Иванова, Альбертина Петровна: версий-влак коклаште ойыртем

Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
1 корно:
[[Файл:Иванова Альбертина Петровна.jpg|мини|'''Альбертина Иванова'''
(Аптуллина Альбертина Петровна)]]
'''Альбертина Иванова''' (Альбертина Петровна Аптуллина – Иванова) ({{Шочын|1954|8|11}}, [[Кужеҥер кундем]], [[Шойдӱҥ]] [[ял]]) – [[марий]] [[серызе]], [[почеламутчо]], кусарыше, СССР (Россий) серызе ушемын йыжъеҥже, [[Марий Эл Республикысе сымыктышын сулло пашаеҥже]], [[Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш премийын лауреатше]].
]]
'''Альбертина Иванова''' (Аптуллина – Иванова Альбертина Петровна) (1954 ий сорла тылзын 11-ше  кечынже Куженер район Шойдӱҥ ялыште шочын) – марий сылнымутчо, поэт, кусарыше. СССР (Россий) Писатель ушем член, Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш молодежь премийын лауреатше, Марий Эл сымыктышын сулло пашаеҥже.
 
== '''Илыш корныжо''' ==
 
=== '''Йоча жап''' ===
Альбертина Иванова Куженер район Шойдӱҥ ялысе туныктышо ешеш шочын. 1971 ийыште Йӱледӱр кыдалаш школым тунем пытарен. Шке жапыштыже Альбертина Иванован ачажат возкален. Возкаленже рушла, «Марийская правда» газетеш савыкталтын. Чонжо дене тудо сылнымут деке моткоч лишыл лийын. Сарыште коштшо айдеме (сар гыч тудо гвардий капитан пӧртылын) гынат, кумылжо пушкыдо лийын. Ешыште кум ӱдыр кушкыныт. Ачашт эреак творчествылан кумылаҥден шоген.Тиде тӱҥалтыш лийын. А вара, Йӱледӱр кыдалаш школыш  тунемаш пурымеке, тусо моткоч виян, тале туныктышо-влак дене вашлийын. Школым тунем пытарымеке Озаҥ университетыш журналистлан заочно тунемаш пурен.Тиде жапыштак «Марий коммуна» газет редакцийыште стажёрлан пашам ышташ тӱҥалын. Но кунам Йошкар-Олаште университетым почыныт, тушко пураш угычын экзаменым кучен. 1972–1977 ийлаште Марий кугыжаныш университетын историко-филологичкеский факультетыштыже, руш филологий отделенийыште, тунемын, тыштак сылнымутым возаш тӱҥалын. Студент пагыт дипломым налаш ямдылалтме гына лийын огыл. Тиде поэт семын йолӱмбак шогалме пагыт лийын. Универитетыште тунеммыж годым Писатель ушем студент-влак дене пашам ыштен. Самырык-влак дене пашам ыштыме секцийым Семен Николаев вуйлатен.
 
=== '''Пашам ыштыме жап''' ===
1971 ийыште кыдалаш школым пытарымек, Марий университетын почылтмыжым вучышыла, ик ий «Марий коммуна» газет редакцийыште ыштен. Вуз деч вара 1978 ийыште радиошто, а 1983 ий деч«Ончыко» журнал редакцийыште тыршен, 15 ийым Марий книга савыктышлан пуэн – тӱҥ редактор да директор сомылым шуктен. Кызыт «ООО «Издательский дом «ОТО» лӱман савыктыш рӱдерым вуйлата.
 
== '''Сылнымут корныжо''' ==
Альбертина Иванован лирике геройжо – яндар да ӱшанле, ныжылге да чолга, порылык да чынле кумылан, илышым йӧратыше, волгыдо чон верч кучедалше айдеме. Индешымше классыште тунеммыж годым икымше почеламутым возен Кужэнер районысо «Ӱжара» газетышке колтен. 1976 ийыште А. Иванова «Кечан эрдене» лӱман икымше почеламут сборникшым савыктен. Тиддеч вара лудшо-влаклан «Каласынем тылат» (1982), «Короткое лето» (1984, Москва), «Шинчаваш ончен» (1988) книгаже-влакым пӧлеклен. Тудын возымо произведенийже руш, финн, эстон, венгр, удмурт да моло йылмылаш кусаралтыныт.
 
