Мокеев, Анатолий Иванович

Анатолий Мокеев (Анатолий Иванович Мокеев) (1949 теле 28, РСФСР, Марий АССР, Кужэҥер кундем, Чашкаял ял) – марий серызе, почеламутчо, кусарыше, Россий Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1998), Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже (2019).

Анатолий Иванович Мокеев
Анатолий Мокеев
Шочмаш дене лӱм	Анатолий Иванович Мокеев
Шочын	1949 ий 28 теле(1949-12-28) (74 ий)
Шочмо вер	РСФСР, Марий АССР, Кужэҥер кундем, Чашкаял ял
Чап пӧлек да премий	Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынын Чапкагазше

Илыш корныжо

Анатолий Мокеев 1949 ийын теле тылзын 28 кечынже Марий АССР Кужэҥер кундем Чашкаял ялеш шочын.
1964 ийыште Йывансола кандашияш школ деч вара Оршанке педучилищыш пурен.
1968 – 1970 ийлаште  Параньга районысо Элпанур кандашияш школышто туныктен.
Совет Армий радамыште служитлен.
1975 ий гыч тӱҥалын, таче марте Шернур ДРСГУП-што асфальтым ямдылыше операторлан тырша.
Пелашыже дене кок ӱдырым ончен куштеныт, кум уныкан коча. 

Сылнымут корныжо

Почеламутым 8-ше классыште тунеммыж годымак возаш тӱҥалын. Икымше почеламутшо 1964 ийыште Медведево район газетыште савыкталтын. Варажым Оршанке педучилишыште марий йылме ден литературым туныктышо П.Е. Емельянов тудым творчествылан кумылаҥден. Тыште рвезе кружокыш коштын, прозым, изирак пьесым возен ончен.

Икымше почеламут-влак сборникше «Поро сескем» маналтын. Тудым поэт С. Вишневскийын темлымыж почеш 1986 ийыште  савыктеныт. Ныл ий гыч Марий книга савыктыш «Ӱшан тул» кокымшо сборникшым луктеш.

Анатолий Иванович ятыр произведенийжым йоча-влаклан пӧлеклен. Нуным «Ямде лий», «Пионер йӱк» журналлаште савыктеныт. 1993 ийыште йоча-влаклан возымо почеламут-влак посна книга дене савыкталтыныт («Эн мотор пӧлек»). «Авай дене пырля» (1998) тӱшка авторан ойпогышто А. Мокеевлан «Икыт, кокыт…» ужашым ойырымо. Йоча-влаклан возымо ятыр произведенийжым тунемме пособийыш, школ ден йоча садлан хрестоматийыш пуртымо.

А. Мокеевын поэзийже шке йӱкан, шке сынан. Тушто рифмыжат, тематикыжат ойыртемалтше. Шочмо эл, марий кундем, поро ден осал, чон парым, йӧратымаш – мо нерген ок возо, чылажат чонеш логалше, ушеш кодшо.

Лиро-эпике жанр-влакыштат А. Мокеев шке йӱкшым кычалеш. Тудын «Поро сескем» первый книгаштыже кум поэмым ужына. «Поран, поран…» – тиде поэма-легенда. Тушто автор ожнысо неле илышым нергела, порылыкым мокта. «Айдеме верч»  поэмыже еҥын тазалыкше нерген шонымо кумыл дене шыҥдаралтын. Кугу сар тул корным эртыше Йыван «Вашке полыш» машинан шофержо семын тыныс жапыштат салтак гае. Тудо эреак тазалыкым аралыме пеш суапле корнышто. «Айдеме верч» поэмын шонкалымашан тӱсшӧ «Корнышто» ужашыште келгемеш. Шочмо кундемысе илышын вӱршерже – корно нерген кӱлешан сылнымут шомакым лукмо.

Анатолий Мокеев марий сылнымут корнышко илышым сайынак пален налше, тӧрсырым эрташ тунемше автор семын шогалын. Мастарын «Шӱшпык», «Волгыдо йӱ дым», «Эн тамле орлык» да ятыр моло почеламут возымо улыт. «Ӱдыр вашлиеш» почеламутымат оҥайын возымо. Тудым автор Шернур вел гыч толмо годым Йошкар-Олашке пурымаште улшо скульптурылан пӧлеклен возен. Тиде скульптурыжо – мемнан столицыш толшо-влакым кинде-шинчал дене вашлийше ӱдырамаш.

А. Мокеев марий сылнымутышто веле огыл, тыгак руш да моло литературышто чапланыше поэт-влак деч шукылан тыршенак тунемеш, кызытсе поэзийым тӱткын эскера, почеламутым оҥай шонымаш дене кошарташ кугу вниманийым ойыра.

