Ефремов, Георгий Захарович: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
и Сергей Иванов переименовал страницу Ефруш в Ефремов, Георгий Захарович |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
1 корно:
'''Георгий Ефруш''' ('''Ефруш''') (Георгий Захарович Ефремов) ({{Шочын|1916|4|10}}, [[Макарсола]] ял — [[1941]]) — [[марий]] [[почеламутчо]], [[кусарыше]], очеркист, [[драматург]]. Г.Ефрушын творческий корныжо кÿчык лийын гынат, тудо марий калыкын ик эн йöратыме эргыже, уэмше марий ялым моктен мурышо [[серызе]] лийын.
Г.Ефруш 1916 ий 10 апрельыште [[Морко]] районысо [[Макарсола]] ялыште кресаньык ешеш шочын. Ачаже ялысе туныктышо, аваже тыглай кресаньык пашам ыштыше ÿдырамаш лийын. Кок шольыжо лийын: Зоил ден Веней. Георгийын изиж годсекак тÿҥ шонымашыже тунемме нерген лийын. 1931 ийыште Шиньшинский шымияш школым тунем пытарен. Шкевуя чот тунемаш тыршен. Школышто тунеммыж годымак литературым йöратен лудын, калыкыште колмо сылне [[йомак]]ым, [[Муро|мурымъъ, шулдыран шомакым, легендым чон кöргышкыжö пыштен. Г.Ефрушын эн йöратыме сомылжо [[сылнымут]]ан творчестве лийын. Тиде пашаш чонжо тудым изинек шупшын. Латвич-латкуд ияшыж годым газет дене кылым кучаш тÿҥалын, тÿрлö корреспонденцийым чулымын серен. А вара, возен кертмыжым ужын, вийжым сылнымутыштат тергаш пижын — газет редакцийлашке изирак очерк, зарисовко, почеламут-влакым колтылын. Кожмак рвезын илышыштыже мер пашат изи огыл верым айлен: комсомол вуйлатыше лийын, концерт, спектакль-влакым шынден. Тунам Ефремовмытын пöртышт клубыш савырнен. Тушто репетиций-влакым эртареныт, пырдыжгазетым луктеденыт, погынымашымат эртареныт.1930 ийыште, кум тылзан педагогический курсым тунем пытарымеке, Г.Ефруш Горельский школышто туныктышылан пашам ышташ тÿҥалеш. 1933 ийыште Моркышто улшо медрабфакын 4 курсышкыжо тунемаш пурен. Тушто уста марий писатель [[Н.С. Мухин]] дене палыме лийын. Мухин дене вашлиймыже Г.Ефрушын сылнымут корныжым пеҥгыдемден. 1934 ийыште Георгий Захарович [[Марий педагогический институт]]ын студентше лиеш. Тыге 1933-1934 ийлаште Г.Ефрушын икымше произведенийже-влак шочыт. Агитаций кумыл дене возымо почеламут ден очерклаште Г. Ефруш шкенжын чон шижмыжым, у илышлан йывыртымыжым почын пуаш тырша, лудшо-влакымат у илыш дек мелын савырнаш, пагытын шÿлышыж дене шÿлаш ÿжеш. Институтышто тунеммыж годым Г.Ефруш колхоз темылан «Ешем» да «Тайра» пьесе-влакым возен пытара, газетлаште шагал огыл почеламутым, ойлымашым, очеркым печатла, шке вийжым критика жанрыштат терген онча. Г. Ефруш писатель семын койын кушкын. [[Марий кундем]], Совет эл илышым ужын сÿретлаш тыршен, Кугу Октябрьым, партий ден комсомолым, революций тулеш шуаралтше тале еҥ-влакым, «кÿртньö кидан тÿня пролетарым» патриот семын чапландарен. 1936 ий гыч Г. Ефруш утларакшым прозаик да драматург семын тыршен. 1936 ийыште ВЛКСМ Марий обком тудым [[«Ямде лий»]] пионер газет редакцийыш пашам ышташ колта. Тудо тунам школыш, йочапöртлашке чÿчкыдын коштын. <br />
▲[[Файл:Георгий Ефруш|мини|без|Георгий Ефруш]]
1937 ийыште Георгий Захарович Медведево районысо Цибикнур кыдалаш школышто марий йылме ден литературым туныкташ тÿҥалеш. Нине ныл-вич ий Г. Ефрушын илышыштыжат, пашаштыжат эн лектышан лийыныт. Тунам тудын писатель лÿмжö йыр шарла, произведенийже-влак посна книгала дене лектыт, марий театр тудын пьесыже-влакым калыклан ончыкта. Тудо шочмо йылмыш [[А. С. Пушкинын]] почеламутлажым, М.Горькийын «Мещане» драмыжым, Д. Дефон «Робинзон Крузо»
[[Файл:1934 ий.jpeg|500px|thumb|right|Г. Ефруш (кокымшо радамыште пурла гыч кокымшо) марий писатель-влакын кокымшо конференцийыштышт. 1934 ий.]]▼