== '''Сылнымутшо''' ==
 
=== '''Книга-влак''' ===
* '''Кечан эрдене''': почеламут -влак [Солнечным утром: стихи]. Йошкар-Ола, 1976. 56 с.
* '''Каласынем тылат''': почеламут, поэма [Откровение: стихи, поэма]. Йошкар-Ола, 1982. 64 с.
23 ⟶ 22 корно:
* '''Суксо вачӱмбак вола''': почеламут, поэма-влак. Йошкар-Ола: ООО «Издательский дом «ОТО», 2009. 472 с.   
 
=== '''Вес вере савыкталтше произведений-влак''' ===
·       *А муро уло: почеламут // Марий коммуна. 1984. 12 окт.
*Ава: почеламут // Марий коммуна. 1973. 29 нояб.
*Авамлан: почеламут // Марий коммуна. 1971. 14 дек.
* Автобусышто: Почеламут //Марий коммуна. 1982. 18 сент.
*Арале мыйым, волгыдо Юмем! Кандаш сӱретан поэтический драме // Ончыко. 1977. № 6. С. 115-154.
*Ачай: почеламут // Район илыш. 1993. 7 янв.
*Вашлияш лектам: почеламут // Марий коммуна. 1972. 28 янв.
*Икшывемлан; Тылат; Илыш там: почеламут-влак // Марий коммуна. 1978. 31 март.
*Тыйын пиалет; Порылык озым: почеламут-влак // Марий коммуна. 1975. 30 сент.
*Ит «мале»… Тюльпан; Икте гына; Ок йӧрӧ: почеламут-влак // Марий коммуна. 1972. 21 июль.
*Кастене: почеламут // Марий коммуна. 1974. 15 окт.
*Корно ончыко шуйналтын… Шокшо кинде: почеламут-влак // Марий коммуна. 1977. 12 окт.
*Кум ӱжара; Шолып шонымашым шӱмыштӧ кучалын; О Май!; Шӱшпык муро: почеламут-влак // Ончыко. 1977. № 4. С. 68-70.
*Мланде ӱдыржым ужата: почеламут // Марий коммуна. 1984. 2 нояб.
*Мо кӱлеш эше тылат… Вашлиймаш; Вашлиймеш, - пелешталын…  Чеверын; Йӧратыза ӱдырамашым; Мый чытен ом керт торжалыкым… Тӱтыра ал шовычым: почеламут-влак // Ончыко. № 1. 1982. С. 67-68.
*Мом шона музыкант…  Лаж эҥэр. Тый ит ман… Юмын лӱм дене… Четлыкыш… Окнам почам… Мылам тый шочынат. А шинчат кычалеш весым… Мый кудалтыме лийын ом мошто… Шырчык омарта. Шергыжым гала…Шкет ӱдырамаш; Мӱкш отар… Тулкайык мужыр чоҥешта… Шинчанужшо, мом туран ончет… Мо-гынат лийшаш таче… Почеламут-влак // Ончыко. 1991. № 5. С. 75-84.
*О кушто мут-влак улыт чон гыч лекше? Шыма вачыш пыштен вӱдваражым; Шокшо кинде: почеламут-влак // Ончыко. 1980. № 1. С. 65-69.
*Ойырлымо-вашлийме сем; Тек тыныс терга; Таче да эрла; Шӱдыр воштончыш; Эр шыжым: почеламут-влак // Марий коммуна. 1984. 10 янв.
*Ош чома: почеламут // АРТлад. 2008. № 2. С. 22-23.
*Палантай дек унала: почеламут // Ямде лий. 1974. 8 март.
*Пиалым ӱжын моштыман: почеламут // Марий коммуна. 1984. 13 дек.
*Пиал; Турня-влак; Вучет вашмутым: почеламут-влак // Марий коммуна. 1973. 17 янв.
*Почеламут-влак/ // Кугарня. 1994. 2 сент.
*Поэт ден Юмо; Чыла. Кеҥеж эрталын кайыш…  Шып улам тунар…  Лишыл-влаклан… Почеламут-влак // Марий Эл. 2009. 8 авг. С. 7.
*Пушкинын книгаже: почеламут // Ямде лий. 1975. 12 апр.
*Пӱртӱс помыжалтын: почеламут // Марий коммуна. 1974. 8 март.
*Сеҥаш йӧсӧ: почеламут // Марий коммуна. 1974. 15 март.
*Сугынь; Теве ломбо: почеламут-влак // Марий коммуна. 1982. 8 март.
*Светофор: почеламут // Ямде лий. 1975. 22 март.
*Тачат шарнем; Мемнам ыш терге сар чынлыклан, куатлан; Ида кай вурсен; Ӱжаран уржа пасун - чыр омо… Кумыл черстын амалже - мый омыл: почеламут-влак // Ончыко. 1985. № 3. С.51-55.
*Тиде илыш: почеламут // Марий коммуна. 1983. 18 сент.
*Тӱнясе пуламырым чон дене ужын; Шочмо йылме; Тул мардеж; Пиалым ӱжын моштыман; Ачамын ӱжараже; Колыш ачам да пырдыж тайналте… Эргым, ит ондале; Шулдыремжат таче… Сур шинчан айдемем… Мылам куржаш ыле почеш… Тый кого, кодо мыйым…Почеш толшылан: почеламут-влак // Ончыко. № 4. С. 25-30.
*Уремыште; Пижым мыланем пидеш: почеламут-влак // Марий коммуна. 1976. 5 февр.
*Ӱшанем: почеламут // Ончыко. 1985. №5. С. 3.
*Фестиваль муро: почеламут // Марий коммуна. 1985. 27 июль.
*Чон коржмо муро: поэме // Ончыко. 1988. № 1. С. 66-72.
*Чыла тылат кӧра: почеламут // Марий коммуна. 1983. 11 сент.
*Шинчалан койшо сӱрет: почеламут // Ончыко. № 2. С.10.
*Шочмо вел; Йӱледӱрын олыкыш волем…  Почеламут-влак // Ончыко. 1974. № 6. С. 41.
*Шочмо вер: почеламут // Марий коммуна. 1974. 21 июль.
*Шочмо йылме: почеламут // Кугарня. 2008. 15 апр.
*Шошо вальс: Почламут // Марий коммуна. 1976. 30 май.
*Шӱдырла йӱла: почеламут // Ямде лий. 1975. 9 май.
*Шӱжаремлан серыш: почеламут // Марий коммуна. 1981. 10 март.
*Шӱшпыкым адак кӱктат салмаште… Почеламут аршаш//Ончыко. 1995. № 7. С. 37-43.
*Эрдене ялыште; Йӱр толеш адак; Мыняр олма (задача); Шогертен; Ом лӱд: почеламут-влак // Ямде лий. 1974. 12 окт.
*Эрыкле кумыл: почеламут // Ончыко. 1990. № 5. С. 8.
 
