Тимофеева, Варвара Тимофеевна

Варвара Тимофеевна Тимофеева (1920 ага 13, РСФСР, Марий автоном область, Провой кундем, Кугу Шигак ял – 2011) – марий йылмызе, шанчызе, туныктышо, филологий шанче кандидат (1960), доцент (1963), «РСФСР калык туныктымашын отличникше» (1975).

Варвара Тимофеевна Тимофеева
Шочын:	1920 ий 13 ага(1920-05-13) (104 ий)
Шочмо вер:	РСФСР, Марий автоном область, Провой кундем, Кугу Шигак ял
Эл:	Совет Ушем Россий
Шанче алан:	йылмызе
Шанче степень:	филологий шанче кандидат
Шанче чап лӱм:	доцент
Чап пӧлек да премий	СССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше, Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше, ЦК ВЛКСМ-ын Чапкагазше, ЦК ВЛКСМ-ын Чапкагазше, Марий ОК ВЛКСМ-ым Чапкагазше, Марий ОК ВЛКСМ-ым Чапкагазше, Марий АССР КПСС Обком ден Министр-влак Советын Чапкагазше
Кышкар:Аҥа/Викицитатник

Илыш корныжо

Варвара Тимофеевна Тимофеева 1920 ийын ага тылзын 13-шо кечынже Марий автоном область Провой кундем Кугу Шигак ялеш шочын. Ты ялыштак шым ийяш школым тунем пытарен, Звениговский педагогический техникумыш тунемаш пура, 1936 ийыште сайын тунем пытара. Вара Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институт пеленысе рабфакыш тунемаш пура. 1939–1942 ийлаште МАССР-ын Волжский районысо Обшияр шымияш школышто марий да руш йылмым да сылнымутым туныкта. 1942 ийыште В.Т. Тимофеевам Помар МТС политотделыш пашам ышташ колтат. 1949 ий марте комсомол пашам шуктен шоген. Провой кундем комсомол райком секретарьлан, ОК ВЛКСМ Марийской АССР пропоганде инструкторлан сайлат.

1949–1951 ийлаште Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын сылнымут пӧлкаштыже тунемын. Тунемме паша дене пырля мер пашам шуктен шоген: институтысо комсомол комитетын членжылан сайлалтын, самодеятельность пашам шуктен, республикысе ече дене коштмо командыш пурен да институт чапым, МАССР, РСФСР, СССР кӱкшытыштӧ республике чапым арален. 1948 гыч 1950 ий марте Марий АССР-ын чемпионжо лийын. 1951 ий гыч 1953 ий марте марий йылме да сылнымут кафедрыште ассистент семын тыршен.

1952 ийыште В.Т. Тимофеева ты кафедры пелен аспирантурыш тунемаш пурен. Н.Г. Пенгитовын вуйлатымыж почеш «Сложносочиненные предложения в марийском языке» теме почеш диссертацийым ямдылен да 1960 ийыште Москошто Йылмышанче институт пеленысе Ученый советыште сайын арален.

1956–1961 МарНИИ-н йылме секторын шанче пашаеҥже лиын да умбакыже марий йылме синтаксисым шымлен. 1961 ийыште марий литератур йылмын кыдежан ойлончо синтаксис монографийым савыктен. Ты жапыштак «Современный марийский язык. Морфология» (1961) тыгак «Руско-марийский словарь» (1966) пашам возымашке ушнен.

В.Т. Тимофеева – кугу квалификациян туныктышо, самырык-влакын ушан наставникше. Варвара Тимофеевна «Палыме лийына» факультетысе кружокым, педагогическим практикым вуйлатен. Школ туныктышо-влаклан да студент-влаклан шуко методический статьям, учебно-методический пособийым, таблицым савыктен. Нунын кокла гыч икмынярже: «Кызытсе марий йылме. Простой предложений синтаксис» (1989), «Марий йылме пунктуаций дене диктант сборник: 5–9 классыште туныктышо-влаклан» (1974, 1984, 1994), «Шымше кандашымше классыште марий йылме» (1981), «Синтаксический лончылымаш: тунемше-влаклан полыш» (1985), «Марий йылме ден таблице-влак» (1991) да молат. Улыжат 50 утла наре паша-влак.