книгажым кусара, статья ден рецензийлам воза. 1939 ийыште тудым СССР писатель ушемыш пуртат. <br />
▲=== '''Илыш да творческий корныжо'''<big></big> ===
1936 ий гыч Г.Ефруш Москвасе историй, философий да литератур институтышто заочно тунемеш, 1938 ийыште тунем пытара. 30-шо ийлаште писатель утларак ойлымаш почеш ойлымашым луктын, тушто кресаньык илышым сÿретлен, мыскара да лирик кумылжо вигак шинчалан пернен. Писательын геройжо-влак реализм келгытышт дене ойыртемалтыт, лудшо еҥ ушеш кужу жаплан шарнаш кодыт («Шелше вол», «Кукшо-ночко-влак», «Шовашыж ден комдыжо»). Мыскара интонаций писательын ятыр возымыжым сöрастара. Тудын положительный геройыштат шукыж годым весела, мыскараче кумылан еҥ улыт, ош тÿнялан шыргыж илат, вуйым сакен огыт кошт. <br /> Тыгак Г. Ефрушын лÿмжö 30-шо ийласе марий драматургийын кушмо корныж денат кылдалтын. Тиде жанр дек писательын рвезыж годсек ▼
1939-1940 ийлаште Георгий [[МарНИИ]]-н сотрудникше лиеш. Тушто тудо литератур да сымыктыш темылан статья-влакым воза. 1940 ийыште Г. Ефруш [[Йошкар
▲[[Файл:1934 ий|thumb|right|Г. Ефруш (кокымшо радамыште пурла гыч кокымшо) марий писатель-влакын кокымшо конференцийыштышт. 1934 ий.]]
▲1937 ийыште Георгий Захарович Медведево районысо Цибикнур кыдалаш школышто марий йылме ден литературым туныкташ тÿҥалеш. Нине ныл-вич ий Г. Ефрушын илышыштыжат, пашаштыжат эн лектышан лийыныт. Тунам тудын писатель лÿмжö йыр шарла, произведенийже-влак посна книгала дене лектыт, марий театр тудын пьесыже-влакым калыклан ончыкта. Тудо шочмо йылмыш А. С. Пушкинын почеламутлажым, М.Горькийын «Мещане» драмыжым, Д. Дефон «Робинзон Крузо» книгажым кусара, статья ден рецензийлам воза. 1939 ийыште тудым СССР писатель ушемыш пуртат. <br />
▲1936 ий гыч Г.Ефруш Москвасе историй, философий да литератур институтышто заочно тунемеш, 1938 ийыште тунем пытара. 30-шо ийлаште писатель утларак ойлымаш почеш ойлымашым луктын, тушто кресаньык илышым сÿретлен, мыскара да лирик кумылжо вигак шинчалан пернен. Писательын геройжо-влак реализм келгытышт дене ойыртемалтыт, лудшо еҥ ушеш кужу жаплан шарнаш кодыт («Шелше вол», «Кукшо-ночко-влак», «Шовашыж ден комдыжо»). Мыскара интонаций писательын ятыр возымыжым сöрастара. Тудын положительный геройыштат шукыж годым весела, мыскараче кумылан еҥ улыт, ош тÿнялан шыргыж илат, вуйым сакен огыт кошт. <br />
▲Тыгак Г. Ефрушын лÿмжö 30-шо ийласе марий драматургийын кушмо корныж денат кылдалтын. Тиде жанр дек писательын рвезыж годсек спектакльлаште йöратен модмыжат лишемден. «Ешем», «Тайра» пьесе-влакым, «Тушманын кышаже», «Эҥыремышвот» драме-влакым возен. <br />
▲1940 ийыште Г. Ефруш Йошкар Армийыш лектын кая. Карелийыште, йÿдвел межа воктен, служитлаш тÿҥалеш. Тудлан чылт у сомыл логалын гынат, жапше пеш шыгыр лийын гынат, ушыж дене сынымут нергенак шонен. Возашат жапым муаш тыршен. Мöҥгышкыжö эре серышым возен шоген. Сарын икымше кечылаштыжак неле, вÿр йоктарымашан вашпижмаште писательын ÿмыржö кÿрылтын. Кугу бой каен, йыр снаряд-влак пудештыныт. Кок разведчик, связист да Георгий Ефруш, тушманын тул йымакыже верештыныт, тудын вуйышкыжо кок осколко логалын. Йолташыже-влак тудым Куолаярви лÿман вереш тоеныт. <br />
Писательын ÿмыржö кÿчык лийын, коло вич ияшыж годымак кÿрылтын, творческий корныжо улыжат шым-кандаш ий чоло гына шуйнен. Тÿҥал пыштыме произведенийже-влакат серен шуктыдеак кодыныт, но тудын пашаже-влак шочмо литератур историеш пале кышам коденыт, нуно калык шÿмыштö илат. Г. Ефрушын мурыжо кÿрылтын гынат, тудын уста писатель улмыжо калык шÿмеш мондалтдымын кодеш.