=== Вес йылмылаш кусарыме произведенийже-влак ===
·       Ава: почеламут // Марий коммуна. 1973. 29 нояб.
*Стихи / пер. на рус. А. Парпара // Огонек. М., 1976. № 1. С. 8.
*'''Короткое лето:''' стихи и поэма / пер. на рус. А. Боброва. М., 1984. 64 с.
*Стихи / пер. на рус. В. Панова // Главные ценности наши. Йошкар-Ола, 1977. С. 177–178.
*Стихи / пер. на рус. Н. Бабицкой // Середина земли родной. М., 1987. С. 318–325.
*Свет рябины: отрывок из поэмы / пер. на рус. А. Боброва // Марийский край,  земля Онара. М., 1989. С. 115–120.
*Стихи / пер. на рус. Г. Смирнова, А. Смольникова // На просторах земных. М., 1990. С. 21–26.
*Стихи / пер. на рус. В. Панова // Братство песенных сердец. Йошкар-Ола, 1990. С. 74–75.
*Почеламут-влак / пер. на эстон. А. Валтона // Ныл йӱкан кумыл сем = Nelimarilannat, Таллин, 1998. С. 160–249.
*'''Так и живёт моя душа''': стихи, поэма / пер. с мар. Йошкар-Ола: Мар.  кн.  изд-во. 1999. 224 с.
*Почеламут-влак / пер. на эст. А. Валтона // Kuumӧӧ. Таллин, 2006.
*Одна была моя беда…  Хожу по земле, словно девушка – лебедь…  Стихи / пер. на рус. Г. Пирогова // Пирогов Г. Тринадцатый апостол. Йошкар-Ола, 2007. С. 299–303.
*Стихотворения // Пирогов Г.П. Давай на равных говорить... Антология. Переводы с марийского языка, стихи, поэмы. Йошкар-Ола, 2008. С. 214-241.
*'''Соло скрипкалан соната:''' почеламут-влак. Badacsonytomaj: CN - Collegium Fenno-Ugricum, 2010. 44 с. СD-диск пеленлыкан (Марий, немыч, француз да венгр йылме дене).
*Вот птица певчая ощипана… Пустым гнездом покинута душа… Самая счастливая; Поэт и Бог; Не умею быть брошенной… Как страшно понять: никому не нужна… Саксафонист; Предо мной; Человек светлоглазый… В окно ночное вдруг… Сне и снег из упавших завес… Душа если вольная – в клетку… //  Антология марийской поэзии в переводах Германа Пирогова. Т. II. Йошкар-Ола, 2011.  С. 280–292.
 
