский говор марийского языка (морфологическая характеристика)
|Чап пӧлек да премий = [[File:VeteranLaborRibbon.png|40px|«Паша ветеран» медаль]] [[Файл:RibbonLabourDuringWar.png|40px|«1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чапле пашалан» медаль]] [[File:50 years of victory rib.png|40px|«1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан 50 ий» лӱмгече медаль]] <br /> [[Россий Федерацийысе кӱшыл профессионал туныктышын почетан пашаеҥже]] (2001), [[Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже]] (1995), РСФСР Туныктыш министерствын Чапкагазше (1960, 1979)
|Автограф =
|Автографын лопкытше =
|Сайт =
|Викитека =
}}
 
'''Геннадий Матвеевич Тужаров''' ({{Шочын|1931|01|7}}, [[Киров вел]], [[Яраҥ кундем]], [[Симаничи]] ял — {{Колен|19|11|2008}}) — [[марий]] [[йылмызе]], [[шанчызе]], [[туныктышо]], [[шанче кандидат|филологий шанче кандидат]] (1967) [[шанче доктор|филологий шанче доктор]] (1998), [[профессор]] (1999), [[Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже]] (1995), [[Россий Федерацийысе кӱшыл профессионал туныктышын почетан пашаеҥже]] (2001).
 
== Илыш корныжо ==
Геннадий Матвеевич Тужаров[[1931]] ий [[Киров7 велшорыкйол|шорыкйол тылзын 7-ше кечынже]]ысе [[ЯраҥКиров кундемвел]]ыште ялыште [[1931Яраҥ кундем]] ийыште [[7 шорыкйолСиманичи]] тылзынялыште шочын. <br />
Ачажын фронтыш каймыж деч вара изиж годымак аваж дене пырля [[Йошкар-Ола]]шке илаш кусненыт. Марий кундемыште тудо ÿмыржö мучко туныктымо учрежденийлаште пашам талын ыштен. [[1953]] ийыште Йошкар-Оласе педучилищым пытарен да кыдалаш образованийым налын. [[1958]] ийыште историй да филологий факультетым «руш йылме да литератур туныктышо» специальностьым тунем пытарен да кÿкшыт образованийым налын.
Г. М. Тужаров шанче пашашке 60-шо ийла покшелне толын. Тиде шанче пашашке тыршенак ушнен. [[1965]]-[[1967]] ийлаште Советское финно-угроведение (СФУ) журналын лаштыкыштыже индеш статьям савыктен луктын.
Туныктымо пашажым тудо ялыште тÿҥалын. Варажым Г. М. Тужаров кок ий жапыште марий АССР министерстве просвещенийыште пашам ыштен. Но самырык рвезым лач шке шочмо йылмын шанчышкыже веле шупшын. Тиде паша тудым тунемын пытарме шке институтышкыжо руш йылме кафедрыш вÿден. Студент-влак дене пашам ыштымаш, нуным лингвистический дисциплиным туныктымаште тудын чонжо эшеат чот марий йылмым шымлаш кумылжо лектын. Марий йылмым тунемме кумылжо самырык филологым [[Тарту университет]]ын аспирантурышкыжо вÿден.
Аспирантурышто Г. М. Тужаров марий йылмын диалектшым, тудын тайныжым шарналтен. Изиж годымак филолог марий-влакын мутланымыштым, мутын ныжылгын йоҥгымыжым колыштын. Палемдаш кÿлеш, лач тиде Г. М. Тужаровым шке шочмо диалектшым шымлаш, диссертационный темым возаш шÿкалын. 1966 ийыште тале марий диссертацийым возен да сайын арален. Тиде пашам тале академик, учёный-полиглот П.[[Пауль Аристэ]] полшымо дене ыштен.
[[Пауль Аристэ]] шке финн-угор шанче школ денже уло тÿнялан палыме.
Аспирантурышто Г. М. Тужаров сай филолог шинчымашым налын, исследователь-финноугровед лийын лектын. Тудо финно-угровед шанчым тыршенак тунемын . Аспиран лиймыж годымак, Г. М. Тужаров «Советский финно-угроведений» (СФУ) международный журналышке кас-йÿдвел наречий нерген возен,а вараже ик эн тале авторжо лийын. Шке икымше шымлыме пашажым, диалект нерген кок книгашке пуртен-«Марий йылмын кас-йÿдвел наречийже» ([[1970]]) да «Марий йылмын кас-йÿдвел наречий словарьже» ([[1971]]).
Аспирантурышто марий филолог П. Аристэнын шанче школжым тунем пытарен. Тарту университетыште, чылалан палыме тунамсе жаплан, учёный-финноугровед-влак пашам ыштеныт. Тушто финн-угор могыр гыч аспирант-влак, докторант-влак тунемыныт. Тыште гына Г.М. Тужаров тале лингвист лийын лектын.
Тунемын пытарме деч вара, тале лингвист, филолог мöҥгеш шке педагогический институтышкыжо пöртылын, кушто нылне ий утла пашам ыштен да тÿжем утла самырык лингвист-влакым ямдылен. Южышт Г.М. Тужаровын корныжым тошкеныт.