===
====
1927 ий. Кеҥеж рÿдö. Ачам [[Пошкырт мланде]] гыч ешыжым шочмо кундемышкыже, Морко кантонысо Макарсолашке наҥгая.
Макарсола – курык сереш, ужар садер лоҥгаш верланыше ик уреман изи ял. <br />
Курык, чодыра, мланде йымач йорген лекше яндар памаш-влак ялым йомакысе семынак сöрастарат. Садланак дыр тысе марий – влак йомакым, тоштыеҥ ойым каласкалаш да колышташ путырак йöратат. Ты кундемысе шемер калык ожнысек мландым курал - ÿден, сонарыш коштын. Южышт ойлышаш шомакыштат ятыр лийын.
61 ⟶ 50 корно:
А шочмо сылнымутым йöратымыже, тудын возымыжо марий калык ушышто памаш семынак илаш тÿҥалеш.
====
Морко поселко ден Шеҥше села кокласе кугорно кок велнат шем чодыра. Ӱмылан, юалге. Тудо акрет годсо шке мурыжым иктутыш кожге мура. Кÿшнö, вуй ÿмбалне, ош пыл лаштык-влак койыт, ала-кушко эркын ийыт.
Шеҥшыш иктаж куд меҥгым миен шуде, корно пурла велыш лупшалте. Тыштат чодыран лоп вер. Теве чара пасу тÿрыш толын лекна. Кумдыкеш ужар нур шарла. Пасу вес велне, курык чоҥгалаште – ял-влак. Тиде – Вуртем вел.
107 ⟶ 96 корно:
Писательын илышыже, поро чапше калык коклаш чот шыҥен.
===
• Тушманын кышаже: ныл кыдежан, 9 сÿретан пьеса. Йошкар-Ола, Маргосиздат, 1939. 52 с.
<br />
253 ⟶ 242 корно:
<br />
• Долой мланде ÿмбач: почеламут // Рвезе коммунист. 1938. 10 март.
====
• Марий драматургий // Рвезе коммунист. 1934. 15 август.
<br />
301 ⟶ 291 корно:
<br />
• Героический илыш – героический тема! // Марий коммуна. 1939. 17 декабрь.
==== Г
• Чего ещё надо: рассказ / пер. А. Айзенворта // Марийские писатели. Йошкар-Ола, 1941.
<br />
310 ⟶ 301 корно:
• Последний единоличник: рассказ / пер. Н. Москвина // Солнце над Волгой: антология марийской прозы, Йошкар-Ола, 1970.
==
===
• Иванов А. Сылнымутлан пелед шуын улмаш // Арслан тукым. Йошкар-Ола, 1985. С. 11-20.
