Учаев, Зиновий Васильевич

Зиновий Васильевич Учаев (1930 ага 22, Марий автоном область, Юлсер кундем, Учимсола ял — 6 ӱярня 2004) — марий йылмызе, шанчызе, туныктышо, филологий шанче кандидат (1969), профессор (1994), Марий Эл Республикын сулло туныктыш пашаеҥже (1993), Россий Федерацийын кӱшыл профессионал туныктышын почётан пашаеҥже (1999).

Зиновий Васильевич Учаев
Шочын:	1930 ий 22 ага(1930-05-22) (94 ий)
Шочмо вер:	Марий автоном область, Юлсер кундем, Учимсола ял
Колен:	2004 ий 6 ӱярня(2004-03-06)
Эл:	Совет Ушем Россий
Шанче алан:	йылмызе, туныктышо
Паша вер:	Марий кугыжаныш университет
Шанче степень:	филологий шанче кандидат
Шанче чап лӱм:	профессор
Альма-матер:	Марий кугыжаныш университет
Чап пӧлек да премий	Россий Федерацийын кӱшыл профессионал туныктышын почётан пашаеҥже, Марий Эл Республикын сулло туныктыш пашаеҥже
Кышкар:Аҥа/Викицитатник

Илыш корныжо

Зиновий Васильевич Учаев 1930 ий ага тылзын 22 кечыштыже Марий автоном область Юлсер кундем Учимсола ялеш шочын.
Шочмо ялыште шымияш школышто тунемын. Йоча жапше Кугу Отечественный Сар жапыште эртен да изинек пашан тамжым пален налаш туныктен. Самырык жапше нерген каласкалыме оҥай случайым йолташыже-влак кызыт порын шарнат. Кугу опытан туныктышо-влакым армий радамыш налыныт, илалшыжге, самырыкшыге. Неле положений гыч лекташ манын, школ директор латныл ияш Зиновий Учаевым кумшо классым туныкташ коден, самырык тукымын койыш-шоктышыжым шуараш да уш пÿсылыкшым вияҥдаш ÿшаненыт. Но рвезе, умбакыже тунемаш кÿлеш манын, Сотнур кыдалаш школыш кошташ тÿҥалын да 1949 ийыште тудым ший медаль дене тунем пытарен. Вара адакат ик жап Учимсола шымияш школышто туныктышылан пашам ыштен. А.Ефремов манмыла, ура чонан Зиновий умбакыже тунемаш кÿлмö нерген шонкален. Шинчымаш корныжо Н.К.Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогике институтыш конден. Студент Зиновий Учаев кумылын да тыршен тунемын, йолташыже-влак коклаште адакат чолгалык да пÿсö ушыж дене ойыртемалтын, эреак ончыл радамыште лийын. Специальностьым ойырен налмыж годым Зиновий Васильевичын коктеланымашыже лийын. Сотнур школышто тунеммыж годым тале математик-влак радамыште улмаш, сандене шукынжо раш наука дене таҥлалтеш манын ÿшаненыт. Ончычшо врач лияш шонен. Озаҥысе мединститутыш кайынеже улмаш. Варажым Поволжский лесотехнический институтын чодыра озанлык факультетышкыже пураш кумылжо лектын. Эшеже пединститутын естествознаний факультетыштыже кок-кум кече тунем ончен. Тушечын корныжо Челябинскыш шуйнен: авиатор лийынеже улмаш… Но кум вуз гыч Н.К Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогике институтым ойырен налын. Да вучыдымын историй да филологий факультетын студентше лийын. Тушто профессор Н.Т Пенгитовын, доцент-влак О.Г Сурикован, Т.Г. Апатееван занятийышкышт коштын, лекцийыштым колыштын. Тыге З.В.Учаев Марпединститутын литератур факультетыштыже ныл ий тунемын. Тыштак шымлыме пашалан кумылаҥын.

