Крупняков, Аркадий Степанович

Аркадий Крупняков (Аркадий Степанович Крупняков) (1919 ага 22, У Роҥго кундем, Шнаран сола – 24 шорыкйол 1994, Марий Эл, Йошкар-Ола) – серызе, драматург, журналист, СССР Серызе-влак ушемын йыжеҥже (1968), Марий АССР-ын Калык серызыже (1978), Марий АССР-ысе Кугыжаныш премийын лауреатше (1975), 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.

Аркадий Степанович Крупняков
Аркадий Крупняков
Файл:Крупняков Аркадий Степанович.jpg
Шочын	1919 ий 22 ага(1919-05-22)
Шочмо вер	РСФСР, Чарла уезд, Шнаран сола
Колен	1994 ий 24 шорыкйол(1994-01-24) (74 ий)
Колымо вер	Марий Эл, Йошкар-Ола
Эл	Совет Социализм Республик-влак Ушем  Россий
Тыршымаш алан	серызе, драматург-режиссёр, журналист, Драматург
Йоча-влак	Сергей Аркадьевич Крупняков[d]
Чап пӧлек да премий	Марий АССР-ысе Кугыжаныш премий (1975), Марий АССР-ын Калык серызыже (1978), Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1970,1984)

Аркадий Крупняковлан шогалтыме Чапкӱ.

Илыш корныжо

Аркадий Степанович кресаньык ешеш шочын. Шым классым пытарымеке паровоз машинистлан тунемаш пурен, тыгак механикын полышкалышыжлан кӱртньо корнышто пашам ыштен. Идым тылзын 1942 ийыште Йошкар Армийыш каен. Кугу Ачамланде сар годым Аркадий Степанович командир отделений лийын, тыгак политрук ротын алмаштышыже, взводын командирже, фронт газетын корреспондентше. 1942 ийыште Ленинград фронтыште сарлыме годым, бой коклаште тудо возен шке икымше приключенческий повестьым «Белые ночи». Сар деч вара Аркадий Крупняков Марий Эл да Татарстан икмыняр газетыште тыршен. 50-ше ийла тӱҥалтышыште тудо Белогорск олашке илаш вончен да «Крымская правда» газетыште пашам ышташ тӱҥалын.

Тиде жап гыч Аркадий Степанович исторический романым возаш кумылаҥын. 1961 ийыште лектын икымше роман «У моря Русского». Тиде роман А.С. Крупняковлан лӱм-чапым конден. 1968 ийыште Аркадий Степанович СССР писатель ушемыш пурен. Вара писатель «Марш Акпарса», «Лада», «Раскол», «Есть на Волге утёс», трилогий «Гусляры» произведенийым воза. Нунын коклаште шукыжын историй жанрыште возымо улыт. Тыгак Аркадий Степанович икмыняр пьеса-влакым возен, кудым зритель-влак Йошкар-Оласе Руш Драматический театрыште куанен ончат. «Расплата» пьеса почеш спектакль I-ше степенян дипломым Всесоюный драматический театр ончымашыште Моско олаште налын. «Марш Акпарса» почеш постановка Руш Драмтеатрын шӧртньӧ фондышкыжо пурен. 1989 ийыште Йошкар-Олаште икымше фантастический роман А.С. Крупняковын «Амазонки» лектын, а 1993 ийыште «Амазонка-влакын» шуйнымаш – «Пояс Ипполиты». Тиде пытартыш произведений А.С. Крупняковын лийын. Кызыт Аркадий Степановичын пашажым тудын эргыже шуя, Россий да Украинын писатель Ушемын членже Сергей Аркадьевич Крупняков. Кызыт тудо еш дене Севастополь олаште ила.

Тӱҥ произведенийже-влак

• У моря Русского : роман. Симферополь, 1961. 364 с.
• У моря Русского : роман. Симферополь, 1965. 400 с.
• Марш Акпарса: роман. Йошкар-Ола, 1965. 512 с.
• Марш Акпарса : роман. М., 1968. 432 с.
• Марш Акпарса : роман. Йошкар-Ола, 1970. 416 с.
• Лада: роман. Йошкар-Ола, 1972. 240 с.
• Раскол : роман. М., 1974. 352 с.
• Гусляры : трилогия. Йошкар-Ола. Кн. 1. Москва-матушка. 1976. 320 с.; кн. 2. Вольные города. 1977.272 с.; кн. 3. Марш Акпарса. 1978.432 с.
• Березовый сок : роман-дилогия. Йошкар-Ола. Кн. 1. Раскол. 1981. 368 с.; кн. 2. Побратимы. 1987. 272 с.
• Есть на Волге утес : роман. Йошкар-Ола, 1983. 382 с.
• Царев город : сказание о Нове городе на Кокшаге. Йошкар-Ола, 1984.320 с.
• Амазонки : роман. Йошкар-Ола, 1989. 320 с.
• Амазонки : роман. Йошкар-Ола, 1993. 576 с.
• Гусляры : трилогия. М., 1994. Т. 1. 544 с.; т. 2. 560 с.
• Царев город : сказание о Нове городе на Кокшаге. Йошкар-Ола, 1997.688 с.

Театр постановко-влак

• Расплата : драма. (Рус. театр) 1967.
• Последний, решительный : драма. (Рус. театр) 1968.
• Журавленок : драма. (Рус. театр) 1970.
• Выбор : драма. (Рус. театр) 1978.
• Дорогами братства : драма. (Рус. театр) 1978.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

• Айплатов Г. «Я долго ходил по земле...» // Мар. правда. 1970.17 мая.
• Эман С. АС.Крупняков // Ончыко. 1970. № 3. С. 90—91.
• Поморцева Б. Аркадий Крупняков: очерк жизни и творчества. Йошкар-Ола, 1979. 128 с.
• Писатели Марийской АССР : биобиблиогр. справочник. Йошкар- Ола, 1988. С. 149-153.
• Калык писатель // Ончыко. 1999. № 5. С. 127—130.
• Ягодарова Е. Певец земли Акпарса // Мар. правда. 2002. 5 окт.
• Виногоров Н. Житие Крупнякова в Алексеевском, или Почему известный писатель так и не написал деревенский роман // Мар. правда. 2003. 11 марта.
• Егоров В. Руш писатель марий калыкым моктен // Марий Эл. 2004. 3 сент.
• Певец земли Акпарса. Йошкар-Ола, 2006. 60 с.
• БМЭ. Йошкар-Ола, 2007. С. 193.

Чап

• II степенян Ачамланде сар орден (06.04.1985).
• Йошкар Шӱдыр орден (06.08.1944).
• Калык-влакын Келшымашышт орден (1979).
• «Бойысо суаплан» медаль (21.01.1943).
• «Ленинградым аралымылан» медаль.
• СССР Серызе-влак ушемын йыжеҥже (1968).
• Марий АССР-ысе Кугыжаныш премийын лауреатше (1975).
• Марий АССР-ын Калык серызыже (1978).
• Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1970,1984).

Кылвер-влак

• Крымологий сайт.(руш)
• Крупняков Сергей Аркадьевич.(руш)

Литератур

1. Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. — Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. — 752 с. С. 356-358.