Шке исследовательский паша лектышыже дене Варвара Тимофеевна республикыште да регионышто эртыше, тыгак Россий кӱкшыт да йот элла кӱкшыт научный, научно-практический конференцийыште, совещанийлаште, семинарлаште, туныктышын квалификаций кӱкшытым нӧлтымӧ курслаште выступатлен.

Шуко шӧрынан мер пашаже В.Т. Тимофееван: Йошкар-Оласе городской советын депутатов ик гана гына огыл депутатшылан, оласе судын заседательжылан, Марий Республикысе Совет ветеранов партии, комсомола, войны и труда секретарьжылан, институт парткомын членжылан сайлалтын, студент группы куратор лийын.

В.Т. Тимофееван тӱҥ датыже-влак

• 1929–1935 – Кугу Шигак шымияш школын тунемшыже.
• 1935–1936 – Звенигово педагогический техникумын тунемшыже.
• 1936, шыжа – 1937, идым – МАССР-ын Звенигово районысо Союзпечатьын Кожласоласе отделенийын заведующийже.
• 1937, идым – 1939, сӱрем – Марий педагогический рабфакын тунемшыже.
• 1939, сӱрем – 1939, сорла – Провой кундемын 5–7 классыште тунемше-влаклан туныктышым ямдылыме курсын колыштшо.
• 1939, сорла – 1942, ага – МАССР Вожский район Обшияр школын 5–7 класслам туныктышо.
• 1942, ага – 1943, вӱдшор – Волжский район Помар кундемысе МТС МАССР политотдел да комсомол пашам шуктышо начальникын полышкалышыже.
• 1943, вӱдшор – 1943, пеледыш – Куйбышев оласе межобластной пропогандист курсын колыштшыжо.
• 1943, пеледыш – 1944, ага – Звениговысе РК ВЛКСМ МАССР секретарь.
• 1944 – сортивно-технический илышыште кӱкшӧ результатыш шумылан ЦК ВЛКСМ Чапкагаз дене палемдалтын.
• 1944, ага – 1949, идым – Марий ОК ВЛКСМ МАССР школ пашам шуктымаш инструктор.
• 1945, теле – СССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше («1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чапле пашалан»).
• 1946 – ЦК ВЛКСМ-ын Чапкагазше дене палемдалтын.
• 1946, пеледыш – МАССР Президиум Верховного совета чапкагаз дене воспитатель пашам шуктымылан палемдалтын.
• 1947, идым – ЦК ВЛКСМ-ын Чапкагазше дене спортивно-тезнический лектышлан палемдалтын.
• 1948, ӱярня – Марий ОК ВЛКСМ-ым Чапкагазше дене физкультур да спорт пашам шуктымылан, сай спорт лектышлан палемдалтын.
• 1948, пеледыш – Марий ОК ВЛКСМ-ым Чапкагазше дене спортивно-тезнический лектышлан палемдалтын.
• 1949, идым – 1951, сорла – Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын историко-филологический пӧлкан студентше.
• 1951, сорла – 1953, шыжа – Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын марий йылме да сылнымут кафедрын ассистентше.
• 1953, шыжа – 1956, шыжа - Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институт марий йылме да сылнымут кафедрын аспирантше.
• 1956, кылме – 1960, сӱрем – МарНИИ-н изирак шанче сотрудникше.
• 1960, шорыкйол – Москосо АН СССР Йылмышанче институтышто филологий шанче кандидат диссертацийым арален.
• 1960, сӱрем – 1961, идым – МарНИИ-н кугурак шанче сотрудникше.
• 1961, идым 1963, сорла – Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын марий йылме да сылнымут кафедрын кугурак туныктышыжо.
• 1963, сорла – 1988 – Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын марий йылме да сылнымут кафедрын доценше.
• 1959–1963 – Йошкар-Оласе Горсоветын депутатше.
• 1975, ага – Сеҥымаш Кечын 30 ияш лӱмгечыжлан СССР Президиум Верховный Совет «1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чапле пашалан» медаль дене суапландарен.
• 1975, теле – «РСФСР калык туныктымашын отличникше» оҥ тамга дене палемдалтын.
• 1979 – Сыктывкарыште эртыше XVI Всесоюзная конференция финно-угроведов участвоватлен.
• 1980, ага – Марий АССР КПСС Обком ден Министр-влак Советын Чапкагазше дене палемдалтын.
• 1985, вӱдшор – «Паша ветеран» медаль ден суапландаралтын.
• 1985 – ветеран труда депутат группын вуйлатышыже.
• 2003, вӱдшор – Кугу Кугыжаныш сарын ветеранже.