МарНИИ-ште пашам ыштымыже

1953 ийыште Институтым пытарымеке, шанче паша деке шÿмаҥше рвезым Марий научно шымлыше институтын йылме секторышкыжо пашаш колтат.Тунам тудын коллектившым уста марий шымлызе Ксенофонт Архипович Четкарев вуйлатен. Тудыжо Зиновий Васильевичлан шымлымаш темым ойырен пуэн. Тыгак профессор Николай Тихонович Пенгитов тушто пашам ыштен. Лач тудо Учаевлан диссертацийым аралаш чын корным ончыктен. МарНИИ-ште пашам ыштымыже З.В.Учаевлан шымлымаш пашаштыже кугу лектышым пуэн. Зиновий Васильевич шочмо йылмын ой чоҥалтме йодышыжым шымлен, марий йылмысе безличный да инфинитивный предложений-влак нерген шке шонымашыжым каласен.

1954 ийыште А.А. Асылбаев дене пырля орфографий мутерым, 1955 ийыште П.Г.Рыбакова ден – «Курык марий ден олык марий мут–влакым таҥастарыме мутерым» луктын. Вес ийын Москошто 20 тÿжем мутан «Марийско – русский словарь» савыкталтын. Тушто тудо шкенжым составитель семын ончыктен, а мутер мучаште А.А.Саваткова дене пырля йылмын кÿчык грамматический очеркшым возеныт.

1966 ийыште «Советская энциклопедия» издательствын СССР калык-влак йылме дене мутерым лукшо редакцийже шанчым да книга шöрлыкым «Рушла-марла мутер» дене пойдарен. Лу тÿжем экземпляр дене лекше тиде мутерыш 35 тÿжем наре мутым пуртымо. Кызытат тиде мутер дене вуз ден школлаште, туныктышо ден журналист-влак кумдан пайдаланат. Тудым кугу авторский коллектив ямдылен. Йылмызе шанчыеҥ-влак коклаште З.В.Учаеват, тунам эше лÿмдымö шанче пашаеҥ, лийын, редколлегий член радамыш пуртеныт. Ныл ий жапыште ятыр шанче пашам савыктен, институтышто тунемаш лукмо учебниклан «Союз» ден «Наречий» раздел-влакым возен. Чыла тидыже йылмызе радамыш шогалаш ÿшаным пеҥгыдемден. Лач тиде ийлаште профессор Н.Т.Пенгитовын тыршымыжлан кöра Н.К.Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогике институт пелен аспирантур почылтын. З.В.Учаев тунам «Марий коммуна» газет редакцийыште пашам ыштен. Николай Тихонович аспирантурыш пураш темлен. 1961 гыч 1964 ий марте Зиновий Васильевич аспирантурышто шинчымашыжым келгемден. Аспирантурышто тунемме жапыште марий йылмын малмыж диалектшын йÿк ойыртемжым шымлыме негызеш кандитатлык диссертацийым возен. Тудым 1969 ийыште Эстонийсе Тарту университетыште арален. Официальный оппонент-влак коклаште Эстонийысе Наука академийын действительный членже П.Аристэ лийын.

"Марий коммуна" газет редакцийыште пашам ыштымыже

Институтышто икмыняр ий ыштымеке, пÿрымаш корныжо Зиновий Васильевич Учаевым «Марий коммуна» (кызыт «Марий Эл») газет редакцийыш конден. Газетыште пашам ыштыме ийлаште тÿрлö корреспонденцийым, репортажым, ончыл пашаеҥ-влак нерген очерк ден зарисовкылам возен. Тылеч посна «Ончыко» журналеш шагал огыл статьям печатлен. Еҥ ушеш кодшыжлан «Йылме историйын оҥай кышаже» статьяже шотлалтеш. Тиде ийлаштак «Советское финно-угроведение» журнал дене кылым кучен. Журналистикыште шуаралтмыже ончыкылык преподаватель пашаштыже моткоч полшен. Арам огыл университетыште марий студент-влаклан «Кусарыме теорий да практика», «Литературный редактирований», «Газетым ыштымаш да лукмаш», «Газет жанрын проблемыже-влак», «Журналист мастарлык» предметла дене лекцийым лудын да практический курсым эртарен. Кызыт тудын туныктен лукмо ятыр рвезе ден ÿдыр республиканский ден районный газет редакцийлаште, радио ден телевиденийыште журналист семын тыршат. «Марий коммуна» газет редакцийыште тале йылмызе марий шомакым устан кучылт моштымыж дене ойыртемалтеш, лудшо-влакым шке журналист пашаж дене куандара.