2002 ийыште руш писатель А. Спиридонов «Югорно» эпосым луктын, тудым А. Мокеев марий йылмыш устан кусарен. Н. Заболоцкийын почеламутшо-влакымат марлаҥден. 

Тӱҥ произведенийже-влак

Книга-влак

• Поро сескем: почеламут, поэме. Йошкар-Ола, 1986. 120 с.
• Ӱшан тул: почеламут, поэме. Йошкар-Ола, 1990. 148 с.
• Эн мотор пӧлек: почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1993. 32 с.
• Ийгот: поэме, почеламут-влак. Йошкар-Ола: Марий кн. савыктыш, 2009. 108 с.
• Лӱддымӧ агытан: почеламут, лудыш-модыш, йомак. Йошкар-Ола, 2015. 56 с.

Моло вере савыкталтше произведенийже-влак

• Анкет: поэме // Ончыко. 1999. № 8. С. 3–24.
• Волойын токмак окмакше: изи ойлымаш-влак // Ончыко. 2004. № 11. С. 155-160.
• Вот тиде нерупш; Налаш мыняр погынен?  Шкенжым шке «ужален»; Спортлото билет; Совлам лиеш гын... Карме муйлан кержалтын... Чапле коя; Иктыжат пален огыл; Чотрак кучен колтен; Теве тыланда!  Яра толшо окса: кӱчык ойлымаш-влак // Ончыко. 1999. № 11. С. 137–142.
• Вуйчара; Озадыме шемеч: басне-влак // Ончыко. 1998. № 4. С. 143-144.
• Ече: почеламут. // Ямде лий. 1980. 1 февр.
• Илашыже - тыланда: кок кыдежан, шым сӱретан драме // Ончыко. 2006. № 3. С. 99-140.
• Илыше шӱм: поэме // Марий коммуна. 1981. 22 нояб.
• Йӧрата, огеш... Шонан шӧр; Волгыдо йӱдым: почеламут-влак // Марий коммуна. 1980. 23 авг.
• Йӱр, лум да таҥем; Утарем ыле; Ер воктене; Монолог-влак; Тага: басня; Кӱчыкын: почеламут-влак // Ончыко. 1995. № 7. С. 50–52.
• Канде-кандалге: почеламут // Марий коммуна. 1979. 20 июнь.
• Кая армийыш каче: почеламут // Шернур вел. 2006. 24 февр.
• Кеҥеж: почеламут // Марий коммуна. 1979. 12 июль.
• Кок ава: почеламут // Марий Эл. 1995. 11 февр.
• Кок тулык тул пырля ушна гын... Волгалт кая ыле тӱня!... Почеламут-влак // Ончыко. 2005. № 3. С. 70–77.
• Комбайнерын мутшо: почеламут // Марий коммуна. 1983. 10 авг.
• Корно: поэме // Ончыко. 1982. № 2. С. 8–13.
• Куван кеҥеж: почеламут // Марий коммуна. 1980. 17 окт.
• Кузе «Окмак» лӱм деч утлаш? Шекланыза: чер! Почеламут-влак // Марий Эл. 1994. 17 дек.
• Кунам шӱр кочештеш: почеламут // Марий коммуна. 1983. 25 сент.
• Кышамлын корно... Почеламут-влак // Ончыко. 2009. № 11-12. С. 137–140.
• Лаж ден Немда: легенде // Ончыко. 1980. № 4. С. 106–111.
• Лиеш гын... Ӱдыр вашлиеш: почеламут-влак // Марий коммуна. 1979. 21 дек.
• Лӧдӧ: басня // Марий Эл. 1994. 14 май.
• Лӱддымӧ агытан: йомак // Ончыко. 2003. № 3. С. 185–189.
• Мотор куэ: почеламут ден возымо йомак // Ончыко. 2003. № 8. С. 86–92.
• Ом титакле нигӧмат; Куэр: почеламут-влак // Шернур вел. 2004. 24 дек.
• Омыдымо: почеламут // Ончыко. 1999. № 5. С.123.
• Ош маска: почеламут // Ямде лий. 1983. 5 февр.
• Ояр ноябрь: почеламут // Марий коммуна. 1980. 6 нояб.
• Пагален ӱжам: почеламут // Марий коммуна. 1981. 10 окт.
• Первый кечын школыш: почеламут // Ямде лий. 1982. 4 сент.
• Пиалдыме кече: ойлымаш // Марий Эл. 1997. 30 авг.
• Салам, У ий! Пошкудо ӱдыр; Тӱтыра, тӱтыра: почеламут-влак // Шернур вел. 1996. 27 дек.
• Саламлыме мутем: почеламут // Марий коммуна. 1984. 6 окт.
• Теве тиде каныш: почеламут // Ямде лий. 1980. 5 янв.
• Теле йомак: почеламут // Ямде лий. 1981. 7 февр.
• Тиде лийын, лийын… Повесть-шарнымаш // Ончыко. 1997. № 7. С. 18–70.
• Тошто шӱгарла: поэме // Ончыко. 2000. № 8. С. 102–111.
• Тулото воктене: ойлымаш // Ончыко. 1997. № 4. С. 85-93.
• У ий дене, шӱмбел калыкем!: почеламут // Шернур вел. 2005. 30 дек.
• Улам курымын эргыже: почеламут // Ончыко. 2000. № 1. С. 86–87.
• Усталык памаш: поэме // Ончыко. 1994. № 10. С. 83-93.
• Чылалан почам чонемым... Почеламут-влак // Ончыко. 2007. № 2. С. 120–125.
• Шокталте, шӱвыр! Почеламут // Ӱжара. 1993. 2 сент.
• Шошым: почеламут // Ямде лий. 1983. 19 март.
• Шып сонар: повесть // Ончыко. 2002. № 9. С. 134–158; № 10. С. 115–133.
• Шӧртньӧ эр: почеламут // Ямде лий. 1981. 3 окт.
• Эрге: почеламут // Марий коммуна. 1987. 27 май.
• Ял урем // Ончыко. 1987. № 6. С. 62–63.