Спорт илышыже

• 1934 – ече ден кошшо-влак областной соревнований. Икымше верым сеҥен да Горький олаште эртыше краевой соревнованийыш кайыше командыш чӱктымӧ.
• 1937 – Поволжьен кум республикысе спартакияде. Озаҥыште эртыше телымсе спартакияде национальных республик. Педагогический вуз-влакын первенство студентов Шупашкар, Озаҥ, Горький олаште.
• 1938 – Свердловск оласе первенство.
• 1943 – Волжск гыч Йошкар-Олаш звездно-лыжный поход.
• 1948 – ече дене коштмо республикысе спартакияде. Чемпион республики званийым 5 да 8 км. Куржмылан икымше верым налмылан пуымо. Спартакияда ДСО «Спартак». Республикысе двоеборий соревнований (чемпион республики званийым налын). Телымсе спартакиаде РСФСР г. Свердловск. ДСО «Спартак» сборный г. Ижевск. Москосо спартакияда ДСО «Спартак». ДСО «Спартак»всесоюзный соревнований Таллин олаште.
• 1949 – кокымшо спартакиаде РСФСР г. Свердловск.
• 1950 – республике телымсе спартакияде(республикысе чемпион).
• 1951 – Телымсе спартакиаде РСФСР г. Свердловск.
• 1953 – туныктышо кокласе республике соревнований.