Шанче пашашке корно

А шанче корныш шогалаш шонымаш уш гыч ок лек. Кудлымшо ийла тÿнгалтыште тудо уэш МГПИ-ш толеш да тушто почылтшо аспирантурышто тунемеш. Профессор Н.Г.Пенгитовын вуйлатымыж почеш Киров областьысе Малмыж марий-влакын йылмыштышт йÿк ойыртемым шымла. Поян материалым кучылтын, малмыж говорын эрвел наречийлан шотлалтмыжым келгын нергела. Наука кандидатлык диссертацийжым 1969 ийыште Эстонийсе Тарту университетын ученый советыштыже сайын арала. Тыге марий йылмызе-влак ешыш эше ик еҥ ушна. А марий ученый-влак тудым шке радамышкышт куанен пуртат, марий йылмым шымлыме наука эше чот вияҥже, келгемже, рашемже манын.

З.В.Учаевлан шанче пашаште пеҥгыдын йол ÿмбак шогалашыже филологий наука доктор, профессор Иван Степанович Галкинын кугу тыршымашыжым палемдыде кодаш ок лий. Шанче пашаеҥ семын Зиновий Васильевичын шуаралтмаштыже тудо тÿҥ верым налеш.

Шанче пашаште, чынак, мыняр шымлыме саскат улмо дене тыйым аклат. Тидын шот гыч ончалаш гын, З.В.Учаевын 70 утла шымлыме пашаже ош тÿням ужын. Тылеч посна 20 утла пашажым еҥ дене пырля возен. Нуно тÿрлö изданийлаште савыкталтыныт, посна книга семын лектыныт.

Учаев Зиновий Васильевич - тале грамматист

Зиновий Васильевич йылмызе-влак коклаште кумда эрудициян, эреак уым кычалше да кеч-могай йодышымат келгын шымлыше ученый семын палыме лийын. Шымлымашыже грамматикыштат, фонетике ден лексикологийыштат, диалектологий ден стилистикыштат - икманаш, марий йылме наукын чыла ужашлаштыжат ойыртемын палдырна.

Кок ужаш дене савыкталтше «Марий йылме», «Марий йылме дене дидактический материал», «Кызытсе марий йылме», «Оҥартыш мут» да моло пашажымат шергалын, мемнан ончылан Учаев пеш тале грамматист семын сÿретлалтеш. Тудын кугу суапше марий йылмын научный грамматикыштыжат палдырна: ятыр йодышым наукын тачысе кÿкшытшö гыч ончалын шымлен, поян материал негызеш йöршын у умылымашым пуртен.

И.С.Галкинын З.В.Учаевын пашаж нерген шонымашыже:

«Шочмо йылмым туныктышылан»

З.В.Учаев «Марий йылме» книгам туныктышо-влаклан факультативный занятийым эртараш полшышо учебный пособий семын ямдылен, сандене шке содержанийже дене туныктышо-влакын кушкын толшо йодмашыштлан келыштаралтын да йылме теорийым тунеммаштышт кугу полышым пуа. Икманаш, учебный пособий маналтеш гынат, тиде книга - шке содержанийже дене кызытсе марий литературный йылме нерген у шымлымаш. Тудо - кугу пашан икымше ужашыже веле, тушто ныл ойлымаш ужашым гына авалтыме: пале мутым, лӱм мутым, чот мутым да олмештыш мутым.