22 ⟶ 48 корно:
1948-1952 – Йошкар – Оласе педагогический университетын студентше.<br />
1952-1953 - Марий АССР [[Оршанке кундем]]ысе Табашинский шымияш школын математике дене туныктышыжо.<br />
1953-1958 - [[Н.К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтынинститут]]ын историй да филологий факультетын студентше.<br />
1958-1959 - Марий АССР Оршанке кундемысе Чирковский кыдалаш школын руш йылме да литератур дене туныктышо да завуч.
1959 - КПСС радамыш пурен.<br />
1959-1961 - Марий АССР Министерство просвещений школлан инспекторжо.<br />
1960 - РСФСР Министерство просвещенийын Почетный грамот денже суапландаралтын.<br />
1961-1963 - Н.К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтын руш йылме кафедрын ассистентше.<br />
1963-1966 - [[Тарту]] оласе ([[Эстоний]]) кугыжаныш университетын аспирантше.<br />
1965, пеледыш тылзе - [[Сыктывкар]] оласе (Коми АССР) финно-угроведений Всесоюзный конференцийыште участник.<br />
1966 - Тарту олаште «Яранский говор марийского языка (морфологическая характеристика)» диссертацийым арален.<br />
1966-1967 - Н. К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтын руш йылме кафедрын ассистентше.<br />
1967, ÿярня тылзе - филолог шанчын кандидат лÿмым пуэныт.<br />
1967-1974 - Н. К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтын руш йылме кафедрын кÿшыл туныктышыжо.<br />
1969, шошо ага тылзе - Йошкар-Оласе финн-угор Фсесоюзный конференцийын участникше.<br />
1970, сорла тылзе - [[Таллинн]] оласе (Эстоний) 3 Международный конгрессын финноугровед участник.<br />
1974, кылме тылзе - «руш йылме»кафедрын доцент лÿмым налын.<br />
1979 - РСФСР Министерство просвещенийын Почетный грамот денже суапландаралтын.<br />
1974-1983 - Н. К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтын руш йылме кафедрын доцентше.<br />
1983-1985 - Н. К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын кÿшыл шанче сотрудникше.<br />
1985 - Сыктывкар оласе (Коми Республик) 5 Международный финноугровед конгрессын участникше.<br />
1985-1991 - Н. К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтын руш йылме кафедрын доцентше.<br />
1987, вÿдшор тылзе - «Ветеран труда» медаль дене суапландаралтын.<br />
1987 - Устинов оласе (Удмурт АССР) 17 Всесоюзный финно-угор конференцийын участникше.<br />
1990 - Дебрецен оласе ([[Венгрий]]) 7 Международный финноугровед конгрессын участникше.<br />
1991-1997 - Н.К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтын языкознаний кафедрын доцентше.<br />
1994, кылме тылзе – Йошкар-Оласе ,1 Всероссийский финноугровед шанче конференцийын участникше.<br />
1995, ÿярня тылзе - «50 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945» медаль дене суапландаралтын.<br />
1995, шыжа тылзе - «[[Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже]]» лÿмым пуэныт.<br />
1996 – Йошкар - Ола, РМЭ, «Структура и развитие волжско-финских языков» теман конференцийын участникше.<br />
1997, шыжа тылзе - 2008, кылме тылзе - Н. К. Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогическийпедагогике институтын языкознаний кафедрын профессоржо.<br />
1998 – Йошкар - Ола, РМЭ, [[Марий кугыжаныш университетыштеуниверситет]]ыште «Грамматические категории имени существительного в марийском языке» теман шанче докладым арален.<br />
1999, вÿдшор - доктор филологических наук лÿмым пуэныт.<br />
1999, кылме тылзе - чумыр да таҥастарыме языкознаниыйн профессор лÿмым пуэныт.
58 ⟶ 84 корно:
2008, 19 кылме тылзе – Г. М. Тужаровын илышыже кÿрылтын.
 
== Тӱҥ пашаже-влак ==
== Г. М. Тужаровын хронологий почеш илыш корныжо да пашаже-влак нерген литератур ==
 
*Айплатов Г.Диссертация о языке яранских марийцев/ Г.Айплатов// Знамя коммунизма. -1966. -29 ноябрь.
=== Статья, доклад материал, рецензий-влак ===
*Библиография// Энциклопедия Республики Марий Эл/ редкол.: Л.И.Маркелов [и другие]. - Йошкар-Ола, 2009. - С.856-863.
* Программа по русской литературе для V—VIII классов марийской восьмилетней школы. — Йошкар-Ола, 1962. — 64 с. (В соавт.).
*Галкин И.С. Рецензия на книгу «Грамматические категории имени существительного на марийском языке»/И.С. Галкин //Советское финно-угроведение. - 1989. - №2. - С.142-148.
* Программа по русской литературе для V—VIII классов марийской восьмилетней школы. — 2-е изд. — Йошкар-Ола, 1964. — 63 с. (В соавт.).
*Годы премен//Музейный вестник Марийского государственного педагогического института им.Н.К. Крупской /МГПИ им.Н.К. Крупской. - Йошкар-Ола, 2006. - Вып. 1. - С.79-86.