=== Альбертина Иванова кусарыше семын ===
·       Авамлан: почеламут // Марий коммуна. 1971. 14 дек.
 
·       Автобусышто: Почеламут //Марий коммуна. 1982. 18 сент.
 
·       Арале мыйым, волгыдо Юмем! Кандаш сӱретан поэтический драме // Ончыко. 1977. № 6. С. 115-154.
 
·       Ачай: почеламут // Район илыш. 1993. 7 янв.
 
·       Вашлияш лектам: почеламут // Марий коммуна. 1972. 28 янв.
 
·       Икшывемлан; Тылат; Илыш там: почеламут-влак // Марий коммуна. 1978. 31 март.
 
·       Тыйын пиалет; Порылык озым: почеламут-влак // Марий коммуна. 1975. 30 сент.
 
·       Ит «мале»… Тюльпан; Икте гына; Ок йӧрӧ: почеламут-влак // Марий коммуна. 1972. 21 июль.
 
·       Кастене: почеламут // Марий коммуна. 1974. 15 окт.
 
·       Корно ончыко шуйналтын… Шокшо кинде: почеламут-влак // Марий коммуна. 1977. 12 окт.
 
·       Кум ӱжара; Шолып шонымашым шӱмыштӧ кучалын; О Май!; Шӱшпык муро: почеламут-влак // Ончыко. 1977. № 4. С. 68-70.
 
·       Мланде ӱдыржым ужата: почеламут // Марий коммуна. 1984. 2 нояб.
 
·       Мо кӱлеш эше тылат… Вашлиймаш; Вашлиймеш, - пелешталын…  Чеверын; Йӧратыза ӱдырамашым; Мый чытен ом керт торжалыкым… Тӱтыра ал шовычым: почеламут-влак // Ончыко. № 1. 1982. С. 67-68.
 
·       Мом шона музыкант…  Лаж эҥэр. Тый ит ман… Юмын лӱм дене… Четлыкыш… Окнам почам… Мылам тый шочынат. А шинчат кычалеш весым… Мый кудалтыме лийын ом мошто… Шырчык омарта. Шергыжым гала…Шкет ӱдырамаш; Мӱкш отар… Тулкайык мужыр чоҥешта… Шинчанужшо, мом туран ончет… Мо-гынат лийшаш таче… Почеламут-влак // Ончыко. 1991. № 5. С. 75-84.
 
·       О кушто мут-влак улыт чон гыч лекше? Шыма вачыш пыштен вӱдваражым; Шокшо кинде: почеламут-влак // Ончыко. 1980. № 1. С. 65-69.
 
·       Ойырлымо-вашлийме сем; Тек тыныс терга; Таче да эрла; Шӱдыр воштончыш; Эр шыжым: почеламут-влак // Марий коммуна. 1984. 10 янв.
 
·       Ош чома: почеламут // АРТлад. 2008. № 2. С. 22-23.
 
·       Палантай дек унала: почеламут // Ямде лий. 1974. 8 март.
 
·       Пиалым ӱжын моштыман: почеламут // Марий коммуна. 1984. 13 дек.
 
·       Пиал; Турня-влак; Вучет вашмутым: почеламут-влак // Марий коммуна. 1973. 17 янв.
 