Книган авторжо марий морфологийын чыла йодышыж дене шке принципиальный шонымашыжым каласа, шагал огыл йодышым у семын онча да ÿшандарыше материал дене пеҥгыдемда. Мутлан, лÿм мутын падеж системыжым налына. Автор кызытсе учебниклаште улшо шым падеж дене эше кок падежым ешарен: сравнительный да совместный. Мемнан шонымаште, автор пеш чын ыштен: нине падеж форма-влакым нигузеат наречий тÿшкаш пурташ ок лий.

Сравнительный ден совместный падеж-влак нерген шукертак возалтын. Эше 1923ийыштак финн ученый Ӱрйö Вихман нуным падеж системыш пуртен ыле. Марий йылмызе-влак кокла гыч П.Ярускин 1933ийыште нине падежым ойырен. Но падеж система марий йылмыште тунам эше келгын шымлыме лийын огыл, сандене нине падежым вараже наречийлан шотлаш тÿҥгалыныт. Пытартыш лу ийыште веле тиде йодышлан кугу вниманий ойыралтын. З.В.Учаев ден Г.М.Тужаров тудым келгын шымленыт да тыгай падеж улмым доказатленыт. Кызыт вузлаште нине падежым тунемыт.

З.В.Учаев лÿм мут-влакым склонений ойыртем дене кум тÿшкалан шелеш: неодушевленный да ÿмбал да йымал шомакла дене ышталтше сложный лÿм мут-влак: оҥамбал, ÿстембал, коҥгамбал, олымбал,тÿнямбал, пöртйымал, тыгак пöртöнчыл, тышкак пурат ял лум-влак: Аркамбал, Вончымбал, Шÿргыйымал, Кожлайымал да молат. Тыгай мут-влакын 10 падеж формышт уло: сравнительный, совместный деч посна эше –ч(ын) мучашан отделительный падеж. Но автор ала-молан ончыл мутым пуртен огыл, «пöртöнчыл» пример дене гына серлаген.

Чынак, нине сложный лÿм мут-влак ныл падежысе тÿжвал тÿсышт дене наречий дек лишемыт, но тудын деч шке лексический да грамматический значенийышт дене йöршеш ойыртемалтыт: нуно чыланат конкретный предметым лÿмдат, субъектно-объектный падеж формышт уло, почеш мут дене кучылталт кертыт. Садлан нуным наречийыш пурташ ок лий: тыште тошто падеж суффикс-влакын шке тÿҥ значенийышт аралалт кодын. Автор падеж-влакын значенийыштым пеш келгын да сайын почын пуэн. Тымарте лекше книгалаште падежын значений ден функцийыштым иктыш лугеныт гын, ынде тиде йодышым мучаш марте рашемдыме. «Олмештыш мут» разделыште, мемнан шонымаште, икте-весе шомакым «взаимный олмештыш мут» манме дене чын ыштыме. Садлан тудым посна разрядыш ойырыман.

Книга сай, раш йылме дене возымо, тудо шке содержанийже дене марий языкознанийлан веле огыл, фино-угроведенийланат шагал огыл пайдам пуа. Но автор экшык-влак дечат утлен огыл. Южо положенийже дене келшаш ок лий.

Мутлан, 31-ше страницыште автор воза: лÿм мут ончылно определений семын вес лÿм мут, пале мут, чот мут, олмештыш мут, причастий, южгунам наречий кучылталтыт: «Кÿкшын-кÿкшын пушеҥге-влактарваныде шогат». Тиде пример правиллан ок келше: тыште кÿкшын-кÿкшын наречий пушеҥге мутын признакшым ок ончыкто, тудо шогат глагол дене кылдалтын да действийын признакшым ончыкта. Писатель тыште, шке ойжым сылнештараш манын, тудым глагол деч лÿм мут дене ойырен.

119 страницыште предметын кушан верланыме палыжым ончыктышо относительный пале мут коклаш ÿмбал, тембал, тÿжвал, öрдыж шомак-влакым пурташ ок лий, очыни: нуно моло лÿм мут-влак деч нимо денат огыт ойыртемалт, вет марий йылмыште кеч-могай лÿм мут пале мут олмеш кучылталт кертеш.