* Комитатив и каузатив в иранском говоре марийского языка // СФУ. — 1965. —№ Т —С. 37—42.
*Гордеев Ф.Ордыж гыч ончен ок шого/Ф. Гордеев//. - 1991. - 19 янв.
* О некоторых падежах в яранском говоре марийского языка // СФУ. — 1965. —№2. —С. 79-87.
*Гуманитарный факультет//Марийский государственный педагогический институт им.Н.К. Крупской: очерки истории факультетов и кафедр в лицах и событиях/МГПИ им.Н.К. Крупской. - Йошкар-Ола,2006.-С.9-38.
* Функции s-овых падежей в яранском говоре марийского языка // Всесоюзная конференция по финноугроведению. — Сыктывкар, 1965. — С. 13—14.
*Емельянов П.Е. Тужаров Геннадий Матвеевич /П.Е.Емельянов//Марий йылме кружок: туныктышо - влаклан пособий. - Йошкар-Ола, 2006. - с.39.
* Показатели числа имен в яранском говоре марийского языка // ESA. - 1965. —Т. XI. —С. 237—244.
*Иванов И.Г. Г.М. Тужаров/ И.Г. Иванов //Марийские филологи: биобиблиогр. сб. / И.Г. Иванов. - Йошкар-Ола, 1988. - С. 115-117
* Конъюнктив в яранском говоре марийского языка // СФУ. — 1966. — №Г —С. 37—42.
*Иванов И.Г. Г.М. Тужаров – 60 лет /И.Г. Иванов// Linguistica Uralica . - 1991. - №3.-С.202-204.
* Частицы, употребляющиеся с формами императива в яранском говоре марийского языка // СФУ. — 1966. — № 2. - С. 103—106.
*Иванов И.Г. Тале шымлызе, уста педагог да поро айдеме/ И.Г. Иванов//Марий Эл. - 2001. - 10 янв. (Г.М. Тужаровын 70 ияшыжлан).
* Плюсквамперфект в яранском говоре марийского языка // СФУ. — 1966. —№3. —С. 197—199.
*Иванов И.Г. Г.М. Тужаров Г.М./ И.Г. Иванов//Марийские лингвисты/ И.Г. Иванов, В.Н. Васильев. - Йошкар-Ола, 2005. - С. 259-329.
* Ge-lopulisest komitatiivist mari keele jarangi murracus (Комитатив на -ге в яранском говоре марийского языка) // ESA. — Tallinn, 1966. - Т. 12. — С. 165—167.
* Иванов И.Г. Памяти Геннадия Матвеевича Тужарова / И.Г. Иванов// Марийские археографический вестник. - 2010. - № 20. - С.326 - 329.
* Имеется ли компаратив в марийском литературном языке? // Тезисы докладов на научной сессии по итогам исследовательских работ МарНИИ за 1966 год. — Йошкар-Ола, 1967. — С. 23—25.
*Кузнецов В.В. Тужаров Геннадий Матвеевич /В.В. Кузнецов // Марий йылме = Марийский язык: 7 кл. / В.В. Кузнецов, Н.В. Кузнецова.- Йошкар - Ола , 2009. – Форзац.
* Грамматические функции и происхождение слова «дык (тык)» в марийском языке // Всесоюзная конференция по финно-угорскому языкознанию: тезисы докладов. — Ижевск, 1967. — С. 42-43.
*75 лет со дня рождения (1931) Геннадия Матвеевича Тужарова, доктора филологических наук, профессора Марийского государственного и педагогического института им. Н.К. Крупской, заслуженного деятеля науки Республики Марий Эл – 2006: знаменат. даты, события, юбилеи / Государственное собрание РМЭ – Йошкар – Ола, 2005. - С. 6.
* К-овые варианты частиц в марийском языке // СФУ. - 1967. — № Г — С. 33—34.
*[Тужаров Г.М.] Развитие высшего профессионального образования в Республике Марий Эл: 80 лет МГПИ – МарГУ. 1931 – 2011/ МарГУ. – Йошкар – Ола ,2011 . – С. 76, 201.
* Имеется ли сравнительный падеж в марийском языке // СФУ. — 1967. — №3.-С. 183—188.
*Тужаров Геннадий Матвеевич // Марийская биографическая энциклопедия: 3849 имен в истории марийского народа / автор и руков. проекта В.А. Мочаев. - Йошкар – Ола: Марийский биографический центр, 2007. – С. 367.
* Рецензия на докторскую диссертацию: Грузов Л. II. «Историческая фонетика марийского языка» // СФУ. - 1967. — № 3. — С. 220—223.
*Тужаров Геннадий Матвеевич // Ончыко. - 1999. - № 5. – С.41.
* Плюсквамперфект абсентива в северо-западном наречии марийского языка // СФУ. — 1967. — № 4. — С. 263—266.
*Тужаров Геннадий Матвеевич // Марийский биографический словарь: алфавит имен / авт. - сост. Валерий Мочаев. - Йошкар – Ола, 2004.- С.76.
* Вопрос о деепричастии предшествующего действия в северо-западном наречии марийского языка // Материалы научной сессии по итогам исследовательских работ института за 1967 год. - Йошкар-Ола, 1968. — С. 9—12.