Вес йылмылаш кусарыме произведенийже-влак

• Стихи / пер. С. Дмитриева // Середина земли родной: стихи молодых поэтов. М., 1987. С. 338–342.
• Стихи / пер. Герм. Пирогова // Пирогов Герм. Сомнения. Йошкар-Ола, 1993. С. 96–101.
• Стихи / пер. Герм. Пирогова // Антология марийской поэзии в переводах Германа Пирогова. Т. 2. Йошкар-Ола. 2011. С. 211–226.

Анатолий Мокеевын кусарыме произведенийже-влак

• Заболоцкий Н. Почеламут-влак // Ончыко. 1993. № 2. С. 151–153.
• Исаев Е. Турням лӱен сонарзе: поэме // Ончыко. 2012. № 7. С. 129–137.
• Пирогов Г. Тӱрлӧ йодыш чонемым туржеш: почеламут-влак // Кугарня. 1998. 17 апр.
• Спиридонов А. Югорно. Песнь о вещем пути: эпос мари / пер. с рус. А.И. Мокеева. Йошкар-Ола, 2014. 248 с.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

• А шочмо жап тек паспортлан кодеш… Поэт Анатолий Мокеевлан – 60 ий // Ончыко. 2009. № 11–12. С. 136.
• Анатолий Мокеев // Писатели Республики Марий Эл: автобиобиблиогр. сборник. Йошкар-Ола, 2004. С. 44.
• Анатолий Мокеев // Писатели Марий Эл: биобиблиогр. справочник. Йошкар-Ола: Мар. кн. изд-во, 2008. С. 418–420.
• Дмитриев В. Чынже денак сескем // Марий коммуна. 1986. 9 апр.
• Иванов И. Илыш поэзий куатым йодеш // Марий коммуна. 1986. 29 июль.
• Йылме сылнылыкым пала, поэзий йоҥгыдылыкым шижын мошта // Шернур вел. 2009. 25 дек. С. 8.
• Малинина Н. Лӱмлӧ поэтым чапландарыме // Шернур вел. 2005. 1 апр.
• Манаева-Чеснокова С.П. Философские мотивы и формы их выражения в творчестве Анатолия Мокеева // Манаева-Чеснокова С.П. Художественный мир современной марийской поэзии: монография. Йошкар-Ола, 2004. С. 149–161.
• Мокеев Анатолий Иванович // Марийская биографическая энциклопедия. Йошкар-Ола. 2007. С. 240.
• Мокеев Анатолий Иванович // Ончыко. 1994. № 10. С. 159.

Чап

• Россий Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1998).
• Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынын Чапкагазше (1998).
• Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже (2019).

Кылвер-влак

• Мокеев Анатолий Иванович.(руш)

Литератур

1. Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. – Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. – 752 с. С. 418–420.
2. Дмитриев В. Чынже денак сескем // Марий коммуна. 1986. 9 апр.
3. Иванов И. Илыш поэзий куатым йодеш // Марий коммуна. 1986. 29 июль.
4. Малинина Н. Лўмлӧ поэтым чапландарыме // Шернур вел. 2005. 1 апр.
5. «Йылме сылнылыкым пала, поэзий йоҥгыдылыкым шижын мошта» // Шернур вел. 2009. 25 дек. С. 8.
6. «А шочмо жап тек паспортлан кодеш…»: поэт Анатолий Мокеевлан – 60 ий // Ончыко. 2009. № 11–12. С. 136.