140-ше страницыште автор чот мутлан тыгай определенийым пуэн: «Чот мут- отвлеченный числам, цифран количествым але шотлымо годым предметын радамжым ончыктышо ойлымаш ужаш».

Тиде определений дене келшаш ок лий: тыште автор логика дене конфликтыш пурен, ондаксе «предметын количествыжым» манеш. Илышыште цифран количество лийын ок керт, тугеже цифран да цифрыдыме количество нерген ойлаш ок лий. Мемнан шонымаште, «иктешлыше чот мут» терминымат келшышылан шотлаш ок лий. Молан манаш гын, тыгайрак термин синтаксисыште уло: «иктешлыше мут». Нине чот мут-влак тÿшкашке пуртымо –ын суффиксан шомак-влакым (коктын, кумытын да молат) наречийыш кусараш гын, утларак чын, очыни. Адакшым –ынат суффиксым ойыраш нигузеат ок лий: тыште –ат частица.

24- ше страницыште марий мут поянлыкын ойлымашужаш-влаклан шеледалтмыжым ончыктышо схемым пуымо. Ойлымаш ужаш-влакым, ожнысо семынак, знаменательный да служебныйлан шелме, а оҥартыш мут ден междометийым ни знаменательный, ни служебный ойлымаш ужаш-влак тÿшкаш пуртымо огыл. Тыгодымак раш категорийдыме мут-влакым знаменательный ойлымаш ужаш-влак тÿшкаш пуртымо. А тыге ышташ ок лий, вет нуно тудланак раш категорийдыме маналтыт. Йылмыште чыла мут ойлымаш ужаш тÿшкашок пуро, южышт могай ойлымаш ужашыш пурат, тидыже эше рашемдалтде кодын. Сандене схемын первый клеткажым «ойлымаш ужаш-влак» огыл, а «мут-влак» манаш гын, чынрак лиеш ыле.

Южо вере книгаште, автор ден редакторын ончен шуктыдымыштлан кöра йоҥылыш-влак лийыныт. Мутлан, 10-шо страницыште «действийын результатше лийше але лийшаш объектым» возымо. 51-ше страницыште «лексический» олмеш «семантический» манме.

Ончыктымо ситыдымаш-влак кугу огытыл, нуным автор вес книгаштыже палемден кертеш, а мо ÿчашымашан гын, кумдарак материал дене доказатла, шонена.

Книга, мутат уке, у шÿлышан. Тудым марий йылме наукышто ыштыме эше ик ошкыллан шотлаш лиеш