Тӱҥ пашаже-влак

Статья, доклад материал, рецензий-влак

• Сложносочиненные предложения с соединительными союзами в марийском языке // Труды МарНИИ. – Йошкар-Ола, 1957. – Вып. X. – С. 108–129.
• Сложносочиненные предложения с разделительными союзами в марийском языке // Труды МарНИИ. – Йошкар-Ола, 1957. – Вып. Х. – С. 130–134.
• Сложносочиненные предложения с противительными союзами в марийском языке // Ученые записки МГПИ. – Йошкар-Ола, 1957. – Вып. ХVI. – С. 110–128.
• Дополнительные придаточные предложения в марийском языке // Труды МарНИИ. – Йошкар-Ола, 1958. – Вып. XII. – С. 167–172.
• Сложносочиненные предложения с противительными союзами в марийском языке // Ученые записки МГПИ. – Йошкар-Ола, 1958. – Т. 16. – С. 110–128.
• «Элнет» романын йылмыже шотышто // Ончыко. – 1959. – № 5.
• Придаточные предложения времени в марийском языке // Труды МарНИИ. – Йошкар-Ола, 1960. – Вып. XIII. – С. 137–143.
• Современный марийский язык. Синтаксис сложного предложения, – Йошкар-Ола, 1961. – 151 с.
• Имя числительное // Современный марийский язык. Морфология. – Йошкар-Ола, 1961. – С. 118–130.
• Сложные синтаксические конструкции в марийском языке // Вопросы финно-угорского языкознания. – Петрозаводск, 1964.
• Особенности употребления неопределенно-личных и обобщенно-личных предложений в марийском языке // Всесоюзная конф. по финноугроведению: тезисы докладов и сообщений. – Сыктывкар, 1965. – С. 118–119.
• Русско-марийский словарь (буква Т). – М., 1966. – С. 751–772.
• Согласование сказуемого с подлежащим // Тезисы докладов научной конференции по итогам исследовательской работы за 1966 год / МГПИ им. Н. К. Крупской. – Йошкар-Ола, 1967.
• Частица «ат» марийского языка // Вопросы марийского языкознания. – Йошкар-Ола, 1968. – Вып. II. – С. 115–120.
• Использование материалов из жизни и революционной деятельности B.И. Ленина на уроках марийского языка // Обучение марийскому языку и литературе – дело творческое. – Йошкар-Ола, 1968. – Вып. VII. – C. 3–18.
• Шочмо йылме урокышто краеведческий материалым кучылтмаш // Туныктымаш – творческий паша. – Йошкар-Ола, 1971.– С. 55–65.
• Неопределенно-личные и обобщенно-личные предложения в марийском языке // Вопросы марийского языкознания. – Йошкар-Ола, 1973. – Вып. III. – С. 118–150.
• Шуко палаш тыршымашым вияндымаште олимпиадын верже // Туныктымаш – творческий паша. – Йошкар-Ола, 1973. – Вып. IX. – С. 127–136. (Соавт. Тимофеева Н.А.).
• Марий йылме пунктуаций дене диктант сборник. – Йошкар-Ола, 1974. – 135 с. (Соавт. Иванова 3.К.).
• Особенности в косвенной речи марийского языка // Вопросы марийского языка. – Йошкар-Ола, 1975. – С. 95–101.
• Об одном активном процессе развития синтаксической структуры простых предложений в марийском языке // Вопросы финноугроведения: тезисы докладов на XVI Всесоюзной конференции финно-угроведов. – Сыктывкар, 1979. – С. 57–58.
• Шымше-кандашымше класслаште марий йылме. – Йошкар-Ола, 1981. – 128 с. (Соавт. Горская В.И.).
• Таҥастарымаш конструкций // Марий филологий. – Йошкар-Ола, 1983. – С. 88–95.
• Марий йылмыште пунктуаций дене диктант сборник. – 2-е изд. – Йошкар-Ола, 1984. – 206 с. (Соавт. Иванова 3.К.).
• Синтаксический лончылымаш. – Йошкар-Ола, 1985. – 29 с.
• Кызытсе марий йылме. Простой предложений синтаксис. – Йошкар-Ола, 1989. – 119 с.
• Марий йылме дене таблице-влак. – Йошкар-Ола, 1991.
• Марий йылме дене таблице-влакым кучылтмо нерген ой-каҥаш. – Йошкар-Ола, 1991. – 23 с.
• «Те ида шорт мыйын верчын, йӱкын мӱгырен...»: калык поэт М. Казаковым шочмыжлан 75 ий темме лӱмеш // Ончыко. – 1992. – № 6. – С. 82–100.
• Марий йылме пунктуаций дене диктант сборник: 5–9 классыште туныктышо-влаклан – З изд., доп. – Йошкар-Ола: Марий кн. савыктыш, 1994. – 188 с. (Соавт. Иванова З.К.).
• Кӱтӱчӧ гыч профессор марте: Россий Федераций наукын заслуженный деятельже Н.Т. Пенгитовлан – 80 ий // Ончыко. – 1994. – № 3. – С. 153–158.
• Туныктышем ончылно вуем савем // Актуальные проблемы межкультурных и межъязыковых контактов: материалы науч.-практ. конференции, поев. 90-летию со дня рождения проф. Н.Т. Пенгитова / МГПИ им. Н.К. Крупской. – Йошкар-Ола, 2004. – С. 10–14.

Газет публикаций-влак

• Старейший марийский языковед: о В.М. Васильеве // Марийская правда. – 1957. – 27 декабря. (Соавт. И.С. Галкин).
• Студент еш гыч – илыш кӱкшакашке // Кугарня. – 1994. – 21 январь.
• Провой гыч Якутийыш // Марий Эл. – 1994. – З ноябрь.
• Сар годым куралме каш: историйын урокшо, ӱдырамаш шинчавӱд // Марий Эл. – 1995. – 5 апрель.
• Ме Москваште вашлийынна // Марий Эл. – 1995. – 20 октябрь.
• Ӧкынаш огыл, поро каҥашлан тачат таум каласем... // Марий Эл. – 1996. – 8 май.
• Йӱлышӧ чонан уста туныктышо: // Марий Эл. – 1996. – 28 сентябрь.
• Рецензия на книгу: Минакова Ю. А. «Красный город: методология власти и управления». Книгаште – Йошкар-Олан пӱтынь историйже // Марий Эл. – 1997. – 27 ноябрь.
• Грузин улмаш, марла ойлен // Марий Эл. – 2001. – 6 март.

