Йошкар-Ола: версий-влак коклаште ойыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
|||
42 корно:
|сайт = http://www.i-ola.ru
}}
'''Йошкар-Ола''' (тошто ''Чарла'', ''Цар-Ола''; {{lang-mrj|''Якшар-Хала''}}, тошто ''Цӓрлӓ'') — [[Россий]]ысе [[ола]], [[Марий Эл Республик]]ын рӱдолаже. Калыкчот ([[1 Шорыкйол]] [[2012]] ийлан) — 252 935 еҥ. 1584 ийыште Федор Иоаннович [[кугыжа]] олалан негызым пыштен. [[1919]] ий марте ола
[[1984]] ийыште олалан [[Йошкар Знамя паша орден]]ым кучыктеныт.
Тачысе кечын Йошкар-Ола — [[финн-угор калык]]-влакын тӱвыра рӱдерыштлан шотлалтеш.
== Эртымгорно ==▼
Олан кызыт шогымо вершыте еҥ-влак мезолит курым гыч иленыт (м.к. деч 12 тӱж. ий ончыч). [[XVI курым]]ышто ты мланде Озаҥ ханствыш пурен, [[марий]]-влак иленыт. Шыжа тылзын [[1552]] ийыште [[Шучко Йыван]] руш кугыжа Озаҥ ханствым сеҥен. Верысе калык у кугыжалан йӧзакым тулышаш ыле, но [[1553]] ийыште, шошым калык йӧзакым тӱлаш чарнен, кугыжа ваштареш сарым тӱҥалын. Кучедалмаш-влак икте почеш весе ылыжыныт, сандене Шучко Йыван ты кундемлаште ор-влакым шогалтылын. Тыге Йошкар-Ола шочын. ▼
«Какшан ӱмбалне Кугыжан олаже» («Царёв город на Кокшаге») --- тыге тӱҥалтышыште у орым лӱмденыт, тышечак вара кӱемалтше лӱм шочын --- Царевококшайск --- 1584 ийыште негызлалтын, Шучко Йыванын колымыж деч вара. Эркын-эркын салтак ор гыч Царевококшайск шотан олашке савырнаш тӱҥалын. Тушто ужалыше, кресаньык, пашазе-влак толеденыт. Калык мландым куралаш ушнен. Но саадак Царевококшайск – сарзе-влакын олаштлан шотлалтын. [[Юл кундем]]ыште тӱҥалше сарзе кучедалмаш-влакым пытарашлан Царевококшайск гыч отряд-влакым колтылыныт. ▼
Олам чоҥаш тӱҥалме дене ты кундемыш [[руш]]-влак толыныт. XVII курымышто ола воктене улшо ял-влак (Вараксино, Лапшино. Гомзово, Берёзово, Кожино, Марково, Пахомово, Ширяйково, Жуково, Княжна) вӱрыс В.Г. Ромодановскийын кид йымалныже лийыныт. Тачысе кечын нине ял-влак олан микрорайонжо улыт. ▼
Царевококшайск уездын рӱдолаже тӱҥалтыш гычак лийын. Олажымат, уездшымат воевода вуйлатен. Тыгак, тудо верысе сар гарнизонным вуйлатен, юрист сомылым шуктен, марий-влак деч йӧзакым поген. ▼
[[Пётр I]] Кугыжа годым Царевококшайск Озаҥ губернийыш пурен. ▼
[[XIX курым]]ышто Царевококшайскыш политический ссылкыш колтылаш тӱҥалыныт. ▼
[[XX курым]]ышто Царевококшайскыште 13 урем, 300 наре тӱрлӧ пӧрт лийын, тыгаяк 1920-шо ийла марте кодын. [[17 Пургыж]] [[1919]] ийыште Царевококшайсклан Краснококшайск лӱмым пуеныт. [[18 Пеледыш]], [[1920]] йыште тудо Виче губернийыш пурен. [[4 Кылме]] 1920 ийыште Марий автономий областьым негызлыме нерген декрет лектеш, Кылме тылзын 25-ше кечынже Краснококшайск у областьын административ рӱдерже лиеш. [[25 Шорыкйол]] [[1928]] ийыште Краснококшайск [[марий лӱм]]ым налеш --- Йошкар-Ола. ▼
[[Кугу Ачаэл Сар]] годым Йошкар-Олашке южо завод-влакым эвакуироватленыт. Тиде олалан кушкашлан йӧным пуен. 1959 ийыште Зеленодольск гыч олашке электричествым колтеныт, 1967 иыште – газ пучым шупшын пытареныт. 1950-1960 ийлаште у полат-влакым чоҥеныт, олан администраций пӧртым, виктем пӧртым, «Йошкар-Ола» унагудым шогалтеныт, [[Изи Какшан]] эҥерын шола серыштыже ола шарлен --- Сомбатхей микрорайон шочын.▼
Йошкар-Олан кызытсе сынже тыгайрак: http://mari.visitola.ru/▼
== Торалык таблице<ref>Атлас автомобильных дорог России. М. 1998</ref> ==
85 ⟶ 100 корно:
| '''[[Шавашар]]''' || <center>685
|}
▲== Эртымгорно ==
▲Олан кызыт шогымо вершыте еҥ-влак мезолит курым гыч иленыт (м.к. деч 12 тӱж. ий ончыч). [[XVI курым]]ышто ты мланде Озаҥ ханствыш пурен, [[марий]]-влак иленыт. Шыжа тылзын [[1552]] ийыште [[Шучко Йыван]] руш кугыжа Озаҥ ханствым сеҥен. Верысе калык у кугыжалан йӧзакым тулышаш ыле, но [[1553]] ийыште, шошым калык йӧзакым тӱлаш чарнен, кугыжа ваштареш сарым тӱҥалын. Кучедалмаш-влак икте почеш весе ылыжыныт, сандене Шучко Йыван ты кундемлаште ор-влакым шогалтылын. Тыге Йошкар-Ола шочын.