·       Почеламут-влак/ // Кугарня. 1994. 2 сент.
 
·       Поэт ден Юмо; Чыла. Кеҥеж эрталын кайыш…  Шып улам тунар…  Лишыл-влаклан… Почеламут-влак // Марий Эл. 2009. 8 авг. С. 7.
 
·       Пушкинын книгаже: почеламут // Ямде лий. 1975. 12 апр.
 
·       Пӱртӱс помыжалтын: почеламут // Марий коммуна. 1974. 8 март.
 
·       Сеҥаш йӧсӧ: почеламут // Марий коммуна. 1974. 15 март.
 
·       Сугынь; Теве ломбо: почеламут-влак // Марий коммуна. 1982. 8 март.
 
·       Светофор: почеламут // Ямде лий. 1975. 22 март.
 
·       Тачат шарнем; Мемнам ыш терге сар чынлыклан, куатлан; Ида кай вурсен; Ӱжаран уржа пасун - чыр омо… Кумыл черстын амалже - мый омыл: почеламут-влак // Ончыко. 1985. № 3. С.51-55.
 
·       Тиде илыш: почеламут // Марий коммуна. 1983. 18 сент.
 
·       Тӱнясе пуламырым чон дене ужын; Шочмо йылме; Тул мардеж; Пиалым ӱжын моштыман; Ачамын ӱжараже; Колыш ачам да пырдыж тайналте… Эргым, ит ондале; Шулдыремжат таче… Сур шинчан айдемем… Мылам куржаш ыле почеш… Тый кого, кодо мыйым…Почеш толшылан: почеламут-влак // Ончыко. № 4. С. 25-30.
 
·       Уремыште; Пижым мыланем пидеш: почеламут-влак // Марий коммуна. 1976. 5 февр.
 
·       Ӱшанем: почеламут // Ончыко. 1985. №5. С. 3.
 
·       Фестиваль муро: почеламут // Марий коммуна. 1985. 27 июль.
 
·       Чон коржмо муро: поэме // Ончыко. 1988. № 1. С. 66-72.
 
·       Чыла тылат кӧра: почеламут // Марий коммуна. 1983. 11 сент.
 
·       Шинчалан койшо сӱрет: почеламут // Ончыко. № 2. С.10.
 
·       Шочмо вел; Йӱледӱрын олыкыш волем…  Почеламут-влак // Ончыко. 1974. № 6. С. 41.
 
·       Шочмо вер: почеламут // Марий коммуна. 1974. 21 июль.
 
·       Шочмо йылме: почеламут // Кугарня. 2008. 15 апр.
 
·       Шошо вальс: Почламут // Марий коммуна. 1976. 30 май.
 
·       Шӱдырла йӱла: почеламут // Ямде лий. 1975. 9 май.
 
·       Шӱжаремлан серыш: почеламут // Марий коммуна. 1981. 10 март.
 
·       Шӱшпыкым адак кӱктат салмаште… Почеламут аршаш//Ончыко. 1995. № 7. С. 37-43.
 
·       Эрдене ялыште; Йӱр толеш адак; Мыняр олма (задача); Шогертен; Ом лӱд: почеламут-влак // Ямде лий. 1974. 12 окт.
 
·       Эрыкле кумыл: почеламут // Ончыко. 1990. № 5. С. 8.
 
=== '''Вес йылмылаш кусарыме произведенийже-влак''' ===
·      Стихи / пер. на рус. А. Парпара // Огонек. М., 1976. № 1. С. 8.
 
·      '''Короткое лето:''' стихи и поэма / пер. на рус. А. Боброва. М., 1984. 64 с.
 
·      Стихи / пер. на рус. В. Панова // Главные ценности наши. Йошкар-Ола, 1977. С. 177–178.
 
·      Стихи / пер. на рус. Н. Бабицкой // Середина земли родной. М., 1987. С. 318–325.
 
·      Свет рябины: отрывок из поэмы / пер. на рус. А. Боброва // Марийский край,  земля Онара. М., 1989. С. 115–120.
 
·      Стихи / пер. на рус. Г. Смирнова, А. Смольникова // На просторах земных. М., 1990. С. 21–26.
 
·      Стихи / пер. на рус. В. Панова // Братство песенных сердец. Йошкар-Ола, 1990. С. 74–75.
 