*Тужаров Геннадий Матвеевич – доктор филологических наук, профессор // Марийский государственный и педагогический институт им. Н.К. Крупской: очерки истории фак. и кафедр. – Йошкар – Ола , 2006. - С.21- 22.
* К вопросу о комитативе в марийском языке // Всесоюзная конференция по финно-угроведению: тезисы докладов и сообщений. — Йошкар- Ола, 1969.-С. 206—210.
*Тужаров Г.М. - доктор филологических наук, профессор кафедры русского и общего языкознания МарГУ: 7.01.1931- 19.11.2008: некролог // Марийская правда .- 22 нояб.
* Место иранского говора в системе марийских диалектов // ESA. - 1969. —Т. XIV—XV. —С. 193—203.
* Северо-западное наречие марийского языка. — Йошкар-Ола, 1970. — 225 с. (Соавт. Иванов И. Г.).
* Словарь северо-западного наречия марийского языка. - Йошкар-Ола, 1971. — 304 с. (Соавт. Иванов И. Г.).
* К вопросу об имени прилагательном в яранском говоре марийского языка//Ученые записки ТГУ. — Тарту, 1974. —Вып. IV.— С. 118-126.
* Сравнительный падеж в марийском языке // СФУ. - 1977. — № 2. — С. 111—118.
* Совместный падеж в марийском языке // СФУ. — 1977. — № 4. — С.271—279.
* Абессив в марийском национальном языке // СФУ. — 1983. — № 3. — С. 173—183.
* Каузатив в марийском языке // СФУ. — 1984. - № 1. — С. 34-41.
* Проблема немаркированного имени в марийском языке // СФУ. — 1984. —№4. —С. 282-289.
* The problem of the unmarked accusative in the Mari language // Congressus Sextus Intemationalis Fenno-Ugristamm. Abstracts. — Сыктывкар, 1985. — С. 78.
* Проблема немаркированного аккузатива в марийском языке // СФУ. - 1986. —№2. —С. 99—107.
* Кызытсе марий йылме. У сеҥымашым шотыш от нал гын // Ончыко. — 1986. —№5. —С. 79-83.
* Компаратив в марийском языке // Вопросы марийского языка: Грамматика и лексикология. — Йошкар-Ола, 1986. — С. 98—122.
* Существует ли статус-кво немаркированного генетива в марийском языке // СФУ. — 1986. — XXII. — С. 269—282.
* Проблема морфологических категорий в марийском языкознании // Марийская филология: межвузовский сборник научных трудов. — Йошкар-Ола, 1986. — С. 45—60.
* Проблема немаркированного аккузатива в марийском языке. Реформа вуза и школы: новая теория // Смена. — 1986.-4 декабря.
* Грамматическая категория падежа в марийском языке и ее изучение в вузе и школе // Актуальные проблемы развития изучения, преподавания марийского языка и литературы в условиях марийско-русского двуязычия»: тезисы докладов и сообщений Республиканской науч.-практ. конф. — Йошкар-Ола, 1987. — С. 21—23.
* Существует ли статус немаркированных косвенных падежей в марийском языке? // XVII Всесоюзная финно-угорская конференция: Языкознание. Ч. I. — Устинов, 1987. — С. 198—200.
* К вопросу о существовании «немаркированных падежей» в марийском языке // СФУ. — 1987. — № 1. — С. 19—27.
* Рецензия на книгу: Учаев 3. В. «Марий йылме». Ч. I. — Йошкар-Ола, 1982; Ч. II. — Йошкар-Ола, 1985 Н СФУ. — 1987. — № 2. - С. 149—151. (Соавт. Иванов И. Г.).
* Правомерно ли признание статуса абсолютной формы имени в марийском языке // СФУ. — 1987. — № 3. — С. 171—178.
* Грамматические категории имени существительного в марийском языке. — Йошкар-Ола, 1987. — 142 с.
* Аблатив в марийском языке // Soome-ugri keelte grammatica ja sinava- ra küsimusi. — Tartu, 1989. — С. 155—162.
* Проблема немаркированного аккузатива в марийском языке // Материалы VI Международного конгресса финно-угроведов. Т. 2. — М., 1990. — С.193—195.
* The problem of the unmarked noun and functions of the nominative in the Mari language // Congressus Septimus Intemationalis Fenno-Ugristarum. 2A. Summaria dissertationum. — Debrecen, 1990. — С. 261.
* Проблемы немаркированного имени и функции номинатива в марийском языке // Congressus Septimus Intemationalis Fenno-Ugristarum. З С. Summaria dissertationum. — Debrecen, 1990. - С. 131—136.
* К вопросу о подчинительной связи компонентов словосочетания в марийском языке // Международная науч. конф. «Культура (язык, верования) финно-угорских народов: проблемы и перспективы изучения»: тезисы докладов. — Йошкар-Ола, 1992. — С. 59—60.
* Русские заимствования в северо-западном наречии марийского языка П Проблемы двуязычия и многоязычия в современных условиях. — Йошкар- Ола, 1993.—С. 74—75.