▲«Какшан ӱмбалне Кугыжан олаже» («Царёв город на Кокшаге») --- тыге тӱҥалтышыште у орым лӱмденыт, тышечак вара кӱемалтше лӱм шочын --- Царевококшайск --- 1584 ийыште негызлалтын, Шучко Йыванын колымыж деч вара. Эркын-эркын салтак ор гыч Царевококшайск шотан олашке савырнаш тӱҥалын. Тушто ужалыше, кресаньык, пашазе-влак толеденыт. Калык мландым куралаш ушнен. Но саадак Царевококшайск – сарзе-влакын олаштлан шотлалтын. [[Юл кундем]]ыште тӱҥалше сарзе кучедалмаш-влакым пытарашлан Царевококшайск гыч отряд-влакым колтылыныт.
▲Олам чоҥаш тӱҥалме дене ты кундемыш [[руш]]-влак толыныт. XVII курымышто ола воктене улшо ял-влак (Вараксино, Лапшино. Гомзово, Берёзово, Кожино, Марково, Пахомово, Ширяйково, Жуково, Княжна) вӱрыс В.Г. Ромодановскийын кид йымалныже лийыныт. Тачысе кечын нине ял-влак олан микрорайонжо улыт.
▲Царевококшайск уездын рӱдолаже тӱҥалтыш гычак лийын. Олажымат, уездшымат воевода вуйлатен. Тыгак, тудо верысе сар гарнизонным вуйлатен, юрист сомылым шуктен, марий-влак деч йӧзакым поген.
▲[[Пётр I]] Кугыжа годым Царевококшайск Озаҥ губернийыш пурен.
▲[[XIX курым]]ышто Царевококшайскыш политический ссылкыш колтылаш тӱҥалыныт.
▲[[XX курым]]ышто Царевококшайскыште 13 урем, 300 наре тӱрлӧ пӧрт лийын, тыгаяк 1920-шо ийла марте кодын. [[17 Пургыж]] [[1919]] ийыште Царевококшайсклан Краснококшайск лӱмым пуеныт. [[18 Пеледыш]], [[1920]] йыште тудо Виче губернийыш пурен. [[4 Кылме]] 1920 ийыште Марий автономий областьым негызлыме нерген декрет лектеш, Кылме тылзын 25-ше кечынже Краснококшайск у областьын административ рӱдерже лиеш. [[25 Шорыкйол]] [[1928]] ийыште Краснококшайск [[марий лӱм]]ым налеш --- Йошкар-Ола.
▲[[Кугу Ачаэл Сар]] годым Йошкар-Олашке южо завод-влакым эвакуироватленыт. Тиде олалан кушкашлан йӧным пуен. 1959 ийыште Зеленодольск гыч олашке электричествым колтеныт, 1967 иыште – газ пучым шупшын пытареныт. 1950-1960 ийлаште у полат-влакым чоҥеныт, олан администраций пӧртым, виктем пӧртым, «Йошкар-Ола» унагудым шогалтеныт, [[Изи Какшан]] эҥерын шола серыштыже ола шарлен --- Сомбатхей микрорайон шочын.
▲Йошкар-Олан кызытсе сынже тыгайрак: http://mari.visitola.ru/
==Символ-влак==
| |||