·      Почеламут-влак / пер. на эстон. А. Валтона // Ныл йӱкан кумыл сем = Nelimarilannat, Таллин, 1998. С. 160–249.
 
·      '''Так и живёт моя душа''': стихи, поэма / пер. с мар. Йошкар-Ола: Мар.  кн.  изд-во. 1999. 224 с.
 
·      Почеламут-влак / пер. на эст. А. Валтона // Kuumӧӧ. Таллин, 2006.
 
·       Одна была моя беда…  Хожу по земле, словно девушка – лебедь…  Стихи / пер. на рус. Г. Пирогова // Пирогов Г. Тринадцатый апостол. Йошкар-Ола, 2007. С. 299–303.
 
·       Стихотворения // Пирогов Г.П. Давай на равных говорить... Антология. Переводы с марийского языка, стихи, поэмы. Йошкар-Ола, 2008. С. 214-241.
 
·       '''Соло скрипкалан соната:''' почеламут-влак. Badacsonytomaj: CN - Collegium Fenno-Ugricum, 2010. 44 с. СD-диск пеленлыкан (Марий, немыч, француз да венгр йылме дене).
 
·       Вот птица певчая ощипана… Пустым гнездом покинута душа… Самая счастливая; Поэт и Бог; Не умею быть брошенной… Как страшно понять: никому не нужна… Саксафонист; Предо мной; Человек светлоглазый… В окно ночное вдруг… Сне и снег из упавших завес… Душа если вольная – в клетку… //  Антология марийской поэзии в переводах Германа Пирогова. Т. II. Йошкар-Ола, 2011.  С. 280–292.
 
=== '''Альбертина Иванова кусарыше семын''' ===
* Гараи Г. Индеш шӱдӧ кече… Почеламут // Марий литература: 11 кл. хрестоматий. Йошкар-Ола. 1992. С. 263-265.
* Обрезкова Н. Мардеж ӧндалын куэрлам… Почеламут-влак / коми йылме гыч // Марий Эл. 2012. 16 июнь. С. 14.
158 ⟶ 98 корно:
* Сарби Р. Чуваш мландем: почеламут / чуваш йылме гыч // Ончыко. 1989. № 6. С. 85.
 
== '''Илышыже да сылнымутшо нерген паша-влак''' ==
 
=== '''Библиографий''' ===
* Абукаев-Эмгак В. Чоншӱма илыше да возышо мутмастар // Марий Эл. 2004. 10 авг.
* Абукаев-Эмгак В. Альбертина Иванова: «Сылнымут – чон илышем» // Кугарня. 2004. 13 авг.
176 ⟶ 116 корно:
* Яковлева Г.А.  Поэтическая драма А. Ивановой «Храни меня, мой светлый Бог!» (проблема жанра)// Художественная индивидуальность и литературный процесс.Ижевск, 2009. С. 166-169.
 
=== '''Шымлымаш паша-влак''' ===
 
==== '''Р. Кудрявцева, А. Пектубаева. Альбертина Иванован «Пелештышыч…» почеламутшо''' ====
«Пелештышыч…» почеламут Альбертина Иванован 1976 ийыште лекше «Кечан эрдене» лӱман сборникешыже савыкталтын. Теве тудо:
 
247 ⟶ 187 корно:
''(Ончыко. 1996. № 2. С. 154–155)''
 
==== '''Г.Н. Бояринова. Поэтическая драма А. Ивановой «Арале мыйым, волгыдо Юмем!»''' ====
<…>
 
330 ⟶ 270 корно:
''(Бояринова Г.Н. Проблема характера в современной марийской драматургии: монография. Йошкар-Ола, 2005. С. 103 – 108).''
 
== '''Негыз''' ==
1.     Абукаев-Эмгак В. Альбертина Иванова: «Сылнымут – чон илышем» // Кугарня. 2004. 13 авг.
 
341 ⟶ 281 корно:
5.     Марий Эл. 1998. 24 июль.
 
== '''Кылвер-влак''' ==
* [http://finnougoria.ru/logos/lit_forums/pisateli/index.php?SECTION_ID=&ELEMENT_ID=21121 Информационный центр «Финноугория»].
* [https://mariuver.wordpress.com/2009/08/14/albertina-ivanova-55/ MariUver].