* Йылме да тудын йӧнжӧ. Чон шижмаш вургеман мут // Ончыко. — 1995.-№ 4.-СЛ 39-143.
* Маре букварь. 1 класслан учебник. — Йошкар-Ола, 1995. — 128 с. (Соавт. Дмитриев С. Д.).
* Форма степени сравнения имени существительного в марийском языке // Узловые проблемы современного финноугроведения: материалы I Всероссийской науч. конф. финно-угроведов. — Йошкар-Ола, 1995. — С. 397—399.
* К проблеме грамматических категорий имени существительного в марийском языке // Финно-угроведение. - 1995. — № 1. — С. 132—138.
* Имеет ли марийское «вес ийын» статус наречия // Структура и развитие волжско-финских языков: тезисы докладов Международной науч. конф. — Йошкар-Ола, 1996. —С. 103—105.
* Немаркированные «косвенные падежи» в марийском языке // Лексика и грамматика финно-угорских языков. — Саранск, 1996. — С. 54—57.
* Имеет ли марийское «вес ийын» статус наречия // Финно-угроведение. — 1997. — № 1. — С. 77—81.
* Рецензия на кандидатскую диссертацию: Ямбулатова М. В. «Суффиксы с залоговым значением и проблемы категории залога в марийском языке» // Финно-угроведение. — 1997. — № 4. — С. 129—132.
* Апроксиматив и элатив имеют ли статус падежа в марийском языке? // Финно-угроведение. — 1999. — № 2—3. — С. 193—197.
* Могай тушкаш пурет, тугай мурым мурет // Ончыко. — 1999. — № 5. — С. 41, 183—186.
* Рецензия на кандидатскую диссертацию: Соколова Г. Л. «Определение и способы его выражения в марийском языке» // Финно-угроведение. — 2002.-№ Г-С. 143—146.
* Рецензия на кандидатскую диссертацию: Зорина О. В. «История и современное состояние падежной системы горномарийского языка» // LU. —2003. —№2. —С. 131—134.
* Рецензия на кандидатскую диссертацию: Григорьева Л. Я. «Глагольное управление в восточном наречии марийского языка» // LU. — 2003. — №3. —С. 218—222.
 
=== Газет публикацийже-влак ===
* Марий йылмыште сравнительный падеж // Марий коммуна. — 1968. - 17 апрель.
* Кунам Москвасе, а кунам москвасе? // Марий коммуна. — 1986. — 13 июнь.
* Да, кыл кӱлешак // Марий коммуна. — 1986. —20 май.
* Икшывылан могай учебник кӱлеш // Марий Эл. — 1995. — 29 март.
* О происхождении некоторых топонимов марийского языка // Марий Эл.- 1995.
* Профессионализм плюс человечность // Марийская правда. — 2001. — 25 декабря.
 
== Илышыже да пашаже нерген литератур ==
== Г. М. Тужаровын тÿҥ шанче пашаже-влак ==
* Диссертация о языке яранских марийцев//Знамя коммунизма.-1966.-29 ноябрь. (Айплатов Г.)
*О некоторых падежах в яранском говоре марийского языка// СФУ.-1965.-№79-87.
* Йылмызе еш кушкеш//Марий коммуна.-1966.-1 декабрь. (Иванов И.)
*Показатели числа имён в яранском говоре марийского языка// ESA. T.XL. - 1965. -C.237 - 244.
*Коньюктив вРецензия яранскомна говоредиссертацию «Яранский говор марийского языка (Морфологическая характеристика)» // СФУ.-19661967.-№1№2.-С.37 157-42168. (Иванов И.)
* Туныктышо-влакын туныктышышт //Марий коммуна.-1981.-11 январь. (Иванов И).
*Частицы,употребляющиеся с формами императива в яранском говоре марийского языка// СФУ. - 1966. -№2. -С.103-106.
* Г.М.Тужарову -60 лет // LU.-1991.-№3.-С.202-4.(Иванов И.)
*Плюсквамперфект в яранском говоре марийского языка// СФУ. - 1966. - №3.-С.197-199.
* Г.М.Тужарову -70 // LU.-2001.-№1.-С.51-53.(Иванов И.)
*К-овые варианты частиц в марийском языке//СФУ.-1967.-№1.-С.33-34.
* Некролог // Марийская правда. — 2009. — 22 ноября.
*Имеется ли сравнительный падеж в марийском языке //СФУ. - 1967. - №3. - С.183-188.
*Плюсквамперфект абсентива в северо-западном наречии марийского языка//СФУ. - 1967. -№4. -С.263-266.
*Место яранского говора в системе марийских диалектов// ESA. T. XIV - XV.-1969.-C.193-203.
*Северо-западное наречие марийского языка. - Йошкар-Ола ,1970.-225 с.(В соавторстве И.Г. Ивановым)
*Словарь северо-западного наречия марийского языка. – Йошкар - Ола, 1971.-304 с.. (В соавторстве И.Г.Ивановым)
*К вопросу об имени прилагательного в яранском говоре марийского языка// Уч.зап.ТГУ. Вып.IV.-Тарту ,1974.-С.118-126.