<br />
378 ⟶ 369 корно:
<br />
• Г. Ефруш [Биографическая справка] // Асылбаев А., Николаев С. Литературный хрестоматий средний школын 8-10 классла-шамычлан. Йошкар-Ола, Маргиз, 1943. С. 533.<br />
===
Писатель Геогрий Ефрушым марий калык утларакшым прозаик да драматург пашаже гыч пала. Тудо, 1931 ий гыч тÿҥалын 1940 ий марте, шуко ойлымашым, ятыр пьесым возен, лудшо-влакым чÿчкыдынак очерковый публицистикыже дене куандарен. Эн сай ойлымаш ден очеркше сар деч ончыч посна сборник денат лектыныт. Тиде сборникеш печатлыме произведений кокла гыч «Кокымшо илыш», «Тойбатыр кугызан ешыже», «Шошо», «Эше мо кÿлеш?» ойыртемынак сöрале, келге шонымашан улыт. А «Пытартыш единоличник» ойлымашыже вигак хрестоматийный мут саскашке савырнен. Тудым пел курым жапыште иктаж коло гана тÿрлö антологиеш , школлык лудшаш книгаш, репертуарный сборникеш савыктыме. <br />
Г. Ефрушын прозыжо – ныжылге кумылан, лиризм шÿлышан. Южо ойлымашыже, мутлан, «Шошо ойлымаш», проза йöн дене возымо виян почеламутым ушештара. Уста писательын пьесыже-влак: «Ешем», «Тайра», «Эҥыремышвот», «Тушманын кышаже» марий драматургийым кугун пойдареныт. Г. Ефруш проза ден драматургийыште чот тыршымыж дене пырляк критика ден литературоведенийышкат шке творчество куатшым ешарен. Тудо у книгалан рецензийым, рвезе автор-влакын мурпаша корнышт нерген статьям кÿрылтде возен шоген. Возымыжо «Марий коммуна», «Рвезе коммунист», «Ямде лий!», «Ленин ой» газетлаш, «Пиалан илыш» альманахеш печатлалтын. <br />
393 ⟶ 385 корно:
Г. Ефруш критика ден литературоведений пашаште ушан, тале шымлыше улмыжым ончыктен. Тудо руш да моло калык литературым сайын палымыже, кугу эрудицийже дене ойыртемалтын. МарНИИ-н наука пашаеҥже лиймеке, тудо «30-шо ийласе марий литература» монографийым возаш тÿҥалын ыле. Марий театрын, марий драматургийын кушмо кушмо корныштым шымлаш шонен. Сар деч ончычак Совет Армийыш служитлаш кайымыже, 1941 ий кеҥежым фронтеш геройла колымыж дене чыла шонымыжым почылтарен, йöнештарен ыш шукто. Ынде марий литературын, марий литературоведенийын историйыштым научно шымлыме годым Г. Ефрушын тÿҥал кодымо кÿлешан пашажым, тудын ушан ойжым эреак пагален шарналтена.<br />
===
Георгий Ефруш - самырык писатель. Тудо 1934 ийыште гына возаш тÿҥалын. Тудын творчествыже кок жанр дене – драматургий да тыгыде ойлымаш-шамычым возымо корно дене вияҥ толеш. Тиддеч посна тудо критический статья-шамычым воза. Но тудын творчествыштыже драматургий тÿҥ верым налеш. Тиде статьяште ме тудын драматургийже нерген кÿчыкын ойлен пуэна. <br />
Георгий Ефруш чылаже ныл пьесым возен. Тудын пьесыштыже сюжет кок линий дене ончыкталтеш. Ик линийже – йöратымаш проблема, весыже – герой-шамычын производственный паша верч, родина верч, класс тушман ден вредитель-шамыч ваштареш кучедалмашышт.<br />
408 ⟶ 400 корно:
Пьесын сай могыржылан пьесыште улшо кугу драматизмымат ончыктыде ок лий.
1939 ийыште лекше «Тушманын кышаже» кызытсе жаплан Ефрушын моло пьесыже-шамыч дене таҥастарымаште эн популярный пьеса. Тудын популярностьшо темын злободневный ла политический заостренный улмыжо гыч, сценический оформленийым сайын, тÿҥ образ-шамычын характерыштым моштен ончыктыма гыч лектеш. Тиде пьеса илышыште лийше реальный фактым, кугу политический поворотым ончыкта. Пьесын тÿҥ темыже: у строительствыште вуйлатыме пашашке шÿшкылт шичше тушман-шамычын вредительствышт ваштареш кучедалмаш. Пьесын тÿҥ ситыдымашыжлан драматизм вияҥ шогымыжым последовательно огыл ончыетымашым, развязкым кужын шуйымашым ончыкташ кÿлеш. Ончыктымо сÿретын проблемыжын чыла сложностьшым автор тичмашын ончыктен огыл. Садлан сюжет кугу драматический пафос деч посна эрта. Пьесыште «Партбилет» кино ден «Павел Греков» пьесын сюжет влияний уло гынат, тÿҥ шот дене тиде оригинальный пьеса.
Ефруш драмын ик тÿҥ качествыжым – характер ден обстоятельствым моштен ончыкта. Тудо сÿрет-шамычын проблемыжын чыла сложностьшым, деятель-шамычымат иктешлен типизироватлен ончыктен, сюжетный коллизийын чыла потенцийжымат мучко использоватлен, драматизироватлен эшеат кÿкшö художественный качестван драматический произведений-шамычым пуэн кертеш.
==
• Апатеева Т. Эре чоныштем // Ончыко. 1976. № 4. С. 77.<br />
• Васильев И. Макарсолан эргыже // Марий коммуна. 1973. 8 авг.<br />
| |||