Илышыже да пашаже нерген литератур

• Галашов А. Первая зимняя спартакиада Марийской АССР: день лыжных эстафет // Марийская правда. – 1948. – 22 января.
• Злобин И. Женщины – спортсменки // Марийская правда. – 1948. – 7 марта.
• Республиканская спратакиада // Марийская правда. – 1949. – 15 февраля.
• Женщины Марийской АССР. – Йошкар-Ола, 1968. – С. 144–145. Комсомолын ӱдыржӧ // Марий коммуна. – 1970. – 12 май.
• Женщины – научные работники // Женщины Марийской АССР. – Йошкар-Ола, 1975. – С. 216–231.
• Иванова 3. Провой кундемын ӱдыржӧ // Марий коммуна. – 1980. – 13 май.
• Учаев 3. Чон эре самырык // Марий коммуна. – 1986. – 13 май.
• Павлов В. День города Йошкар-Олы // Молодой коммунист. – 1987. – 26 мая.
• Борисова В. Ийгот ок чактаре // Марий коммуна. – 1988. – 23 апрель.
• Галкин И С. Юбилей В.Т. Тимофеевой: к 70-летию со дня рождения марийского педагога-исследователя // LU. – 1990. – № 4. – С. 292–297.
• Иванов И. Кызытат самырык-влак коклаште: филолог В.Т. Тимофеевалан – 70 ий // Марий коммуна. – 1990. – 13 май.
• Путевка в жизнь // Передовик. – 1992. – З ноября.
• Иванов И Г. Варвара Тимофеевна Тимофеева // Марий Эл: время, события, люди: календарь знаменательных и памятных дат. – 2000. – С. 92–94.
• Зайниев Г. Муро дене нӧлтышыч чоннам // Усталык памаш. – 2003. – С. 110–140.
• Иванов И.Т. Васильев В.Н. В.Т. Тимофеева // Марийские лингвисты: библиогр. сб. / Мар. гос. ун-т. – Йошкар-Ола, 2005. – С. 256–258.
• Мемнан тыланмутна: Варвара Тимофеевна Тимофеевалан – 85 ий // Ончыко. – 2005. – № 4. – С. 94–95.
• В авангарде марийской филологической науки и национального образования // Марийский государственный педагогический институт: очерки истории факультетов и кафедр в лицах и событиях. – Йошкар-Ола, 2006. – С. 45–51.
• Некролог // Марийская правда. – 2011. – 05 мая.

Чап

• СССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1945).
• Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1946).
• ЦК ВЛКСМ-ын Чапкагазше (1946).
• ЦК ВЛКСМ-ын Чапкагазше (1947).
• Марий АССР ОК ВЛКСМ-ым Чапкагазше (1948, ӱярня).
• Марий АССР ОК ВЛКСМ-ым Чапкагазше (1948, пеледыш).
• «1941-1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чапле пашалан» медаль (1975, ага).
• «РСФСР калык туныктымашын отличникше» оҥ тамга (1975, теле).
• Марий АССР КПСС Обком ден Министр-влак Советын Чапкагазше (1980).
• «Паша ветеран» медаль (1985).

Кылвер-влак

• Тимофеева Варвара Тимофеевна.(руш)

Литератур

1. Марийские лингвисты: биобиблиографический сборник / Мар. гос. ун-т; сост.: И.Г. Иванов, В.Н. Васильев, В.Н. Максимов. – Изд. 3-е, испр. и доп. – Йошкар-Ола, 2016. – 504 с. C. 456–460.