*Сравнительный падеж в марийском языке//СФУ. - 1977. - №2. - С.111-118.
*Совместный падеж в марийском языке //СФУ. - 1977. - №4. - С.271-279.
*Абессив в марийском национальном языке //СФУ.-1983.- №3.- С.173-183.
*Каузатив в марийском языке// СФУ.-1984.№1.-С.34-41.
*Проблема немаркированного аккузатива в марийском языке //СФУ. 1986. - №2.-С.99-107.
*Компаратив в марийском языке //Вопросы марийского языка.Грамматика и лексикология .Йошкар-Ола,!986.-С.98-102.
*Существует ли статус-кво немаркированного генетива в марийском языке?//СФУ.-1986.-№4.-С.269-282.
*Проблема морфологических категорий в марийском языке// Марийская филология. - Йошкар-Ола,1986.-С.45-60.
*К вопросу о существовании «немаркированных падежей» в марийском языке.//СФУ.-1987.№1. С.19-27.
*Правомерно ли признание статуса абсолютной формы имени в марийском языке?//СФУ.-1987.-№3.-С.171-178.
*Грамматические категории имени существительного в марийском языке. - Йошкар. - Ола,1987.-142 с.
*Аблатив в марийском языке// Soome –ugri keelte grammatika ja sonavara kusimusi.-Tartu,1989.-lk. 155-162.
*Проблемы немаркированного имени и функции номинатива в марийском языке// Congressus Septimus Internationalis Fenno-Ungristarum.-Debrecen, 1990.-S. 131-136.
*Марий букварь. 1 класслан учебник.-Йошкар-Ола, 1995.-128 с.(в соавторстве с С.Д.Дмитриевым).
*К проблеме грамматических категорий имени существительного марийском языке// Финноугроведение.-1995.-№1. - С.132-138.
*Немаркирование «косвенные падежи» в марийском языке // Лексика и грамматика финно-угорских языков. - Саранск,1996.-С.54-57.
*Имеет ли ЕС марийское «вес ийын» статус наречия?// Финно-угроведение.-1997.-№1.-С.77-81.
*Апроксиматив и элатив имеют ли статус падежа в марийском языке// Финно-угроведение.-1999.-№2то-3.-С.193-197.
*Рецензия на диссертацию Л.Я.Григорьевой «Глагольное управление в восточном наречии марийского языка//LU-2003-№3.-С.218-222.
*Статус номинатива в марийском языке//Материалы X Международного конгресса финно-угроведов: линвистика. - Йошкар-Ола,2008.-С.317-322.
 
== Чап ==
== Тжаровын илышыже да пашаже нерген литератур-влак: ==
* [[File:Medal For Valiant Labour during the Great Patriotic War 1941-1945 OBVERSE.jpg|9px|«1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чапле пашалан» медаль]] [[«1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чапле пашалан» медаль]] (1945)
*Диссертация о языке яранских марийцев//Знамя коммунизма.-1966.-29 ноябрь. (Айплатов Г.)
* РСФСР Туныктыш министерствын Чапкагазше (1960, 1979)
*Йылмызе еш кушкеш//Марий коммуна.-1966.-1 декабрь. (Иванов И.)
* [[File:VeteranOfLabourMedal3.jpg|8px|«Паша ветеран» медаль]] [[«Паша ветеран» медаль]] (1987)
*Рецензия на диссертацию «Яранский говор марийского языка (Морфологическая характеристика)» // СФУ.-1967.-№2.-С. 157-168. (Иванов И.)
* [[«1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан 50 ий» лӱмгече медаль]] (1995)
*Туныктышо-влакын туныктышышт //Марий коммуна.-1981.-11 январь. (Иванов И).
* [[Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже]] (1995)
*Г.М.Тужарову -60 лет // LU.-1991.-№3.-С.202-4.(Иванов И.)
* [[Россий Федерацийысе кӱшыл профессионал туныктышын почетан пашаеҥже]] (2001).
*Г.М.Тужарову -70 // LU.-2001.-№1.-С.51-53.(Иванов И.)
 
== Кылвер-влак ==
== Йылмызе еш кушкеш ==
* [http://museum.marsu.ru/museum/archives/485 Тужаров Геннадий Матвеевич.]{{ref-ru}}
Марий калыкна шке илыме курымжо мучко кушко гына шаланен пытен огыл! [[Урал]] кундем, [[Пошкырт Эл]], [[Яраҥ]], [[Шараҥге (посёлко)|Шараҥге]], [[Киров вел]], [[Угарман]] ден [[Пермь мланде]], [[Одо Эл]], [[Суас Эл]] да эсогыл [[Сивыр]] мартеат миен шуын. Пелыже утла Марий Республик деч öрдыжтö ила!
* [http://marihistory.ru/2011-01-01-20-07-03/5991-tuzharov-gennadij-matveevich.html Тужаров Геннадий Матвеевич.]{{ref-ru}}
Тыге тÿрлö вере шаланен пытымыштлан кöра ик тÿшка ден весе коклаште ваш-ваш кылат южгунамже йöршеш йомын. Ик тÿшка ден весе моло семын родым кучен огытыл. Кажныже манме гаяк шке семынже ойлен, мурен, чиен, тÿрыс марий калык нерген шоналтенат огыл. Сандене нунын коклаште чыла шотыштат, да эн ончычак кутырымыштышт, тÿрлö ойыртем лекташ тÿналын. Нунын йылме наукышто диалект маныт.