Тӱҥ пашаже-влак

• Краткие итоги экспедиции МарНИИ 1953 года // Уч. зап. МарНИИ. Вып. VI. – Йошкар-Ола, 1954. – С. 229-236.
• Марий орфографический словарь. Марийский орфографический словарь. – Йошкар-Ола, 1954. – 93 с. (Соавт. Асылбаев А.А.).
• Курык марий ден олык марий наречийысе мут-влакым таҥастарыме словарь. – Йошкар-Ола, 1955. – 88 с. (Соавт. Рыбакова П.Г.).
• Марийско-русский словарь. – М., 1956. – 862 с. (Соавт. Асылбаев А.А., Васильев В.М. и др.).
• Безличные предложения в марийском языке // Труды МарНИИ. Вып. VIII. – 1956. – С. 68-94.
• О сказуемостном употреблении причастий будущего времени в марийском языке // Труды МарНИИ. Вып. XII. – Йошкар-Ола, 1958. – С. 159-166.
• Инфинитивные предложения в марийском языке // Труды МарНИИ. – Вып. XIII. – 1960. – С. 121-135.
• Наречие // Современный марийский язык. Морфология. – Йошкар-Ола, 1961. – С. 271-287.
• Союзы // Современный марийский язык. Морфология. – Йошкар-Ола, 1961. – С. 294-300.
• Гласные фонемы малмыжского диалекта марийского языка // Труды МарНИИ. – Вып. XVIII. – Йошкар-Ола, 1964. – С. 127-140.
• Гласные и, ы в кильмезском говоре марийского языка // СФУ. – 1966. – № 4. – С. 247-253.
• История согласных фонем малмыжского диалекта // Материалы научной сессии МарНИИ по итогам исследовательских работ 1967 года. – Йошкар-Ола, 1968. – С. 12-14.
• Йылме историйын оҥай кышаже (Интересные следы истории языка) // Ончыко. – 1968. – № 4. – С. 97-98.
• Русско-марийский словарь (Буквы П, У-Я). – М., 1966. – С. 464-621, 772-801, 846-848.
• Согласные с, с', ш малмыжского диалекта марийского языка // СФУ. – 1971. – № 2. – С. 97-101.
• Сылнымут синтаксис (Поэтический синтаксис) // Ончыко. – 1972. – № 4. – С. 104-110.
• Марий орфографий мутер (Орфографический словарь марийского языка). – Йошкар-Ола, 1972. – 200 с. (Соавт. Галкин И.С.).
• Грамматические и лексические особенности малмыжского диалекта марийского языка // Вопросы марийского языкознания. – Вып. III. – Йошкар-Ола, 1973. – С. 72-83.
• Мут поянлык да стиль ойыртем (Особенности стиля писателя) // Ончыко. – 1975. – № 4. – С. 87-94.
• Кызытсе марий йылме. Введений. Мут ышталтмаш (Современный марийский язык. Введение. Словообразование). – Йошкар-Ола, 1976. – 66 с.
• О некоторых проблемах современного марийского языкознания // 200 лет марийской письменности. – Йошкар-Ола, 1977. – С. 124-135.
• Валентин Колумбын мут чолгалыкше (Сила слова Валентина Колумба) // Кушмо корно. – Йошкар-Ола, 1977. – С. 102-124.
• Мутын мучашдыме вийже (Сверкающие грани слова) // Ончыко. – 1978. – № 1. – С. 98-107.
• Шомакын сылнылык йöнжö (Изобразительная сила слова) // Ончыко. – 1978. – № 3. – С. 86-97.
• Йÿк да мут сем (Звук и мелодия слова) // Ончыко. – 1979. – № 2. – С. 95-101.
• О двух омонимичных формах в системе наклонений марийского языка // Вопросы грамматики и лексикологии. – Йошкар-Ола, 1980. – С. 38-50.
• Марий драматургийын савушыжо (Посвятивший себя драматургии) // Ончыко. – 1981 – № 3. – С. 104-106.
• Ойым чоҥымо сылнылык (Емкость художественного слова) // Ончыко. – 1980. – № 2. – С. 96-103.
• Йÿк деч посна муро ок шоч (Без звука нет песни) // Ончыко. – 1981. – № 5. – С. 87-92.
• Марий йылме. I ужаш (Марийский язык. Часть I). – Йошкар-Ола, 1982. – 184 с.
• Гагаринын шÿдыржö (Созвездие Гагарина) // Ончыко. – 1981. – № 2. – С. 89-91.
• Калькирование в марийском языке в его отношении к русским заимствованиям // Проблемы русско-финно-угорского двуязычия. – Йошкар-Ола, 1982. – С. 47-82.
• Оҥартыш мут (Подражательные слова). – Йошкар-Ола, 1983. – 92 с.
• Страдательный причастий (Страдательное причастие) // Марий филологий. – Йошкар-Ола, 1983. – С. 53-66.
• Омонимын сöралже (Красота омонимов) // Ончыко. – 1984. – № 2. – С. 90-95.
• Марий йылме. II ужаш (Марийский язык. Часть 2). – Йошкар-Ола, 1985. – 183 с.
• Составная рифма // Ончыко. – 1985. – № 4. – С.
• Марий йылме да литература дене отметка норма. – 1986.
• Кокшы классышты мары йӹлмӹ. – 1987.
• Марий йылме морфологий дене факультатив. – 1988.
• Марий йылме дене дидактический материал. – 2-3 кл. – 1988.
• Мары йӹлмӹ. 3 кл. – 1988.
• Мары йӹлмӹ. 2 кл. – 1989.
• Марий йылме урокышто лончылымаш. – 1989.
• Марий йылме да литература дене сочинений тема-влак. – 1989.
• Вӹзӹмшӹ классышты мары йӹлмӹ. – 1990.
• Мары йӹлмӹ. 5 кл. – 1990.
• Мары йӹлмӹ доно дидактический материал. 5 кл. – 1990.
• Марий йылме дене дидактический материал. 6-7 кл. – 1991.
• Марий йылме дене диктант сборник. 5-9 классым туныктышо-влаклан (Сборник диктантов по марийскому языку. Для учителей 5-9 классов). – Йошкар-Ола, 1991. – 271 с.
• Мары йӹлмӹ доно дидактический материал. 5-7 кл. – 1991.
• Мары йӹлмӹ. 2 кл. – 1991 (В соавт.).
• Марий йылме дене дидактический материал. 8-9 кл. – 1993.
• Марий йылме. Теорий. 5-9 кл. – Йошкар-Ола, 1993. – 264 с.
• Мары йӹлмӹ. Теорий. 5-9 кл. – Йошкар-Ола, 1993. – 264 с.
• Марий йылме да литератур дене сочинений тема-влак. – 1993.
• Мары йӹлмӹ. 5 кл. – 1994.
• Марийский язык как государственный. Образовательный стандарт для средних школ // Базисные учебные планы средних образовательных учреждений Республики Марий Эл. – Йошкар-Ола, 1994. – С. 161-180.
• Йылме лывыртыме паша. 5-7 кл. – 1995.
• Марийский язык: словоизменение. – Йошкар-Ола, 1995. – 216 с.
• Мары йӹлмӹ. 2 кл. – 1996 (В соавт.).
• Марийский язык. 5-6 кл. – 1997.
• Марийский (родной) язык. Образовательный стандарт для средних школ // Базисные учебные планы средних образовательных учреждений Республики Марий Эл. – Йошкар-Ола, 1997. – С. 61-97.
• Марийский язык. 7 кл. – 1997. – 136 с.
• Свет поэтического слова // Ончыко. – 1997. – № 4. – С. 127-135.
• Поговорим по-марийски. Русско-марийский разговорник с грамматическим очерком. – 1997. – 183 с.
• Марий йылме урокышто лончылымаш. – Йошкар-Ола, 1998. – 159 с.
• Поро кече. 30 уроков марийского языка. – Йошкар-Ола, 1998. – 146 с. (Соавт. Ефремов А.С.).
• Марийский язык. Контрольные письменные работы. – Йошкар-Ола, 1998. – 28 с.
• Мои песни – отзвук жизни // Ончыко. – 1998. – № 8. – С. 141-145.
• Блеск звезды. Из опыта учителя марийского языка // Ончыко – 1999. – № 3. – С. 128-146.
• Краткий курс марийского языка. – Йошкар-Ола, 1999. – 10 с.
• Временные требования по минимуму общего образования (Марийский язык). – Йошкар-Ола, 1999. – 99 с.
• Йоҥылыш дене паша. Туныктышылан полыш – Йошкар-Ола, 2000. – 10 с.
• Мут поянлык. 5 кл. – Йошкар-Ола, 2001.
• Сборник заданий по морфологии. – Йошкар-Ола, 2001. – 56 с. (Соавт. Васильев В.Н.)
• Узловые проблемы морфологии марийского языка. – Йошкар-Ола, 2002. – 50 с.
• Марий йылме программе. V-XI кл. – Йошкар-Ола, 2004. – 54 с. (Соавт. Малинина Р.А.)
• Мо тугай причастий? // Ончыко. – 2004. – № 1. – С. 134-140.