Нине посна шотан ойыртемым шымлен налмаш чумыр калыкын ожнысо илыш-корныжым, йылме вияҥмым, моло родо-тукым йылме дене тудын могай кыл дене кылдалтмыжым эше рашрак пален налаш полша. Сандене посна диалект-влакын мо дене ойыртемалтмыштым шымлен налмашым ученый-влак кÿлешан пашалан полшат.
Лач тидымак шонен, шке диссертацийжым возен да сайын арален аспирантурым пытарыше марий рвезе Геннадий Матвеевич Тужаров. Самырык йылмызе Яраҥ марий-влакын кутырымыштым лончылен лектын.
Яраҥ марий-влак (шукынжо, очыни, палат чай) кызыт пошкудо Кировский областьыште илат. Нуно, [[Пижме (Виче)|Пижме]] эҥер воктене илыше (Угарман вел) Тоншай марий-влак семынак, Марий кундемысе калык дене нимогай кылымат огыт кучо манме гаяк. Марла книгам, газетым огыт луд, школышто марий йылмым веле огыл, марлажат огыт тунем,икымше класс гычак рушла тÿҥалыт, марий радиом огыт кол, театрым огыт уж. Сандене нунын коклаште руш йылме пеш писын шына. Туге гынат, Яран вел марий-влак шке кутырымыштышт ожнысо марий йылмын ятыр палыжым арален коден кертыныт. Тидыже мыланна, южо моло калык семын шке йылмыжым кагазеш возен коден кертдыме калыклан, моткочак кÿлешан, вет калыкнан историйжым рашемдаш полшен кертше ик йылме ойыртемжак веле кодын. Арам огыл маныт вет: калык йылме – тудын историйже.Теве молан Г. Тужаров лач тиде диалектым ойырен налын.
Тужаров 1931 ийыште Яран кундемысе Шуар-Марий ялеш шочын. Яран вел- тудын шочмо-кушмо велже. Санденак тудо яранла ойлымым изинекак колын веле огыл, но тыгак чот йöратен. Адакшым изиш варарак,институтышто тунеммыж годым, яран диалект нерген тÿрлын ойлыштмашымат коледаш логалын. Тидыже шочмо йылмыж дек йöратымаш тулым утларак веле ылыжтен, кугу лиймекыже, тудым кÿлынак шымлаш таратен.
Но тидын марте шуко теле-кенеж эртен, шуко вÿд йоген пытен. Тÿналтыш школым шочмо верыштыже пытарымеке, Геннадий Марий кундемыш толеш. Неле-йöсö йоча пагытым чытен, Медведевыште шым классым да тудын деч вара Йошкар-Олаште, педучилищым пытарен. Училище деч вара Табашино школышто туныктен. Тыште икмыняр ыштымек, шинчымашым Марпединститутын историко-филологический факультетыштыже пойдарен. Вара Чирки школ, прсвещений министерство, пединститутын руш йылме кафедрыже – теве тудын аспирантурыш толмо йыжынан корныжо. 1963 ий гыч Г. Тужаров кумдан палыме ученый академик Пауль Аристан вуйлатымыж почеш Тарту университетыште шочмо-кушмо йылмыжым шымлаш тÿналеш. Тудо аспирантлан пуымо кум ий жапыште пашажым тÿрыснек шуктен веле огыл, тудым аралашат ямдылен шуктен. Тиде жапыштак тÿрлö журналыште ятыр статьям печатлен. Тиде – кугу сенымаш.
Диссертацийын темыжлан Г. Тужаров яранла кутырымашын морфологий могыржым ойырен налын. Тудын пашаже – моткоч онай шымлымаш. Тушто мыняр у шонымаш, йылмын шинчаш койдымо ойыртемжым ужын моштымаш, тÿжвач ончалмаште вучыдымо вывод уло! Теве, мутлан, лÿм мутын говорышто 11 падежше уло манеш (а литературный йылмыште, шкеат паледа, - 7 веле). Шуко чотым ончыкташат тÿрлö-тÿрлö суффикс кучылталтеш. Тидат литературный йылме деч ойыртемалтеш. Тыгаяк ойыртем пале, чот, олмештыш мутлаште, глаголыштат улыт, манын воза диссертант. Посна мутлам кучылтмаштат вес семын ойлымаш тыште ситышынак уло. Тыге яран йылме курык марлат, олык марлат ок шокто, когыньышт дечат ойыртемалтеш. Сандене тудым курык марий наречийын, кузе ончыч южышт шотленыт, йÿдвел говоржо манаш ок лий. Тиде Тоншай ден Шаран велсе кутырымаш дене пярля посна диалект, марий йылмыште ынде нылымше(олык, курык, арвел). Теве могай шонымашыш толын автор шке диссертацийыштыже. Чын, тидын нерген ончычат изиш ойлалтын ыле. Но Тужаров шке пашаж дене тудым эше ик гана пенгыдемден.
Самырык ученыйын диссертацийжым оппонент-влак филологий доктор профессор К.Е. Майтинская (Москва) ден филологий кандидат Х. Рятсеп (Тарту) кÿкшын акленыт. Диссертацийын пайдале улмыжым шотыш налын, Тарту университетын Ученый советше Г. Тужаровлан ик ой дене филологий наука кандидат лÿмым пуаш пунчалын.
 
== Литератур ==
== Туныктышо-влакын туныктышышт ==
# [https://drive.google.com/file/d/0B_vRhTuyKqkVa3FtUEw1bVViZWM/view Марийские лингвисты: биобиблиогр. сборник / Мар. гос. ун-т; сост. И.Г. Иванов, В.Н. Васильев, В.Н. Максимов. Изд. 3-е, испр. и доп. Йошкар-Ола, 2016. C. 463-468]
Кызытсе Марий педагогический институтын коридорлаштыже чыла вере калык лын – тыште тургым жап: сессий. Студент-влак коклаште я тыште, я тушто чÿчкыдынак лапкарак капан, тöпката марийым ужаш лиеш. Тиде – Геннадий Матвеевич Тужаров, филологий наука кандидат, институтысо руш йылме кафедрын доцентше, филологический факультет деканын заместительже.
Ты еным мый шукертсек палем. Первый гана тудым эше студент улмем годымак вашлийынам ыле. Но южо семын нигунарат койышланымаш, шкем кугуэш ужаш тöчымаш, енлан шÿрден пелештымаш уке ыле. Очыни, садлан дыр ме тудын дене ала-кузе вашке лишемна. Тиддеч вара илыш йолгорнына йыгыре эрта. Пырля аспирантурышто тунемна, иквереш шымлыме паша-влакым серкалышна.
Тунамсе йолташем Г.М. Тужаров кызыт кундемыштына кумдан палыме ен, туныктышо-влакын туныктышышт лийын. Пединститутышто коло ий пашам ыштыме жапыште тудо тÿжем дене самырык еным илыш корныш ужатен колтен.
Тудын тунемшыже-влак кызыт республикынан чыла луклаштыже улыт. Эртен лÿмжö кундемнан чыла лукшымат. Палат тудым пошкудо республиклаштат, сайын палат Эстонийыштат, моло вереат.
Но тышке шумеке, тудлан неле илыш корным эрташ верештын. Шочын тудо Кировский областьысе Шуармарий ялеш, марий кресаньык ешеш. Кугу сар тÿналмеке, тулыкеш кодшо рвезе аваж дене пырля Марий кундемыш толеш. Ондакшым Медведево школышто тунемеш, вара Йошкар-Ола педучилищым пытара. Каникул жапыште кÿтÿчö лийын коштеш, моло пашам шукта - аважын шкет энертышыже веле лийын. Но танашыже-влак деч уш чолгалыкше дене, тунемаш кумылан улмыж дене ойыртемалтын. Илаш вер, чияш вургем, кочкаш кинде лийын огыл гынат, пÿйым пурлынак школыш куржаш тыршен.
Педучилище деч вара мыняр ий школышто ыштымек, пединституты шпура. Тудым пытарымек, рндак ялысе школышто туныкта, вара прсвещений министерствыште ышта. 1961 ий гыч Марий пединститутышто руш йылмым туныкташ тÿналеш. А вара – аспирантура, кумдан палыме ученый, Тарту университетын профессоржо П. Аристэ дене тунеммаш. 1966 ийыште Г.М. Тужаров, диссертацийым сайын арален, филологий наука кандидат лиеш.
Эстонийыште тунеммыж годым Г.М. Тужаров шочмо йылме деке шÿманеш. Тудын нерген ятыр шымлыме пашам воза. Тыге лÿмжö совет финно-угроведенийыште сай палым лиеш. Геннадий Матвеевич чылаже кумло наре научный пашам возен. Нунын коклаште касвел – йÿдвел наречий нерген пырля лукмо кок книгана – «Северо – западное наречие марийского языка» да «Словарь северо – западного наречия марийского языка». Нуным лукмаште тÿн суапше, мутат уке, Тужаровын.
Г.М. Тужаровын тале туныктышо, пÿсö ушан шанче пашаен улмыжым шукынжо палат. Но йолташыже-влак коклаште тудо чонжымак айдемылан кумылан улмыж дене ойыртемалтеш. Тиде моткоч скромный ,поро чонан, енлан кидым шуялташ эре ямде улшо айдеме. Садлан тудым изижат-кугужат, студентшат – преподавательжат пагалат
Тиде кечылаште Геннадий Матвеевич 50 ий теме. Тиде чапле пайрем дене тудым тунемшыже, йолташыже-влак алал кумылын саламлат да кужу ÿмырым, пенгыде тазалыкым, перкан шанче илышым тыланат.
 
[[Категорий:Марий йылмызе-влак]]
[[Категорий:Марий шанчызе-влак]]
[[Категорий:Марий туныктышо-влак]]
"https://mhr.wikipedia.org/wiki/Тужаров,_Геннадий_Матвеевич" гыч налме