Чап

• Марий Эл Республикын сулло туныктыш пашаеҥже (1993)
• Россий Федерацийын кӱшыл профессионал туныктышын почётан пашаеҥже (1999).

Кылвер-влак

• Известный ученый, методист.(руш)

Литератур

1. Марийские лингвисты: биобиблиографический сборник / Мар. гос. ун-т; сост.: И.Г. Иванов, В.Н. Васильев, В.Н. Максимов. — Изд. 3-е, испр. и доп. — Йошкар-Ола, 2016. — 504 с. C. 472-479
2. Туныкта, шымла // Марий Эл. – 1994. – 6 сентябрь.
3. Анисимов Э.В. Корныжым ший медаль волгалтен // Марий Эл.- 2000. – 23 май
4. Сергеев М.Т. Йылмызе ешыш // «Марий коммуна». – 1969. – 30 июль.
5. Иванов И.Г. Рецензия на диссертацию «Малмыжский диалект марийского языка (Фонетические особенности)» // СФУ. – 1969. – № 3. – С. 234-236.
6. Ефремов А.С. Лÿмлö ученый, кумылзак айдеме // «Ямде лий». – 1980. – 19 май.
7. Юбилярым саламлена // Ончыко. – 1980. – № 2. – С. 96.
8. Исенеков В. Уста туныктышо, тале ученый // «Ямде лий» – 1980. – 17 май.
9. Грузов Л.П. Юбилей исследователя // Марийский университет. – 1980. – 20 май.
10. Андуганов Ю. Учимсола гыч рвезе // «Марий коммуна». – 1980. – 22 май.
11. Ефремов А., Калямшин М. Шочмо йылмын семже // «Марий коммуна». – 1982. – 10 июнь.
12. Галкин И. Шочмо йылмым туныктышылан // «Марий коммуна». – 1983. – 4 февр.
13. Галкин И.С. Рецензия на книгу Марий йылме. Ч. I // СФУ. – 1983. – № 4. – С. 299-303.
14. Реферат книги Марий йылме. Ч. I // Общественные науки в СССР. Сер. 6. Языкознание: РЖ. – 1983. – № 5. – С. 183-188.
15. Тужаров Г.М. У сеҥымашым шотыш от нал гын // Ончыко. – 1986. – № 5. – С. 79-83.
16. Захарова В.С. К новому чебному году // «Панорама». – 1984. – 20 янв.
17. Лаврентьев Г.И. Йылме верч тургыжланен // Ончыко. – 1987. – № 1. – С. 77-83
18. Туныктышылан у книга // «Марий коммуна». – 1989. – 21 янв.
19. Ефремов А.С. Лӱмлӧ ученый. Кымылзы эдем // «Йäмды ли». – 1990. – 19 май.
20. Галкин И.С. Шестидесятилетие З.В. Учаева // LU. – 1990. – № 5. – С. 209-210.
21. Ефремов А.С. Чонжо ура // «Марий коммуна». – 1990. – 22 май.
22. Никитина Н. Корным волгалтарыше ший медаль // «Ямде лий». – 1995. – 20 май.
23. Сергеев О.А. Туныктышо-влакын ÿшанле эҥертышышт // «Марий Эл». – 1999. – 29 окт.
24. Архипов С. Уста туныктышо // «Ямде лий». – 1999. – 6 нояб.
25. Сибатрова С.С. Пайдале, кумылым савырыше (З.В. Учаев ден А.С. Ефремовын «Поро кече!» книгашт нерген) // «Кугарня». – 1999. – 29 окт.
26. Сергеев О.А. Ӱшанле ошкыл дене // «Кугарня». – 2000. – 19 май.
27. Анисимов Э.В. Корныжым ший медаль волгалтарен // «Марий Эл». – 2000. – 23 май.
28. Васильев В.Н. Известный ученый, методист // «Марийский университет». – 2002. – 15 янв.
29. Апакаев П.А. З.В. Учаев // Образование и просветительское движение в марийском крае. – Йошкар-Ола, 2002. – С. 237-241.